Starożytność

uznano go za pierwszego twórcę narzędzi kamiennych, prymitywnych toporków o owalnych kształtach. prawdopodobnie był padlinożercą

Wynalazł oszczep, którym mógł polować na antylopy, bawoły, konie i bizony. Umiał również łowić ryby i owoce morza.

Homo erectus potrafił rozniecać ogień. Robił to przez pocieranie o siebie kawałków drewna albo przez uderzanie krzemieniem o skałę zawierającą minerały żelaza.

prowadził jeszcze koczowniczy tryb życia, wyrabiał ozdoby, Zmarłych chował w jaskiniach, okrywając ciała kwiatami oraz zostawiając przy nich narzędzia i kości zwierząt.

wymarł około 24 tys. lat temu.

ystępował on w Europie w okresie 43–10 tys. lat p.n.e. Pod względem anatomicznym był identyczny ze współczesnym człowiekiem.

malarstwo jaskiniowe podziwiamy do dziś m.in. w jaskiniach: Lascaux (czyt. lasko) w południowo‑wschodniej Francji i Altamirze w północnej Hiszpanii. Kliknij, aby uruchomić podgląd

Za koniec plejstocenu uważany jest schyłek ostatniego zlodowacenia (północnopolskiego), a także koniec paleolitu. nieformalnie nazywany jest też epoką lodowcową, panowała wtedy epoka kamienia ludzie żyli w wspólnotach zbieracko‑łowieckich

na czym polegała

uprawa ziemi, osiadły tryb życia, hodowla zwierząt Około V tysiąclecia p.n.e. nauczyli się sztuki wytopu metalu. (najpierw brąz, potem żelazo)

np. Stonehenge

Miały one postać pojedynczych, wysoko wzniesionych głazów (tzw. menhirów) albo głazów wkopanych pionowo w ziemię i przykrytych płaskimi blokami (tzw. dolmenów).

Na początku II tysiąclecia p.n.e. zostali podbici przez napływających Amorytów i wchłonięci przez nowo powstałe państwo – Babilonię.

W II tys. p.n.e. na Bliskim Wschodzie ludzie zaczęli wykorzystywać w celach wojennych konie. Zaprzęgano je do rydwanów bojowych, służących do przewozu żołnierzy, a wśród nich – łuczników.

budowali z cegły, nauczyli się konstruować łuki i sklepienia.

od V do II tys. p.n.e., który nastąpił po epoce kamienia, badacze nazywają epoką brązu.

początków II tys. p.n.e. Jest to obszerny poemat o życiu tytułowego bohatera – króla miasta Uruk, który zyskał sławę dzięki mądrości, odwadze, sile i wspaniałym czynom.

odbudowano z rozmachem stolicę Babilon. W mieście postawiono wiele imponujących budowli m.in. zespół pałaców królewskich, monumentalną bramę Isztar oraz świątynię (ziggurat) w kształcie piramidy, którą legenda kojarzy z biblijną wieżą Babel.

(604–562 p.n.e.). pobił wojska egipskie, stłumił powstanie ludów Judy, zburzył Jerozolimę i rozpoczął niewolę babilońską

powstało na początku III tysiąclecia p.n.e. i przetrwało prawie 3 tys. lat do 30 r. p.n.e., 31 dynastii

Była władcą pokojowym, nie prowadziła wypraw wojennych i skupiła się na rozwoju gospodarczym państwa

w 1922 roku w Dolinie Królów w Tebach

kto je odczytał

Jean‑François Champollion (czyt. Żan Fransła Szampoljon).

2,5 tys pne - była to cywilizacja miejska

Ariowie należeli do 3 stanów (warn) uprzywilejowanych: najważniejszych kapłanów (braminów), drugich w hierarchii wojowników (kszatrijów) oraz grupy wolnych chłopów, kupców i rzemieślników (wajśjów). Poza systemem warn znajdowali się pariasi (niedotykalni

ok. 321 r. p.n.e., władca Magadhy, krainy w północno‑wschodnich Indiach, który aktywnie współpracował z Aleksandrem w czasie jego krótkiej kampanii nad Indusem, jako pierwszy zjednoczył większość subkontynentu indyjskiego.

Siddharthę Gautamę, zwanego (oświeconym). Nauki buddyjskie opierają się na tzw. Czterech Szlachetnych Prawdach, które miały dopomagać człowiekowi w uwolnieniu się od cierpienia.

stworzył orędzia zapisane na skałach; był propagatorem prawa opartego na miłości powszechnej, pokoju, tolerancji religijnej i harmonii społecznej. Uważany jest za przywódcę, który wyprzedził swoją epokę.

najazd Aleksandra Wielkiego narodziny Siddharthy Gautamy panowanie Aśoki zjednoczenie Indii przez władców królestwa Magadhy najazd ludu Ariów rozwój kultury harappańskiej ekspansja Persji na tereny doliny Indusu

rozwój kultury harappańskiej najazd ludu Ariównarodziny Siddharthy Gautamy, ekspansja Persji na tereny doliny Indusu, najazd Aleksandra Wielkiego, zjednoczenie Indii przez władców królestwa Magadhy, panowanie Aśoki

]był praojcem narodu żydowskiego, arabskiego, edomickiego i innych. Z woli Boga Jahwe wyruszył z Mezopotamii do Palestyny. Mąż Sary i Hagar, ojciec Izaaka i Izmaela. dziadek Jakub, pradziadek Józefa -sprzedanego w niewolę

Bóg o imieniu Jahwe obiecał mu krainę Kanaan, czyli właśnie Palestynę. Stąd nazywana jest ona także Ziemią Obiecaną Syn

Według niektórych źródeł żył prawdopodobnie w XIII wieku p.n.e.[1][2

. Według tradycji symbolizuje krzew gorejący, który zobaczył Mojżesz na górze Synaj.

Dawid Saul Salomon

Saul Dawid - uczynił Jerozolimę stolicą Salomon Po śmierci Salomona kraj został podzielony na dwie części: królestwo Izraela i królestwo Judy

W 66 n.e. w czasie wojny żydowskiej Masadę zajęli sykariusze - najbardziej radykalny odłam zelotów. W 73 n.e. jedna z 3 ostatnich punktów oporu przeciw Rzymianom. W twierdzy zamknęło się ok1000 ludzi, symbol heroicznego oporu do samego końca

Pierwsza Świątynia powstała w latach 966-959 p.n.e. za czasów króla Salomona, który podobno wzniósł ją w ciągu 7 lat Pierwsza Świątynia została zniszczona przez wojska babilońskiego króla Nabuchodonozora II w 587 lub 586 roku p.n.e.

Po powrocie z niewoli babilońskiej (536 p.n.e.) wzniesiono II Świątynię (520–515 p.n.e.), o skromniejszą, przebudowywaną. W 70 roku po powstaniu Żydów Rzymianie zburzyli Świątynię. Jej pozostałością resztki muru tzw. mur zachodni (Ściana Płaczu).

Gł tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Bogiem a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesz niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej.

w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów). a zawarte podczas wędrówki z

Około 30 r. n.e. zaczął nauczać Jezus z Nazaretu. Według tradycji urodził się w Betlejem niedaleko Jerozolimy, w krainie zwanej Galileą

jest komentarzem do biblijnej Tory, w którym wyjaśniono, jak przestrzegać prawa zawartego w Torze w warunkach, jakie zapanowały wśród Żydów wypędzonych z Palestyny w II wieku. Dla wyznawców judaizmu jest czymś w rodzaju obowiązującego katechizmu.

Przed swoim nawróceniem był faryzeuszem i prześladowcą chrześcijan. Stał za ukamienowaniem św. Szczepana. Dokonał radykalnej konwersji w następstwie nadprzyrodzonego widzenia Chrystusa pod Damaszkiem.

Jego zaangażowanie ewangelizacyjne uczyniło z chrześcijaństwa wyznanie o zasięgu globalnym i położyło fundament pod najtrwalszą rewolucję społeczną w historii. Zasługuje tym samym na miano drugiego po Jezusie założyciela chrześcijaństwa[

inne bractwa w tym czasie to m.in. zeloci i chrześcijanie (dziś Żydzi mesjanistyczni). Negatywny obraz faryzeuszy w Nowym Testamencie spowodował, że w krajach kultury chrześcijańskiej tym mianem przyjęło się określać człowieka fałszywego i obłudnego.

Zaprowadzał wolność wyznania wiary w Cesarstwie Rzymskim

. Arabowie wierzyli, że świątynię zbudował biblijny patriarcha Abraham, czyli Ibrahim, i jego zrodzony z Egipcjanki o imieniu Hagar syn Izmael. Wedle Biblii Izmael był praojcem wszystkich Arabów.

Pocz roku, w którym miała miejsce hidżra Mahometa, tj. dzień 16 lipca 622 roku, został 17 lat później, za panowania kalifa Omara, uznany za początek ery muzułmańskiej. Od tego momentu liczy się lata w rachubie kalendarza muzuł oraz kalendarza irańskiego.

. Dla muzułmanów jest święty, gdyż w tym miesiącu rozpoczęło się objawianie Koranu – archanioł Gabriel (arab. Dżibril) ukazał się Mahometowi, przekazując kilka wersów przyszłej świętej księgi islamu.

wyznanie wiary w jedynego Boga (szahada), pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, post w miesiącu ramadan, jałmużna na rzecz ubogich, pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu.

Według sunnitów pierwszym kalifem po śmierci Mahometa w 632 roku został Abu Bakr, po którego wyborze doszło do sporu o sukcesję, a następnie do rozłamu wewnątrz wyznawców islamu na szyitów i sunnitów.

Stanowią oni 80–90% wszystkich muzułmanów.

salafizm -ruch reformator i relig-polit w łonie islamu sunnickiego postulujący odrodzenie islamu przez powrót do jego pierwotnych źródeł,. wahabizm- ruch reform i relig-polit w łonie islamu sunnickiego powstały w XVIII w bardziej radykalny od salafizmu

Wg szyitów, prawowitymi następcami ostatniego proroka są jedynie członkowie jego rodziny, potomkowie Alego i córki proroka, Fatimy. Szyici nie uznają rządów trzech pierwszych sunnickich kalifów (a także ich kontynuatorów z dynastii Umajjadów i Abbasydów)

Iran (90-95%), Azerbejdżanu (85% w Bahrajnie (65–75%), w Iraku (65-70%).

Islam nie uznaje rozdziału życia świeckiego od religijnego i dlatego reguluje zarówno zwyczaje religijne, organizację władzy religijnej oraz codzienne życie wszystkich obywateli państwa,