Ustroje polityczne starożytnej Grecji i Rzymu

Osiedleni na stałe w Atenach cudzoziemcy, zajmujący się rzemiosłem i handlem.

metojkowie

Dorośli obywatele Aten niezależnie od stanu majątkowego w liczbie ok 10-20 tys. Kompetencje: wybór najważniejszych urzędników, podejmowanie najważniejszych decyzji w państwie. Kadencja: dożywotnia

zgromadzenie ludowe

Ateny liczba: 500 osób po 50 przedstawicieli każdej z 10 fyl kadencja: 1 rok kompetencje: rozstrzyganie bieżących spraw i skarg obywateli, sądownictwo w większości spraw, kontrola urzędników państwowych

rada pięciuset

Ateny liczba: 50 osób kadencja: 36 dni przedstawiciele jednej z fyl dyżurujący w budynku Rady kompetencje: rozstrzyganie bieżących spraw i skarg obywateli, sądownictwo w większości spraw, kontrola urzędników państwowych

prytanowie

Ateny liczba: 9 osób + sekretarz kadencja: 1 rok wybierani przez Zgrom. Ludowe spośród bogatszych obywateli kompetencje: początkowo najwyżsi urzędnicy, od V w. władza ograniczona do sądownictwa

archonci

Ateny liczba: 10 osób kadencja: 1 rok kompetencje: kolegialne dowodzenie armią, codzienna rotacja na stanowisku głównodowodzącego

strategowie

Ateny liczba: do kilkuset archonci po zakończeniu kadencji kadencja: dożywotnia kompetencje: kontrola zgodności działań innych organów z prawem, procesy o zabójstwo

areopag

Sparta zamieszkiwali w Sparcie lub przebywali w garnizonach, zajmowali się wojną i nadzorem nad uprawiającymi przydzieloną ziemię helotami, brali udział w Zgromadzeniu Ludowym

spartaci

Sparta zamieszkiwali miasta, zajmowali się rzemiosłem, handlem, wystawiali pomocnicze odziały wojska

periojkowie

Sparta zamieszkiwali wsie, uprawiali ziemię, posługiwali Spartiatom, było ich ponad 100 tys.

heloci

Sparta liczba: 2 osoby, urząd dziedziczony w obrębie dwóch rodów kadencja: dożywotnia kompetencje: dowodzenie armią w czasie wojny

królowie

Sparta liczba: 5 osób, wybierani przez Zgromadzenie Ludowe kadencja: dożywotnia kompetencje: nadzór nad władcami, większość spraw bieżących (wewn. i zagranicz.)

eforowie

Sparta liczba: 28 osób, wybierani spośród Spartiatów, którzy ukończyli 60 rok życia kadencja: dożywotnia kompetencje: przygotowywanie obrad Zgrom. Ludowego, sądownictwo w niekt. sprawach

rada starszych

Sparta liczba: kilka tys.-dorośli, pełnoprawni Spartiaci kadencja: dożywotnia kompetencje: zatwierdzanie ważniejszych decyzji, powoływanie urzędników

zgromadzenie ludowe

jednostka administracyjno-terytorialna w starożytnym Rzymie

tribus

Rzym liczba: 300 osób, od I w p.n.e. 600 osób kadencja: dożywotnia powoływanie: uzupełniani z grona osób, które sprawowały już wyższe urzędy (warunek: wysoka pozycja rodu i majątkowa) kompetencje: bezpieczeństwo państwa, sprawy zagraniczne, finanse, wyznaczanie zadań urzędnikom, wyznaczanie namiestników prowincji, zatwierdzanie uchwał zgromadzenia ludowego

senat

Rzym liczba: 2 osoby kadencja: 1 rok powoływanie: wybierani przez komicja centurialne kompetencje: dowodzenie armią, najwyższa władza w mieście, interpretacja wróżb

konsulowie

Rzym liczba osób: 1 osoba, nast. 2 osoby kadencja: 1 rok powoływanie: wybierani przez komicja centurialne kompetencje: utrzymanie porządku w mieście, władza sądownicza w sprawach obywateli

pretorzy

Rzym liczba: 2 osoby kadencja: 5 lat powoływanie: wybierani spośród starszych wiekiem senatorów kompetencje: prowadzenie spisów majątkowych, ustalanie list senatorów i członków komicji, nadzór nad pracami publicznymi, straż obyczajów

cenzorzy

Rzym liczba: 10 osób kadencja: 1 rok powoływanie: wybierani spośród plebejuszy na zgromadzeniach ludowych kompetencje: obrona praw ludu z prawem weta wobec decyzji urzędników, prawo zwoływania zgromadzeń

trybuni ludowi

Rzym liczba: 2 osoby, potem 3 osoby kadencja: 1 rok kompetencje: troska o zaopatrzenie miasta, organizowanie igrzysk (na własny koszt)

edylowie kurulni

Rzym liczba: 2-20 osób kadencja: 1 rok kompetencje: pomocnicy konsulów do spraw finansowych

kwestorzy

Rzym liczba: 1 osoba kadencja: 6 miesięcy powoływanie: wybierany przez senat w sytuacji najw. zagrożenia kompetencje: pełnia władzy bez ograniczeń ze strony urzędników

dyktator

Potomkowie arystokracji rodowej w Rzymie, w początkach republiki jedyna grupa o pełni praw politycznych

patrycjusze

Wyższa warstwa senatorska, decydująca w praktyce o polityce Rzymu.

nobilowie

Pierwotnie najbogatsi obywatele Rzymu, zobowiązani do służby konnej, stan niższy od senatorskiego, obsadzali większość najwyższych urzędów

ekwici

W Rzymie rzemieślnicy, kupcy, drobni wolni rolnicy, do początku V w p.n. e bez prawa do urzędów

plebejusze

Najniższa warstwa plebsu w Rzymie, m.in. wieśniacy przenoszący się do miasta

proletariusze

W Rzymie niewolnicy obdarowani wolnością przez pana lub wykupieni z niewoli, obywatele z ograniczonymi prawami wyborczymi (m.in. brak biernego prawa wyborczego)

wyzwoleńcy