5. Choroby i higiena układu nerwowego

neurologia -

dziedzina medycyny zajmująca się badaniem, rozpoznawaniem i leczeniem chorób układu nerwowego

psychiatria -

rozpoznaje i leczy choroby psychiczne

emocje -

świadome lub nieświadome odczucia o charakterze pozytywnym lub negatywnym

uczucia -

bardziej złożone formy emocji, wiążą się z procesem poznawczym

stres -

reakcja organizmu, zarówno fizjologiczna, jak i psychologiczna na działanie niekorzystnych bodźców zewnętrznych

stresory (bodźce wywołujące stres):

fizyczne, np. hałas, silne migoczące światło, zanieczyszczenie środowiska

wewnętrzne psychiczne przyczyny stresu:

pesymizm, perfekcjonizm, nierealistyczne oczekiwania, brak asertywności, zła samoocena, niezdolność do akceptacji niepewności jutra

zewnętrzne psychiczne przyczyny stresu:

duże zmiany życiowe, praca, trudności w relacjach z innymi, problemy finansowe, nadmiar zadań do wykonania, dzieci i rodzina

poznawcze objawy długotrwałego stresu:

problemy z zapamiętywaniem, trudności w koncentracji uwagi, trudności w podejmowaniu decyzji, trudności w rozwiązywaniu problemów

fizyczne objawy długotrwałego stresu:

nawracające bóle głowy i mięśni, regularne kłopoty ze snem, ciągłe uczucie zmęczenia i senności, spadek zainteresowania seksem, częste przeziębienia, nerwowe tiki, dolegliwości pokarmowe

emocjonalne objawy długotrwałego stresu:

częste zmiany nastroju, brak cierpliwości, uczucie ciągłego niepokoju, drażliwość i wybuchowość, poczucie samotności, powracające "czarne myśli", skłonność do płaczu

objawy długotrwałego stresu związane z zachowaniem:

jedzenie mimo braku uczucia głodu, izolowanie się od innych osób, odkładanie różnych prac na później, używanie środków odurzających, aby się uspokoić; nawyki, np. obgryzanie paznokci, zaciskanie szczęk

klaustrofobia -

lęk przed przebywaniem w zamkniętych pomieszczeniach

agorafobia -

lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni

arachnofobia -

lęk przed pająkami

nerwice -

zaburzenia psychiczne, przyczyną są najczęściej nagłe, kompleksowe zmiany warunków otoczenia, ciągłe napięcie nerwowe, poczucie zagrożenia oraz lęk

działanie adrenaliny:

zwiększa się ukrwienie mózgu, zwężają się naczynia krwionośne w skórze, rozszerzają się naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych, rozszerzają się oskrzela - zwiększa się tempo oddechu, zwiększa się częstość skurczów serca - rośnie ciśnienie krwi

działanie kortyzolu:

nasilenie glukoneogenezy w wątrobie skutkuje pozyskiwaniem aminokwasów z innych narządów, głównie z mięśni (prowadzi to do zaników mięśniowych), ⬆️ - powstawanie glukozy z niecukrowych składników - wzrasta poziom glukozy we krwi

stres jest zazwyczaj zjawiskiem krótkotrwałym (faza I: alarm), po jego ustąpieniu następuje powrót fizjologicznych czynności organizmu do stanu wyjściowego

dłuższy stres uruchamia mechanizmy adaptacyjne, aby skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem (faza II: adaptacja)

depresja -

najczęściej spotykane zaburzenie psychiczne, przede wszystkim: pogorszenie nastroju, zmniejszenie aktywności oraz lęk

przyczyny depresji:

czynniki psychologiczno-społeczne (stres, żałoba, rozstanie, utrata pracy)

diagnostyka depresji:

występuje gdy przez co najmniej dwa tygodnie utrzymują się dwa objawy podstawowe i co najmniej dwa objawy dodatkowe

podstawowe objawy depresji:

obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, nieodczuwanie radości, spadek energii, nadmierna męczliwość

dodatkowe objawy depresji:

utrata wiary w siebie, utrata poczucia własnej wartości, poczucie winy, problemy z pamięcią i koncentracją, zaburzenia snu, spowolnienie lub nadpobudliwość, utrata łaknienia lub nadmierny apetyt, myśli o śmierci i samobójstwie

leczenie depresji:

leczenie farmakologiczne (powodujące przywrócenie właściwego poziomu neuroprzekaźników) powiązane z psychoterapią

profilaktyka depresji:

bliskie, szczere i autentyczne relacje z innymi; dobra relacja ze sobą, zdrowy sen, rozwiązywanie problemów, regularna aktywność fizyczna, sprawienie sobie i innym drobnych przyjemności, dzielenie dużych zadań na mniejsze

układy zaangażowane w powstawanie uzależnień:

układ kary i układ nagrody

układ nagrody -

jest związany z zaspokajaniem potrzeb organizmu, takich jak przyjmowanie pokarmu, wody czy kontakty seksualne czemu towarzyszą pozytywne emocje

układ kary -

funkcjonuje przeciwstawnie do układu nagrody, jego działanie polega przede wszystkim na unikaniu czynników uważanych za szkodliwe

choroby neurologiczne:

stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, padaczka

stwardnienie rozsiane -

zanikanie osłonki mielinowej, przede wszystkim w rdzeniu kręgowym, móżdżku i nerwach wzrokowych.

choroba Parkinsona -

uszkodzenie komórek nerwowych śródmózgowia, co skutkuje niedoborem dopaminy przez nie wytwarzanej - w efekcie pojawiają się zaburzenia, początkowo spowolnienie ruchowe, później zaburzenia równowagi i trudności z wykonywaniem czynności

choroba Alzheimera -

zanik kory mózgowej - zaburzenia pamięci, wraz z postępem choroby także innych funkcji poznawczych (spostrzegania, uwagi, myślenia), zachowania, mowy i czynności ruchowych

padaczka (epilepsja) -

zaburzenia czynności mózgu spowodowane urazami lub czynnikami genetycznymi. Z powodu nieprawidłowych wyładowań grup neuronów w mózgu następuje utrata świadomości lub przytomności, występują drgawki oraz bezdech

sen -

jeden z warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego brak powoduje takie zaburzenia czynności układu nerwowego jak: nerwowość, drżenie rąk, zaburzenia widzenia, trudności z koncentracją

sen wolnofalowy -

faza NREM - nieszybkie ruchy gałek ocznych

sen paradoksalny (czynny) -

faza REM - szybkie ruchy gałek ocznych

fizjologiczne zmiany po zapadnięciu człowieka w sen wolnofalowy:

zwolnienie akcji serca, obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie temperatury ciała, zmniejszenie tempa oddychania oraz znaczne spłycenie oddechu, rozkurczu większości mięśni szkieletowych, spowolnienie pracy mięśni gładkich, przyspieszenie gojenia się ran

podczas snu paradoksalnego obserwuje się:

zwiększenie przepływu krwi przez mózg, mniejszą regularność czynności serca i oddychania

sen kończy się fazą paradoksalną

stosunkowo łatwo można się z niej wybudzić

proporcje snu wolnofalowego i paradoksalnego -

75% do 25%

rytmy biologiczne -

okresowe zmiany natężenia procesów biologicznych i fizjologicznych funkcji organizmu

rytmowi dobowemu u człowieka podlegają:

sekwencja stanów czuwania i snu, temperatura ciała, wydzielanie hormonów, pobieranie pokarmu, stężenie glukozy we krwi, wydajność umysłowa