Pojęcia

sacrum

(łac. „to co święte”) sfera świętości

profanum

sfera doswiadczeń codziennych

fatum

przeznaczenie, nieodwołalna wola bogów, ogranicza wolną wolę i kieruje skutki działań w zgubnym kierunku

mit

opowiesc o bostwach i istotach nadprzyrodzonych, przekazywana przez dana spolecznosc, zawierajaca w sobie wyjasnienie sensu swiata i ludzi w ich doswiadczeniach zbiorowych i indywidualnych

archetyp

pierwowzor postaci lub obiektu; schemat zachowania nieswiadomie powielany przez ludzkosc

topos

czesto powtarzajacy sie motyw

kalokagatia

ideal harmonijnego polaczenia piekna ciala i dobroci moralnej

hybris

bezczelnosc, arogancja, pycha - cwchy ktore obrazaly bogow i wywolywaly ich zemste

konflikt tragiczny

zawarte w utworze zderzenie dwoch racji, z ktorych zadna nie ma przewagi nad druga, kazda prowadzi do kleski

wina tragiczna

bledne rozpoznanie i falszywa ocena swojej sytuacji przez bohatera, nieswiadomie popelnia bledy ktore prowadza do katastrofy

ironia tragiczna

sprzecznosc naznaczajaca los bohatera, ktorego czyny wbrew jegi wiedzy i woli prowadza do katastrofy

politeizm

wiara w istnienie wielu bogow

monoteizm

wiara w istnienie jednego boga

mimetyzm

nasladowanie rzeczywistosci w sztuce i literaturze

decorum

zasada stosownosci, nakazywala zgodnosc stylu z tematem

katharsis

celem sztuki jest wzbudzanie u widza uczuc litosci i trwogi, aby przez to oczyscil umysl z tych doznan i pogodzil sie ze swoim losem

deus ex machina

(lac.”bog z maszyny”) rozwiazanie akcji w tragedii antycznej na skutek naglego pojawienia sie bostwa; potocznie wszystkie nagle zmiany sytuacji, niedajace sie logiczne wyjasnic

pararelizm fabularny

wydarzenia rozgrywaja sie jednoczesnie w swiecie bogiw i ludzi, bogowie ingeruja w sprawy ludzkie

eschatologia

poglady o losie posmiertelnym czlowieka oraz celu i przeznaczeniu swiata

retardacja

opoznienie lub zatrzymanie akcji utworu w celu zwiekszenia napiecia u czytelnika (np. przeniesienie akcji do kuzni Hefajstosa przed pojedynkiem Hektora z Achillesem w Illiadzie Homera)

teodycea

zwrocenie sprawiedliwosci bogu; jak pogodzic istnienie dobrego, milosiernego Boga z isteniem zla

non omnis moriar

(lac.”nie wszystek umre”) cytat z Piesni lll Horacego; motym mowiący o tym, że artysta nie umiera zupełnie, jego dzieła zapewniają mu nieśmiertelność w pamięci potomnych

exegi monumentum

(lac.”wybudowalem pomnik”) wyraz dumy poety ze swojej tworczosci

ewangelia

pismo opisujace zycie i nauki Chrystusa

apokalipsa

katastroficzna wizja, koniec swiata; ostatnia ksiega Nowego Testamentu

vanitas

(lac.”marnosc”) motyw uswiadamiajacy, ze zycie to tylko przemijajac chwila; fascynacja smiercia i przemijaniem

homo viator

symbol doli czlowieczej; motyw czlowieka w drodze, podrozy

arche

pierwotna zasada kierujaca swiatem

koryfeusz

przewodnik choru w teatrze starogreckim

poezja tyrtejska

poezja patriotyczna, wzywajaca do boju, slawiaca mestwo i odwage; nazwa pochodzi od Tyrtajosa - spartanskiego poety z Vll w.p.n.e.