Sesja

 0    225 fiche    olenayenina
Télécharger mP3 Imprimer jouer consultez
 
question język polski réponse język polski
Kiedy odbyła się pierwsza podróż Kolumba?
commencer à apprendre
1492 (3 sierpnia – 15 marca 1493)
Jak nazywała się wyspa, którą Kolumb nazwał San Salvador?
commencer à apprendre
Guanahani – w archipelagu Bahamów
Co umożliwiało komunikacje między Europą a Karaibami?
commencer à apprendre
Prąd Goldstrom
Dlaczego Kolumb prowadził podwójny dziennik?
commencer à apprendre
Aby ukryć prawdziwą długość podróży przed załogą
Co to "Las Capitulaciones de Santa Fe"?
commencer à apprendre
Umowa Kolumba z Królami Katolickimi – Tytuły, udziały w zyskach, władza na nowych ziemiach (1492)
Kiedy odbyła się pierwsza podróż Kolumba? Jaki cel?
commencer à apprendre
3 sierpnia 1492-15 marca 1493; Droga do Indii na zachód
Pierwsza podróż Kolumba osiągnięciami
commencer à apprendre
Odkrycie Bahamów (San Salvador), Hispanioli
Kiedy odbyła się druga podróż Kolumba i jaki cel miała.
commencer à apprendre
25 września 1493 - 11 czerwca 1496, kolonizacja
Druga podróż Kolumba osiągnięcia i problem
commencer à apprendre
Założenie Isabela, sprowadzenie trzody, uprawy trzciny; Masakra w forcie Navidad, huragan
Co Hiszpanie założyli na Hispanioli w drugiej podróży?
commencer à apprendre
Miasto Isabela
Jak nazywał się brat Kolumba, który założył Santo Domingo?
commencer à apprendre
Bartolomé Colón
Kto pierwszy zobaczył Ocean Spokojny od strony Ameryki?
commencer à apprendre
Vasco Núñez de Balboa
Kto pierwszy zobaczył ląd podczas I podróży?
commencer à apprendre
Rodrigo de Triana
Jakie miasto zostało założone po zniszczeniu Isabeli?
commencer à apprendre
Santo Domingo (Bartolomé Colón)
Kiedy odbyła się trzecia podróż Kolumba i jej cele
commencer à apprendre
30 maja 1498 – 25 listopada 1500; Dalsza eksploracja i obrona swojej pozycji
Trzecia podróż Kolumba osiągnięcia i efekty
commencer à apprendre
Odkrycie kontynentalnej Ameryki (Wenezuela – Golfo de Paria); Kolumb i jego brat aresztowani przez królewskiego komisarza Bobadillę za złe zarządzanie
Kiedy odbyła się czwarta podróż Kolumba i cele
commencer à apprendre
11 maja 1502 – 7 listopada 1504; Poszukiwanie przejścia na zachód (drogi do Azji)
Czwarta podróż Kolumba osiągnięcia
commencer à apprendre
Dotarcie do wybrzeży dzisiejszego Hondurasu, Nikaragui, Panamy; Spotkanie z kupcami Majów (ale nie schodzi na ląd); Okręt tonie na Kubie – wysyła załogę po pomoc; Zobaczył jak Bobadilla wypływa (jego statek zatonął)
Kiedy był traktat z Tordesillas i co robił?
commencer à apprendre
1494 – podział Nowego Świata między Hiszpanię a Portugalię
Co to były "viajes andaluces"?
commencer à apprendre
Podróże konkurencyjne wobec Kolumba (1499–1504); 8 podróży niezależnych od Kolumba (1499
Skąd pochodzi nazwa „Ameryka”?
commencer à apprendre
Od Amerigo Vespucciego – mapa Waldseemüllera (1507)
Jakie wyspy kolonizują hiszpanie, duże Antyle?
commencer à apprendre
Kuba, Hispaniola, Jamajka, Puerto Rico
Co ustanawiał traktat z Alcacovas (1479)?
commencer à apprendre
kończy wojnę przegraną przez królów katolickich; Podział północ-południe: południe (od Wysp Kanaryjskich) dla Portugalii
Co zawierała bulla „Inter caetera” (1493)?
commencer à apprendre
Tereny 100 leguas na zachód od Wysp Zielonego Przylądka dla Hiszpanii
Co mówił traktat z Tordesillas (1494)?
commencer à apprendre
Podział przesunięty do 370 leguas – Portugalia uzyskuje Brazylię
Jakie były konsekwencje traktatu z Tordesillas dla Brazylii?
commencer à apprendre
Portugalia ją skolonizowała, najpewniej była tam wcześniej
Co to „Gran volta”?
commencer à apprendre
Portugalski manewr żeglarski oparty na prądach i wiatrach
Jak Kolumb zaniżył obwód Ziemi?
commencer à apprendre
Źle przeliczył mile arabskie (2 km) na włoskie (1,48 km)
Kiedy Kolumb przekonał Izabelę Katolicką?
commencer à apprendre
Po 1490, po upadku Granady – dzięki franciszkanom
Jakie wyspy odkrył Kolumb w 1 podróży?
commencer à apprendre
Bahamy, Hispaniola
Co się stało w forcie Navidad?
commencer à apprendre
Indianie zabili 43 Hiszpanów (gwałty i przemoc)
Jakie nowe miasto założono po Isabela?
commencer à apprendre
Santo Domingo (przez Bartolomea)
Co zobaczył Kolumb w Hondurasie?
commencer à apprendre
Kupców Majów – ale nie wysiadł
O czym mówiły bulli papieskiej Romanus Pontifex 1455
commencer à apprendre
tylko portugalczycy mogli pływać dalej niż przylądek bojador
Kto brał udział w „viajes andaluces”?
commencer à apprendre
Amerigo Vespucci, Alonso de Ojeda, Juan de la Cosa
Jakie tereny odkryli? (pod czas viajes andaluces)
commencer à apprendre
Wschodnie wybrzeże Ameryki Płd., Gujana, Brazylia
Jak nazywa się jedyne źródło o Tajnach?
commencer à apprendre
„Relación acerca de las Antigüedades de los Indios” – Fray Ramón Pané
Kim był Hatuey?
commencer à apprendre
Wódz rdzenny, spalony za opór wobec konkwisty – pierwszy bohater Kuby
Co powiedział Hatuey przed śmiercią?
commencer à apprendre
Jeśli w niebie są tacy chrześcijanie, jak wy, to ja tam nie chcę iść”
Co to "mare clausum"?
commencer à apprendre
Polityka zamkniętych mórz przez Hiszpanię i Portugalię (zakaz dostępu innym krajom)
Kto był pierwszym nie-Kolumbem rządzącym w koloniach?
commencer à apprendre
Nicolás de Ovando
Co to było „Virreinato de las Indias”?
commencer à apprendre
Wicekrólestwo powołane do zarządzania Nowym Światem
Gdzie powstała pierwsza Audiencja w Indach Zachodnich?
commencer à apprendre
W Santo Domingo (od 1511, działa od 1526)
Jakie funkcje pełniła Audiencja?
commencer à apprendre
Rozstrzygała spory, kontrolowała wicekróla
Czy Audiencja broniła ludności rdzennej?
commencer à apprendre
Nie – była stronnicza, działała w interesie kolonistów
Jaki był pierwszy podział administracyjny kontynentu?
commencer à apprendre
Capitulación de Burgos (1508): Nueva Castilla del Oro i Nueva Andalucía
Czym była encomienda?
commencer à apprendre
System pracy przymusowej rdzennych mieszkańców
Co to Mezoameryka wg Paula Kirchhoffa?
commencer à apprendre
Obszar kulturowy (nie geograficzny) od północnego Meksyku po Kostarykę
3 przykłady roślin uprawianych w Mezoameryce?
commencer à apprendre
kukurydza, kakao, agawa
Jaką broń używali Mezoamerykanie?
commencer à apprendre
Macuahuitl – drewniany miecz z ostrzami z obsydianu
Co to pelota?
commencer à apprendre
Gra w piłkę – z pierścieniami na ścianach boiska
Wspólny element religii Mezoamerykanów?
commencer à apprendre
Quetzalcoatl – pierzasty wąż, bóg cywilizacji
Jakie pismo mieli Majowie?
commencer à apprendre
Hieroglificzne
Czym różnili się Majowie od Azteków (Mexica)?
commencer à apprendre
Majowie – luźna federacja miast; Aztekowie – scentralizowane imperium
Język narzucony przez Azteków?
commencer à apprendre
Nahuatl
Co było środkiem płatniczym?
commencer à apprendre
Ziarna kakao
Czym różniły się dialekty Majów?
commencer à apprendre
Niezrozumiałe między sobą – brak jedności językowej
Najstarszy okres w historii Mezoameryki?
commencer à apprendre
Paleoindiański (do ok. 8000 p.n.e.)
Kiedy zaczęto uprawiać kukurydzę?
commencer à apprendre
Okres archaiczny (9000–2000 p.n.e.)
Które kultury dominowały w okresie preklasycznym?
commencer à apprendre
Olmekowie, Zapotekowie, Mistekowie
Jaka kultura dominowała w okresie klasycznym?
commencer à apprendre
Majowie
Kiedy był okres postklasyczny?
commencer à apprendre
X–XVI w. (do konkwisty)
Gdzie znajdowała się stolica Azteków?
commencer à apprendre
Tenochtitlán
Jak funkcjonowało imperium Azteków?
commencer à apprendre
Związek plemienny z władzą centralną
Jak nazywał się ostatni władca Azteków?
commencer à apprendre
Cuauhtémoc
Dlaczego Aztekowie byli nielubiani przez inne plemiona?
commencer à apprendre
Brali jeńców na ofiary, narzucali władzę i podatki
Kto miał powrócić ze wschodu wg legendy Azteków?
commencer à apprendre
Quetzalcoatl – co miało ułatwić początkową akceptację Hiszpanów
Dlaczego Majowie byli łatwym celem?
commencer à apprendre
Brak jedności politycznej i schyłek kultury
Co spowodowało rozpad struktur Majów?
commencer à apprendre
Kryzys religijny – np. rezygnacja z rytualnych samookaleczeń
Jak mierzyli czas Majowie?
commencer à apprendre
Kalendarze astronomiczne – bardzo precyzyjne
Kiedy Hiszpanie pierwszy raz spotkali Majów?
commencer à apprendre
1502 – IV podróż Kolumba (ale nie schodzi na ląd)
Kim był Gonzalo Guerrero?
commencer à apprendre
Hiszpański rozbitek, walczył po stronie Majów, „ojciec metysażu”
Kim był Jerónimo de Aguilar?
commencer à apprendre
Uciekł z niewoli Majów, późniejszy tłumacz Cortésa
Kto jako pierwszy opłynął Jukatan?
commencer à apprendre
Francisco Hernández de Córdoba (1517)
Kto był dowódcą wyprawy w 1518?
commencer à apprendre
Juan de Grijalva – pierwszy kontakt z Aztekami
Kto był władcą Azteków podczas konkwisty?
commencer à apprendre
Moctezuma II
Skąd pochodzi nazwa „Aztekowie”?
commencer à apprendre
Nadana później – sami siebie nazywali „Mexica”
Jakie dwa kluczowe plemiona sprzymierzyły się z Cortésem pod czas konkwisty?
commencer à apprendre
Totonakowie i Tlaxcaltekowie
Kto tłumaczył Cortésowi?
commencer à apprendre
Jerónimo de Aguilar (majański–hiszpański) i Malinche (majański–nahuatl)
Jakie wydarzenie miało miejsce w Choluli w 1519?
commencer à apprendre
Masakra – Cortés zabił ludność cywilną w obawie przed rzekomą zasadzką
Kiedy Cortés wszedł do Tenochtitlánu?
commencer à apprendre
8 listopada 1519
Co zrobił z Montezumą II?
commencer à apprendre
Wziął go jako zakładnika do „aresztu domowego”
Kiedy Hiszpanie po raz pierwszy musieli uciekać z miasta?
commencer à apprendre
30 czerwca 1520 – Noche Triste (Noc Smutku)
Dlaczego zginęło tylu Hiszpanów podczas Noche Triste?
commencer à apprendre
Brali złoto, które ich spowalniało – topili się uciekając po groblach
Jak Hiszpanie zdobyli przewagę nad Aztekami?
commencer à apprendre
Sojusze, konie, broń palna, ospa + błędy Azteków
Co oznacza „Tenochtitlán miał słodką i słoną wodę”?
commencer à apprendre
Miasto leżało na jeziorze – słona na północy, słodka na południu
Dlaczego Aztekowie przegrali mimo liczebnej przewagi?
commencer à apprendre
Słabe zjednoczenie, przewaga psychologiczna i technologiczna Hiszpanów, sojusze
Co symbolizuje „Plac Trzech Kultur” w Meksyku?
commencer à apprendre
Zderzenie kultur: prekolumbijska, kolonialna i współczesna
Czym jest Chiapas?
commencer à apprendre
To górzysty region w południowym Meksyku, na granicy z Gwatemalą. Był zamieszkiwany głównie przez Majów. Ważny w kontekście konkwisty i późniejszej ewangelizacji. Dziś to stan Meksyku.
Czym jest Jukatan?
commencer à apprendre
To półwysep (i jednocześnie nazwa stanu) w południowo-wschodnim Meksyku. Historycznie to centrum kultury Majów – z miastami jak Chichén Itzá, Uxmal, Tulum. W czasach kolonizacji był trudny do podbicia – Majowie stawiali silny opór.
Jak nazywało się państwo Inków?
commencer à apprendre
Tahuantinsuyu („Imperium Czterech Części”)
Główne języki w imperium Inków?
commencer à apprendre
Keczua i ajmara
Na czym opierała się gospodarka Inków?
commencer à apprendre
Rolnictwo, hodowla lam i alpak, uprawy tarasowe
Co to „taclla”?
commencer à apprendre
Pług andyjski – narzędzie rolnicze Inków
Jak przechowywano żywność?
commencer à apprendre
Suszenie (np. kukurydzy, ziemniaków), specjalne spichlerze
Jak nazywał się najwyższy władca Inków?
commencer à apprendre
Sapa Inca
Jak dzielono imperium?
commencer à apprendre
Na 4 prowincje (suyu), każdą zarządzał „apo” (gubernator)
Kto był twórcą potęgi imperialnej Inków?
commencer à apprendre
Pachacuti Inca Yupanqui
Kto kontynuował jego podboje?
commencer à apprendre
Tupac Yupanqui
Kto był ostatnim władcą przed konkwistą?
commencer à apprendre
Atahualpa
Kto wywołał wojnę domową wśród Inków?
commencer à apprendre
Huayna Capac – podzielił imperium między dwóch synów
Kto walczył o władzę po śmierci Huayna Capaca?
commencer à apprendre
Huascar (Cuzco) i Atahualpa (Quito)
Kto wygrał wojnę domową i kiedy?
commencer à apprendre
Atahualpa – 1532, bitwa pod Quipaipán
Jak Inkowie łączyli różne części imperium?
commencer à apprendre
System dróg górskich i mostów
Co to „mita”?
commencer à apprendre
Obowiązek pracy dla państwa – np. przy budowie dróg, świątyń
Czym był uncu?
commencer à apprendre
Tunika – element tradycyjnego ubioru Inków
Co to wojna domowa (w kontekście Inków)?
commencer à apprendre
Konflikt o władzę między dwoma synami zmarłego władcy – Huascarem i Atahualpą (1527–1532).
Dlaczego do niej doszło?
commencer à apprendre
Po śmierci Huayna Capaca nie było jasnego następcy – podzielił imperium na pół.
Kiedy odbyła się pierwsza wyprawa Pizarra?
commencer à apprendre
1524 – nieudana, Hiszpanie nie dotarli do Peru
Dlaczego pierwsza wyprawa się nie powiodła?
commencer à apprendre
Brak żywności, choroby, trudny teren, opór Indian
Co odkryto podczas drugiej wyprawy (1526)?
commencer à apprendre
Bogactwo i organizacja społeczeństwa w rejonie Tumbez
Co zrobił Pizarro po drugiej wyprawie?
commencer à apprendre
Wrócił do Hiszpanii po zgodę królewską na podbój
Jak nazywał się dokument przyznający Pizarrowi zgodę na podbój?
commencer à apprendre
Capitulación de Toledo (1529)
Co zapewniała Capitulación de Toledo?
commencer à apprendre
Tytuł „adelantado”, władzę nad Nową Kastylią (Nueva Castilla)
Kto podpisywał dokument w imieniu Korony?
commencer à apprendre
Król Karol V
Dlaczego wojna domowa osłabiła imperium?
commencer à apprendre
Podzieliła kraj, wyczerpała armię, zdezorganizowała władzę
Jak Hiszpanie wykorzystywali lokalne podziały?
commencer à apprendre
Tworzyli sojusze z przeciwnikami Inków (jak w Meksyku)
Jakie mieli przewagi nad Inkami?
commencer à apprendre
Broń palna, konie, stal, choroby (ospa), element zaskoczenia
Co wiedzieli o Inkach przed atakiem?
commencer à apprendre
Że są bogaci, dobrze zorganizowani, ale wewnętrznie podzieleni
Kim był Francisco Pizarro?
commencer à apprendre
Hiszpański konkwistador, który podbił Imperium Inków w Peru.
Kiedy i gdzie działał Pizzaro?
commencer à apprendre
1524–1533 w rejonie wybrzeży Ekwadoru i Peru (Andów).
Co zrobił przed podbojem?
commencer à apprendre
Zorganizował 3 wyprawy – ostatnia zakończyła się sukcesem, po uzyskaniu zgody króla (Capitulación de Toledo, 1529).
Co się stało w Cajamarce w 1532 r.?
commencer à apprendre
Pizarro pojmał Atahualpę (został stracony), ostatniego władcę Inków – mimo że został mu zaoferowany olbrzymi okup w złocie.
Jakie miasto założył Pizarro?
commencer à apprendre
Lima – dzisiejsza stolica Peru (1535)
Kim byli pierwsi duchowni w czasie konkwisty?
commencer à apprendre
Kapłani (kapelani), towarzysze konkwistadorów – chrzcili, odprawiali msze, święcili żony rdzennych
Na czym opierała się konkwista?
commencer à apprendre
Na zasadzie: „mieczem i krzyżem” (con espada y con la cruz) – jednocześnie podbój militarny i duchowy
Co to była „doctrina”?
commencer à apprendre
Miejsce nauki wiary dla rdzennych (misyjna parafia, pod opieką zakonników)
Co to „conquista espiritual”?
commencer à apprendre
Duchowy podbój prowadzony przez duchownych świeckich i zakonnych równolegle
Czym zajmowali się tzw. „zakony mniejsze”?
commencer à apprendre
Szkoły, szpitale: juaninos, hipolici, mercedariusze, karmelici
Co to „patronato real”?
commencer à apprendre
Prawo króla Hiszpanii do mianowania duchowieństwa w koloniach (zamiast papieża)
Bartolomé de Las Casas – kim był?
commencer à apprendre
Były konkwistador, później dominikanin i obrońca Indian, autor "Brevísima relación
Antonio de Montesinos – dlaczego ważny?
commencer à apprendre
W 1511 otwarcie potępił wyzysk Indian – pierwszy głos sprzeciwu wobec konkwisty
Toribio de Benavente (Motolinia)?
commencer à apprendre
Franciszkanin – promował pokojową ewangelizację i edukację Indian
Martin de Valencia – podejście do ewangelizacji?
commencer à apprendre
Zaczynał od nauki języka Indian, później przekazywał Ewangelię
Potoczna nazwa systemu redukcji jezuickich, to...
commencer à apprendre
Święty eksperyment
Jaki był ich cel świętego eksperymentu?
commencer à apprendre
Wychowanie „dobrych chrześcijan” bez grzechów Europy (alkohol, przemoc, protestantyzm) ale mające cechy Europejczyków
Gdzie działały redukcje jezuickie?
commencer à apprendre
Głównie Paragwaj, północna Argentyna, południowa Brazylia – region Misiones
Co wyróżniało redukcje?
commencer à apprendre
Indianie mieli edukację, własną milicję, muzykę barokową, rolnictwo i rzemiosło
Co to synkretyzm religijny?
commencer à apprendre
Połączenie wiary chrześcijańskiej z elementami religii rdzennych
Najważniejszy przykład synkretyzmu?
commencer à apprendre
Matka Boska z Guadalupe = Maryja + aztecka bogini Tonantzin
Dlaczego kult Guadalupe był skuteczny?
commencer à apprendre
Indianie lepiej przyjmowali chrześcijaństwo przez znajome symbole kobiece
Co to Nican Mopohua?
commencer à apprendre
Tekst w języku nahuatl opisujący objawienie Matki Boskiej z Guadalupe
Co to inkwizycja?
commencer à apprendre
Instytucja Kościoła katolickiego, której celem było zwalczanie herezji (czyli poglądów sprzecznych z nauką Kościoła).
Czy stosowano inkwizycję wobec Indian? I dlazego.
commencer à apprendre
Nie – po spaleniu Carlosa z Texcoco (1539) król zabronił – obawiano się, że Indianie odwrócą się od wiary; Bo uznawano, że nie rozumieją jeszcze w pełni wiary chrześcijańskiej
Gdzie działały trybunały inkwizycji?
commencer à apprendre
Meksyk (1569), Lima (1569), Cartagena de Indias (1610)
Jakie prawa broniły Indian?
commencer à apprendre
Leyes Nuevas de Indias (1542) – m.in. zniesienie encomiendy
Kto i dlaczego palił kodeksy Majów?
commencer à apprendre
Diego de Landa – franciszkanin, ceremonia auto de fe (1562); Uważał, że to „dzieła diabła” i przejaw pogaństwa – chciał wykorzenić dawne wierzenia i wzmocnić chrześcijaństwo.
Co to República de Indios?
commencer à apprendre
Wsie i osady rdzennych mieszkańców zarządzane przez lokalnych wodzów (caciques, curacas) pod nadzorem corregidores de indios – urzędników królewskich
Co to República de Españoles?
commencer à apprendre
Obszary zamieszkane przez Hiszpanów (gachupines) i kreoli – obejmowały głównie miasta
Jaką rolę pełniły congregaciones, doctrinas, reducciones?
commencer à apprendre
Ośrodki przesiedleńcze i ewangelizacyjne – mieszano w nich różne grupy etniczne, aby osłabić lokalne tożsamości
Kim byli peninsulares (gachupines)?
commencer à apprendre
Hiszpanie urodzeni w Europie – elita polityczna i urzędnicza kolonii
Kim byli criollos (kreole)?
commencer à apprendre
Dzieci Hiszpanów urodzone w Ameryce – bogaci, ale pozbawieni wpływu politycznego
Kim byli mestizos?
commencer à apprendre
Dzieci Hiszpana i Indianki – „pośredni stan”, często rzemieślnicy i pracownicy fizyczni
Kim byli mulatos?
commencer à apprendre
Dzieci Hiszpana i kobiety afrykańskiego pochodzenia
Kim byli zambos?
commencer à apprendre
Dzieci czarnoskórego i Indianki – najniżej w hierarchii, często wykluczeni
Co to ladino?
commencer à apprendre
Metys lub Indianin, który przyjął język, religię i kulturę hiszpańską – termin używany głównie w Gwatemali
Co to metysaż?
commencer à apprendre
Mieszanie się ras i kultur – zjawisko wyjątkowe dla kolonii iberyjskich, mniej obecne w koloniach angielskich i francuskich
Kto miał władzę i ziemię?
commencer à apprendre
Peninsulares i w mniejszym stopniu criollos – stanowili elitę gospodarczą i administracyjną
Kto pracował fizycznie i usługowo?
commencer à apprendre
Mestizos, mulatos, zambos – jako robotnicy, rzemieślnicy, cieśle, murarze (albañiles), rolnicy
Jaka była rola Indian (indios)?
commencer à apprendre
Pracowali w rolnictwie i górnictwie – przydzielani encomenderos lub pracowali w resguardos (rezerwatach)
Kim byli czarnoskórzy niewolnicy?
commencer à apprendre
Pracowali w domach elit, na plantacjach, w kopalniach – uważani za „dobro luksusowe”
Jaką rolę miały kobiety w społeczeństwie kolonialnym?
commencer à apprendre
Ograniczoną – zależne od klasy i koloru skóry. Kobiety białe miały więcej przywilejów, ale były kontrolowane przez patriarchalne normy. Rdzennym i czarnym przypisywano funkcje domowe, opiekuńcze lub seksualne.
Jakie były funkcje miast kolonialnych?
commencer à apprendre
Ośrodki administracji, handlu, religii – pełniły funkcję centrum życia Hiszpanów i kreoli. Indianie mieszkali poza nimi lub w osobnych dzielnicach
Czym różniły się miasta od wsi?
commencer à apprendre
Miasta były bastionami kultury kolonialnej, a wsie (Republica de Indios) zachowały więcej elementów kultury rdzennych
Dlaczego kreole nie lubili Hiszpanów z metropolii?
commencer à apprendre
– byli urodzeni w Ameryce – posiadali majątki, wykształcenie i wpływy ekonomiczne, to nie mieli dostępu do najważniejszych urzędów i stanowisk. Kreole czuli się dyskryminowani politycznie we własnym kraju
Co wywołało późniejsze rewolucje niepodległościowe? (kreole vs peninsulares)
commencer à apprendre
konflikt (kreole vs peninsulares) był jednym z głównych powodów rewolucji niepodległościowych w Ameryce Łacińskiej w XIX wieku.
Gdzie i kiedy miała miejsce rewolucja haitańska?
commencer à apprendre
W Saint-Domingue (dzisiejsze Haiti), w 1791–1804
Jaki kraj kolonizował Saint-Domingue?
commencer à apprendre
Francja – była to najbogatsza francuska kolonia w XVIII w.
Co produkowano w Saint-Domingue?
commencer à apprendre
Głównie cukier, kawę i bawełnę – produkcję oparto na pracy niewolników afrykańskich
Co zainspirowało rewolucję haitańską?
commencer à apprendre
Rewolucja francuska (1789) i ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela
Kim był przywódca rewolucji?
commencer à apprendre
Toussaint Louverture – były niewolnik, genialny strateg wojskowy
Co zrobił Toussaint Louverture?
commencer à apprendre
Przejął kontrolę nad wyspą, zawierał sojusze z Hiszpanią i Francją, ogłosił zniesienie niewolnictwa
Kiedy wybuchło powstanie niewolników?
commencer à apprendre
W sierpniu 1791 roku – rozpoczęło się od masowego buntu na północy wyspy
Kiedy Francja zniosła niewolnictwo?
commencer à apprendre
1794 – rewolucyjny rząd francuski ogłosił zniesienie niewolnictwa w koloniach
Co zrobił Napoleon?
commencer à apprendre
Wysłał ekspedycję wojskową w 1802, by przywrócić kontrolę i niewolnictwo
Co się stało z Louverture'em?
commencer à apprendre
Został aresztowany przez Francuzów i zmarł w więzieniu w 1803 r.
Kto dokończył walkę i ogłosił niepodległość?
commencer à apprendre
Jean-Jacques Dessalines – ogłosił powstanie niezależnego Haiti w 1804 roku
Dlaczego rewolucja haitańska była wyjątkowa?
commencer à apprendre
Była to pierwsza skuteczna rewolucja niewolników i pierwsze czarne państwo na świecie
Jaki miała wpływ na świat?
commencer à apprendre
Zastraszyła elity kolonialne, przyspieszyła zniesienie niewolnictwa, wpłynęła na ruchy niepodległościowe w Ameryce Łacińskiej
Czy Haiti było uznane przez świat po 1804?
commencer à apprendre
Nie od razu – państwa europejskie (i USA) bały się „eksportu rewolucji” i nie uznały Haiti przez lata
Co się stało z gospodarką Haiti po rewolucji?
commencer à apprendre
Załamała się – zerwane kontakty handlowe, zniszczone plantacje, izolacja międzynarodowa
Co to jest kolonizacja?
commencer à apprendre
Osadzanie mieszkańców i zakładanie osad na terenach słabo zaludnionych lub nowo odkrytych. Celem była eksploatacja terytoriów zamorskich i wzmocnienie metropolii.
Co to jest kolonializm?
commencer à apprendre
Polityka krajów silnych militarnie i gospodarczo, polegająca na eksploatacji krajów słabszych — ich ludzi, surowców i gospodarki
Co to jest imperium kolonialne?
commencer à apprendre
Układ, w którym centrum (metropolia) zarządza koloniami. Zależności są ekonomiczne, religijne i polityczne
Co to jest imperializm?
commencer à apprendre
Rozszerzanie wpływów przez podbój, ekspansję, kolonizację — w celu wzbogacenia się, podboju i „cywilizowania” innych kultur
Co to jest dekolonizacja?
commencer à apprendre
Proces wyzwalania się kolonii spod władzy metropolii i powstawania nowych państw
Jaki był charakter dekolonizacji w Ameryce Łacińskiej?
commencer à apprendre
Często nie była prowadzona przez ludność rdzenną, lecz przez białych kreolów (criollos) urodzonych w koloniach, którzy chcieli przejąć władzę od metropolii
Co łączy kolonializm i dekolonizację w Ameryce Łacińskiej?
commencer à apprendre
Oba procesy nie zakładały prawdziwego równouprawnienia dla ludności rdzennej i afrykańskiej — marginalizacja trwała nadal
Co wydarzyło się w 1641 roku w Quilín?
commencer à apprendre
Parlament Quilín: Hiszpanie uznali autonomię Mapuches i zawarto pokój; granicą była rzeka Biobío
Dlaczego Mapuches nie chcieli dołączyć do niepodległego Chile?
commencer à apprendre
Uznawali Chilijczyków za jeszcze bardziej brutalnych niż Hiszpanów i nie ufali nowemu państwu
Czy wszystkie kolonie się uniezależniły?
commencer à apprendre
Nie — Puerto Rico nadal jest terytorium zależnym, mimo prób i walk o niepodległość
Co łączy różne ruchy dekolonizacyjne w Ameryce Łacińskiej?
commencer à apprendre
Brak włączenia rdzennych i czarnych społeczności w nowe państwa narodowe oraz kontynuacja wykluczeń społecznych i ekonomicznych
Kim są Mapuches?
commencer à apprendre
Rdzenni mieszkańcy południowego Chile i Argentyny. Ich nazwa oznacza „ludzie ziemi”.
Kim był Venancio Coñuepán (Koñwepang)?
commencer à apprendre
Lider Indian Mapuches, pierwszy minister w rządzie Chile (1952–1958) za prezydentury Carlosa Ibáñeza del Campo
Co wydarzyło się w latach 1970?
commencer à apprendre
Bunt Mapuches przeciwko polityce „chilizacji”, czyli przymusowemu nauczaniu hiszpańskiego i narzucaniu kultury chilijskiej
Jaka była sytuacja w latach 1990?
commencer à apprendre
Walki o ziemię z firmami eksploatującymi lasy i surowce naturalne na terenach Mapuches
Od kiedy trwa oficjalny spór o autonomię Mapuches?
commencer à apprendre
Od 1991 roku, gdy Mapuches ponownie zażądali uznania swoich praw do ziemi i samostanowienia
Co symbolizuje Emilia Nuyado Ancapichún?
commencer à apprendre
Przełom polityczny – została w 2018 roku pierwszą posłanką Mapuches w chilijskim Kongresie, reprezentując postulaty autonomii
Kim są Zapatyści (EZLN)?
commencer à apprendre
Ruch rewolucyjny rdzennych mieszkańców stanu Chiapas w Meksyku, powstały w 1983 roku. Składa się głównie z Majów
Jaki był związek nazwy „Zapatyści” z historią Meksyku?
commencer à apprendre
Odwołują się do Emiliana Zapaty, rewolucjonisty walczącego o „ziemię i wolność” (Tierra y Libertad) podczas Rewolucji Meksykańskiej (1911–1917)
Co to było Porozumienie z San Andrés?
commencer à apprendre
Podpisane w 1996 roku porozumienie między EZLN a rządem Meksyku, przyznające Indianom autonomię. Nigdy nie zostało ratyfikowane przez władze
Czym są Caracoles?
commencer à apprendre
To wsie zapatystów (państwo w państwie), gdzie funkcjonują własne szkoły i struktury społeczne
Jak zapatyści postrzegają Meksyk i siebie?
commencer à apprendre
Uważają się za nadal skolonizowanych, czują się marginalizowani przez państwo i system neoliberalny
co EZLN osiągnął bez wojny?
commencer à apprendre
Moralne zwycięstwo – utworzyli niezależne gminy (Caracoles), mimo że rząd nie ratyfikował ich autonomii
Jakie były formy ekspansji USA w XIX w.?
commencer à apprendre
Terytorialna (zakupy, podboje), ekonomiczna (tania siła robocza, migranci), ideologiczna (misja cywilizacyjna).
Kiedy ogłoszono Doktrynę Monroe? I jakie hasło miała
commencer à apprendre
1823 – USA nie dopuszczają do nowej kolonizacji w obu Amerykach. Hasło: Ameryka dla Amerykanów.
Kto był autorem Doktryny Monroe?
commencer à apprendre
John Quincy Adams; wygłosił ją prezydent James Monroe.
Czym była „dyplomacja dolarowa”?
commencer à apprendre
USA udzielały kredytów krajom latynoamerykańskim, w zamian uzyskiwały wpływy: kontrolę ceł, infrastruktury, banków.
Jakie kraje najbardziej odczuły dyplomację dolarową?
commencer à apprendre
Haiti, Nikaragua, Dominikana.
Co to była polityka „wielkiego kija” (big stick)?
commencer à apprendre
Interwencjonizm Roosevelta: zastraszanie, ingerencje militarne, instalowanie proamerykańskich rządów.
Jakie były skutki polityki USA wobec Meksyku na początku XX w.?
commencer à apprendre
Destabilizacja polityczna → rewolucja meksykańska (1910–1917).
Jaki był cel przejęcia Kanału Panamskiego?
commencer à apprendre
Zabezpieczenie militarne i gospodarcze szlaku łączącego Atlantyk z Pacyfikiem; USA miały kontrolę przez 100 lat.
Kiedy USA przejęły wyłączne prawo do Kanału Panamskiego?
commencer à apprendre
1901 – Nowy traktat z Wielką Brytanią; wcześniej Clayton-Bulwer Treaty (1850) gwarantował neutralność.
Wymień trzy państwa, w których USA przeprowadziły zamachy stanu w XX w.
commencer à apprendre
Kuba (1952), Gwatemala (1954), Chile (1973 – Pinochet).
Jak USA reagowały na rewolucję kubańską (1953–1959)?
commencer à apprendre
Zaostrzenie interwencji w regionie, wspieranie dyktatur antykomunistycznych, inwigilacja przez CIA.
Co to była Operacja Kondor?
commencer à apprendre
Wspólna akcja USA i dyktatur Am. Łac. (Chile, Argentyna, Boliwia itd.) przeciw opozycji; dziesiątki tysięcy ofiar i zaginionych.
Co USA robiły w Nikaragui na początku XX w.?
commencer à apprendre
Wspierały prezydenta Díaza, interweniowały zbrojnie, planowały budowę kanału międzyoceanicznego
Jakie były skutki interwencji USA w Ameryce Łacińskiej?
commencer à apprendre
Wzrost antyamerykanizmu, uzależnienie gospodarcze, niestabilność polityczna, wsparcie dyktatur, bieda mimo bogactw naturalnych.
Kim był Francisco Franco?
commencer à apprendre
Dyktator Hiszpanii w latach 1939–1975, przywódca zwycięskiej strony w wojnie domowej.
Kto wspierał Franco podczas wojny domowej?
commencer à apprendre
Niemcy (Hitler) i Włochy (Mussolini).
Czy państwa Ameryki Łacińskiej wspierały Franco?
commencer à apprendre
Większość zachowała neutralność; Meksyk otwarcie sprzeciwiał się Franco.
Czym była „Doktryna Breżniewa” i jak się ma do USA?
commencer à apprendre
Doktryna ZSRR mówiąca o prawie interwencji w państwach bloku komunistycznego. USA odpowiedziały twardym wspieraniem antykomunistycznych reżimów w Ameryce Łacińskiej.
Traktat Claytona–Bulwera (1850) cele i o co chodzi
commencer à apprendre
Treść: Oba kraje zobowiązują się nie budować ani nie kontrolować wyłącznie kanału przez Amerykę Środkową.; Cel: Zagwarantowanie neutralności przyszłego kanału.
Traktat Hay–Pauncefote (1901) cel i znaczenie
commencer à apprendre
Unieważnienie poprzedniego traktatu z 1850 r.; Nowe postanowienia: USA mają prawo budować i zarządzać kanałem, Kanał ma pozostać neutralny dla żeglugi. Znaczenie: USA uzyskują wolną rękę – to krok w kierunku imperializmu.
Kto zaczął budować Kanał Panamski
commencer à apprendre
zaczynają Francuzi (jak kanał sueski),

Vous devez vous connecter pour poster un commentaire.