HISZT_GRE_terminy_1

KOINE

powszechna forma j. greckiego -> zastąpiła klasyczny język Starogrecki, w użyciu ok. 300 p.n.e. – 300 n.e. Greka koine stała się nieoficjalnie drugim po łacinie językiem c. rzymskiego. W koine napisano m.in. Septuagintę i Nowy Testament.

XOANON

drewniany lub wyciosany z kamienia słup kultowy

KUROS

typ posągu w sztuce star. Grecji – stojący, nagi młody mężczyzna; z falistymi włosami i zagadkowym uśmiechem, ręce opuszczone wzdłuż ciała i lewa noga wysunięta do przodu

KORA

żeński odpowiednik kurosa; w sztuce Grecji okr. arch. najstarszy typ greckiego posągu kobiecego - stojąca dziewczyna w dł szatach, często z owocem/kwiatem/ptakiem w ręce, szaty nienaturalne

KALATOS

wiklinowy koszyk, zwężony u dołu i rozszerzający się ku górze; atrybut bogini Demeter; również naczynie ceramiczne o tym kształcie lub głowica kolumn w korynckich i głowic na głowach kanefor.

KYLIKS

naczynie do wina, dekoracja dionizyjska

AMFORA

wysokie, smukłe naczynie gliniane o wydłużonym brzuścu z dwoma uchwytami po bokach, popoularne w starożytności do przechowywania i transportu wina, oliwy oraz miodu

MALARSTWO CZARNOFIGUROWE

pocz. w VII/VI w p.n.e., Korynt i Attyka; skromne dekoracje, przejrzysta kompozycja; malowano postaci/przedm Firnisem (po wypalaniu czarne) a naczynie – czerwone; przedstawiały bogów, herosów, sceny mityczne, SOFILOS- pierwszy mistrz stylu

MALARSTWO CZERWONOFIGUROWE

Pocz.ok. 530 r. p.n.e.; rysunek pędzelkiem; łatwiejsze, większa swoboda w ukazywaniu ruchu szat; wyskrobywano scenę na wcześniej wymalowanym firnisem i wypalonym naczyniu; technika wiąże się z twórczością malarza Andokidesa, ucznia Eksekiasa.

MEGARON

charakterystyczny typ budowli w kulturze egejskiej. Megaron stanowił reprezentacyjną część pałaców mykeńskich i jednocześnie prototyp podstawowej formy starożytnych świątyń greckich. Służył celom kultowym oraz reprezentacyjnym.

TEMPLUM IN ANTIS

najstarszy typ świątyni greckiej- budynki tego typu wznoszone były w okresie archaicznym i były niewielkich rozmiarów.

PROSTYLOS

(pro- z przodu, stylos- kolumna)- kolumnada z przodu

AMFIPROSTYLOS

(amfi- z obu stron)- portyki kolumnowe od frontu i z tyłu budowli.

PERIPTEROS

(peri- dookoła) świątynia, którą otacza pojedyncza kolumnada.

MONOPTEROS

typ świątyni greckiej lub rzymskiej zbudowany na ogół na planie koła, otoczony kolumnadą, przykryty dachem. Wewnątrz nie budowano celli. Typ popularny w rzymskiej architekturze sakralnej, najrzadsze świątynie

TOLOS

kamienny grobowiec na pl. koła, przykryty poz. sklepieniem kopułowym/płaskim/bez albo kopiec ziemi usypany nad pom. ze szczątkami i wyposaż.; (później też okrągły naos otoczony kolumnadą; budowle publiczne) najsłyn: skarbiec Atreusza -Grób Agamemnona

NAOS/CELLA

najważniejsze pomieszczenie w świątyni (izba). Tu starożytni Grecy umieszczali posąg bóstwa.

PRONAOS

przedsionek (pro- przed, z przodu, naos- izba)

OPISTODOMOS

pomieszczenie za cellą

PORZĄDEK DORYCKI

Najstarszy; stosowany w Grecji, południowej Italii, Sycylii; elem. drewniane zamieniono na kamienne; surowość, monumentalność; gruba kolumna bez bazy; głowica z poduszką; Fryz z naprzemiennych tryglifów (z pion. żłobieniami) i metop z ew. płaskorzeźbami

PORZĄDEK KORYNCKI

Ateny, V/IV w p.n.e. (rozwój w okr. pan. Rzymskiego); trzon i podstawa podobne do jońskich; b. ozdobna głowica – kosz z rzędami liści akantu; woluty podobne do jońskich; ozdobny fryz; gzyms często ze wspornikami;

PORZĄDEK JOŃSKI

Z Azji Mniejszej (Jonia); VII/VI w p.n. e; lekkość, smukłość proporcji; ozdobność; głowica z ozdobnej woluty (zwinięte liście niczym baranie rogi); profilowana baza; drobne żłobkowanie trzonu; rzeźbiony, bogaty fryz;

PORZĄDEK TOSKAŃSKI

Z Italii; Najprostszy; Od Doryckiego różni się: kolumny - gładkie trzony (w dor.- żłobienia); bazy pod kolumnami (dor. – bez); bardziej przysadziste; gł. świątynie etruskie; kolumny zakończone głowicami złożonymi z echinusa i abakusa

KARIATYDY

podpora pionowa stosowana w architekturze, której nadano kształt pełnowymiarowej rzeźby kobiecej. Kariatydy stosowano głównie w porządku jońskim. Jej specjalną odmianą jest kanefora

KANEFORA

Kobieta lub mężczyzna (kaneforos) niosący na głowie lub na ramionach w procesji religijnej kosz z ofiarami. Był to bardzo popularny temat w sztuce greckiej i rzymskiej.