XVII wiek; powszechny-pojęcia

Unia protestancka

Unia protestantów Rzeszy, zagrożonych dążeniami katolickiego cesarza, z palatynem reńskim, Fryderykiem v na czele.

Fryderyk V

Palatyn reński, stał na czele Unii protestanckiej.

Liga katolicka

Liga, zawiązana przeciw Unii protestanckiej przez katolików, na czele z księciem bawarskim, Maksymilianem I.

Henryk IV Burbon

Król francuski, zamordowany przez Ravaillac'a w 1610r.

Richelieu

Kardynał i mąż stanu, zmierzający do ugruntowania władzy absolutnej we Francji. Prawa ręka Ludwika XIII.

Rudolf II

Cesarz. Początkowo zagwarantował on stanom czeskim swobody religijne.

Ferdynand Styryjski

Arcyksiążę, a później król Czech, jego elekcja to jedna z przyczyn wybuchu czeskiego etapu wojny 30-letniej.

Defenestracja praska

Wyrzucenie przez okno w pałacu w Hradczanach carskich urzędników. Bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny 30-letniej.

Vaclav Wilhelm z Ruppy

Stał na czele protestanckiego rządu "trzydziestu dyplomatów", utworzonego po defenestracji praskiej.

Bethlem Gabor

Książę Siedmiogrodu. Stanął na czele antyhabsburskiego powstania na Węgrzech, poparty przez Turków. Powstanie stłumili polscy lisowczycy.

Biała Góra

Miejsce bitwy czeskiego etqpu wojny 30-letniej, zakończona klęską wojsk czeskich.

Chrystian IV

Król duński, brał udział w II etapie wojny 30-letniej, z której wycofa się po klęsce pod Lutter i zawarł pokój w Lubece.

Lutter

Miejsce bitwy II etapu wojny 30-letniej, rozegranej między cesarstwem, a Danią, zakończonej klęską Danii.

Lubeka

Miejsce zawarcia pokoju niemiecko-duńskiego w czasie II etapu wojny 30-letniej.

Gustaw Adolf

Władca szwedzki, brał udział w III etapie wojny 30-letniej. Mimo pierwszych sukcesów, zajęcia Pomorza, zginął pod Lutzen.

Lutzen

Miejsce bitwy niemiecko-szwedzkiej w czasie III etapu wojny 30-letniej, zakończonej klęską Szwecji i śmiercią Gustawa Adolfa.

Rocroi

Miejsce bitwy francuskiego etapu wojny 30-letniej, zakończonej wygraną Ludwika II Burbona.

Fryburg, Lens, Nordlingen

Zwycięskie bitwy Francuzów podczas ostatniego etapu wojny 30-letniej.

Traktat westfalski

Traktat, kończący wojnę 30-letnią. W skład terytorium Francji weszła Alzacja, Szwedzi zyskali Pomorze Zachodnie ze Szczecinem, biskupstwo bremeńskie, Wismar, Rugię, Verden. Resztę Pomorza Zach. otrzymała Brandenburgia.

Układ w Hadze

Układ, zapewniający niepodległość Niderlandów, podległych wcześniej Hiszpanii.

Jean Bodin

Ideowy ojciec absolutyzmu, autor "Sześciu ksiąg o Rzeczpospolitej". Proklamował władze króla, ograniczoną jedynie prawem boskim i naturalnym oraz podstawowymi prawami ustrojowymi.

Intendenci

Lokalni urzędnicy, podlegli bezpośrednio Henrykowi IV w czasie kształtowania się absolutyzmu francuskiego.

Ludwik XIII

Król francuski, następca Henryka IV Burbona.

Maria Medycejska

Regentka Ludwika XIII, w czasach jej panowania monarchia francuska popadła w kryzys.

Anna Austriaczka

Regentka Ludwika XIV. Umacniała monarchię francuską, współpracując z kardynałem Mazzarinim.

Juliusz Mazzarini

Odniósł sukces w finałowej fazie wojny 30-letniej, prowadził twardą politykę wewnętrzną i finansową, co doprowadziło do wybuchu Frondy.

Fronda

Ruch polityczny we Francji przeciwko polityce regentki Anny Austriaczki i Mazzariniego. Został stłumiony przez kardynała.

Colbert

Minister finansów Ludwika XIV. Wpr. merkantylizm- podstawową miarą siły i bogactwa państwa została ilość posiadanego kruszcu.

Gentry

Szlachta angielska, posiadająca własność ziemską, lecz bez przywilejów politycznych.

Purytanizm

Religijno-polityczny ruch reformatorski, dążący do przywróceniu Kościołowi anglikańskiemu czystości doktrynalnej na wzór kalwiński. Zdobyli większość w Izbie Gmin.

Jakub I

Syn Marii Stuart, następca Elżbiety I. Zwolennik absolutyzmu.

Karol I

Następca Jakuba I, zwolennik absolutyzmu. Po zaostrzeniu polityki fiskalnej, parlament ogłosił Petycje o prawo. Karol rozwiązał parlament, wybuchła wojna domowa, zakończona ścięciem króla.

Wielkie napomnienie

Program burżuazji angielskiej, wystosowane wobec absolutystycznych dążeń Karola I.

John Pym

Jeden z przywódców opozycji purytańskiej.

Naseby

Miejsce bitwy opozycji przeciw gwardii królewskiej. Zwycięża Cromwell, Karol I zbiega do Szkocji, skąd zostaje wydany w ręce Anglików.

Parlament kadłubowy

Część parlamentu, pozostawiona przez Cromwella po przeprowadzonej czystce w Izbie Gmin.

Karol II

Następca Cromwella, a jednocześnie syn Karola I. Jego dążenia absolutystyczne doprowadziły do bezkrwawej rewolucji i powierzenia tronu Jakubowi II.

Diggerzy

Chłopski ruch rewolucyjny w Anglii, dążył do podziału ziemi między bezrolnych chłopów i zakładania wspólnot wiejskich.

Lewellerzy

Ruch rewolucyjny drobnego mieszczaństwa angielskiego, dążył do równego prawa wyborczego i równości wobec prawa.

Ryszard Cromwell

Syn Cromwella, po jego śmierci rządził nieudolnie i krótko.

Akty nawigacyjne

Wydane przez Cromwella akty, zakazywały handlu na statkach innych, niż angielskie.