|
question |
réponse |
|
Omnis definitio in iure civili periculosa est; parum est enim, ut non subverti posset commencer à apprendre
|
|
W prawie cywilnym wszelka definicja jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć
|
|
|
|
Ius est ars boni et aequi commencer à apprendre
|
|
Prawo jest sztuką dobra i słuszności
|
|
|
|
Nulla est iurisprudentia sine latina sapientia commencer à apprendre
|
|
Żadna jest jurysprudencja bez łaciny
|
|
|
|
Hominum causa omne ius constitutum sit commencer à apprendre
|
|
Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka
|
|
|
|
Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non ledere, suum cuique tribuere commencer à apprendre
|
|
Nakazy prawa są następujące: uczciwie żyć, nie szkodzić drugiemu, oddawać każdemu to, co mu się należy
|
|
|
|
Aequitas commencer à apprendre
|
|
Rozumiana jako słuszność, czyli to co uczciwe i zgodne z sumieniem
|
|
|
|
Fiat iustitia, pereat mundus commencer à apprendre
|
|
Niech stanie się sprawiedliwość, choćby świat miał szczeznąć
|
|
|
|
Bis de eadem re agere non licet commencer à apprendre
|
|
Nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie
|
|
|
|
Acta publica probant se ipsa commencer à apprendre
|
|
Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie
|
|
|
|
Actor sequitur forum rei commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Semel heres semper heres commencer à apprendre
|
|
Kto zostaje dziedzicem, pozostaje nim zawsze
|
|
|
|
Indigno aufertur hereditas commencer à apprendre
|
|
Niegodnemu odbiera się spadek
|
|
|
|
Mater semper certa est: pater est, quem nuptiae demonstrant commencer à apprendre
|
|
Matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
|
Adoptio naturam imitatur commencer à apprendre
|
|
Przysposobienie naśladuje naturę
|
|
|
|
Affines sunt viri et uxoris cognati commencer à apprendre
|
|
Powinowatymi są krewni męża i żony
|
|
|
|
Res nullius cedit primo occupanti commencer à apprendre
|
|
Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczył
|
|
|
|
Prior tempore potior iure commencer à apprendre
|
|
Kto lepszy, co do czasu, ten lepszy co do prawa
|
|
|
|
Superficies solo cedit commencer à apprendre
|
|
To, co znajduje się na gruncie, przypada gruntowi
|
|
|
|
Res perit suo domino commencer à apprendre
|
|
Rzecz przypada swojemu właścicielowi
|
|
|
|
Expedit enim rei publicae, ne quis re sua male utatur commencer à apprendre
|
|
W interesie państwa leży, aby nikt nie używał źle swojej rzeczy
|
|
|
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam ma
|
|
|
|
Obligatio impossibilium nulla est commencer à apprendre
|
|
Zobowiązanie do świadczenia niemożliwego nie istnieje
|
|
|
|
Et non facere facere est commencer à apprendre
|
|
Powstrzymanie się od działania działaniem jest
|
|
|
|
Si unus solvat, omnes liberanatur commencer à apprendre
|
|
Jeżeli jeden spełni świadczenie wszyscy są uwolnieni
|
|
|
|
Rebus sic stantibus omnis promissio intellegitur commencer à apprendre
|
|
Każde przyrzeczenie pojmowane jest jako obowiązujące w oznaczonych warunkach
|
|
|
|
Dies interpellat pro homine commencer à apprendre
|
|
Termin wzywa za człowieka
|
|
|
|
Sine pretio nulla vendito commencer à apprendre
|
|
Bez ceny nie ma sprzedaży
|
|
|
|
Male enim nostro iure uti non debemus commencer à apprendre
|
|
Nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa
|
|
|
|
Ab initio nullum semper nullum commencer à apprendre
|
|
To, co jest od początku nieważne, zawsze jest nieważne
|
|
|
|
Rei turpis nullum mandatum est commencer à apprendre
|
|
Nieważne jest zlecenie niemoralnego zachowania
|
|
|
|
Demo de domo sua extrahi debet commencer à apprendre
|
|
Nikogo z własnego domu nie można zabierać siłą
|
|
|
|
Casus est maior vis cui humana infirmitas resistere non potest commencer à apprendre
|
|
Siłą wyższą jest zdarzenie, któremu słabość ludzka nie może się oprzeć
|
|
|
|
Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit: nam ius istud non humani generis proprium, sed omnium animalium commencer à apprendre
|
|
Prawem naturalnym jest to prawo, którego sama natura nauczyła wszystkie stworzenia: prawo bowiem jest właściwe nie tylko rodzajowi ludzkiemu, lecz wszystkim stworzeniom
|
|
|
|
Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma divider possumus commencer à apprendre
|
|
Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury
|
|
|
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur commencer à apprendre
|
|
Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich
|
|
|
|
Lex non obligat nisi promulgata commencer à apprendre
|
|
Ustawa nie obowiązuje, jeśli nie jest ogłoszona
|
|
|
|
Lex retro non agit commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Simplicitas legibus amica commencer à apprendre
|
|
Prostota przyjaciółką ustaw
|
|
|
|
Legem brevem esse oportet commencer à apprendre
|
|
Ustawa powinna być zwięzła
|
|
|
|
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet commencer à apprendre
|
|
W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość
|
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio commencer à apprendre
|
|
Zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nieważne
|
|
|
|
Misera est vita, ubi ius est vagum aut incertum commencer à apprendre
|
|
Marne jest życie tam, gdzie prawo jest chwiejne albo niepewne
|
|
|
|
Magistratum lege esse loquentem, legem autem mutuum magistratum commencer à apprendre
|
|
Urzędnik jest mówiącym prawem, prawo zaś niemym urzędnikiem
|
|
|
|
Quid est enim civitas nisi iuris societas civium? commencer à apprendre
|
|
Czymże jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na przepisach prawa związkiem obywateli?
|
|
|
|
Amemus patriam, pareamus legibus commencer à apprendre
|
|
Kochajmy Ojczyznę, przestrzegajmy obowiązujących w niej praw
|
|
|
|
Auctoritas, non veritas facit legem commencer à apprendre
|
|
Nie prawda, lecz władza państwowa stanowi prawo
|
|
|
|
Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem commencer à apprendre
|
|
We wszystkich sprawach zasada sprawiedliwości i słuszności powinna mieć pierwszeństwo nad zasadą ścisłego prawa
|
|
|
|
A verbis legis non est recedendum commencer à apprendre
|
|
Należy trzymać się słów ustawy
|
|
|
|
Cuius est condere, eius est abrogare commencer à apprendre
|
|
Kto może stanowić prawo, ten może je uchylić
|
|
|
|
Iudex est lex loquens / Iudicis est ius dicere, non dare commencer à apprendre
|
|
Sędzia jest mówiącą ustawą / Rzeczą sędziego jest orzekać, nie stanowić prawo
|
|
|
|
Ex iniuria ius non oritur commencer à apprendre
|
|
Z bezprawia nie powstaje prawo
|
|
|
|
Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może polepszyć swojej sytuacji w następstwie własnego czynu bezprawnego
|
|
|
|
Non ex regula ius sumatur, sed ex iure qoud est regula fiat commencer à apprendre
|
|
Reguły (zasady) nie tworzą prawa lecz się z niego wywodzą
|
|
|
|
Applicatio est vita regulae commencer à apprendre
|
|
Stosowanie prawa jest życiem normy prawnej
|
|
|
|
Iustitia non debet claudicare commencer à apprendre
|
|
Sprawiedliwość nie powinna kuleć
|
|
|
|
Roma locuta causa finita commencer à apprendre
|
|
Rzym przemówił/orzekł, sprawa skończona
|
|
|
|
Iustitia vestras iudicabo commencer à apprendre
|
|
Osądzę waszą sprawiedliwość
|
|
|
|
Nemo est iudex in propria causa commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
|
|
|
|
Audiatur el altera pars commencer à apprendre
|
|
Niech będzie wysłuchana i druga strona
|
|
|
|
Prius quam exaudias, ne iudices commencer à apprendre
|
|
Zanim nie wysłuchasz, nie sądź
|
|
|
|
Erubescimus, cum sine lege loquimur commencer à apprendre
|
|
Rumienimy się, gdy mówimy bez ustawy
|
|
|
|
Facta probantur, iura novit curia commencer à apprendre
|
|
Fakty wymagają udowodnienia, prawo zna sąd
|
|
|
|
Bonus iudex damnat improbanda, non odit commencer à apprendre
|
|
Dobry sędzia karze występki, jednak bez nienawiści
|
|
|
|
Boni iudicis est lites dirimere commencer à apprendre
|
|
Dobrego sędziego cechuje umiejętność łagodzenia sporów
|
|
|
|
Qoud legibus omnissum est, non omnittetur religione iudicantis commencer à apprendre
|
|
Co zostało pominięte, niech nie umknie skrupulatnemu sędziemu
|
|
|
|
Sapientis iudicis est semper cogitare, quid lex cogat commencer à apprendre
|
|
Mądry sędzia powinien zawsze rozważać to, co nakazuje prawo
|
|
|
|
Iudex non facile recedere debet commencer à apprendre
|
|
Sędzia nie powinien łatwo ustępować
|
|
|
|
Se damnat iudex, innocentem qui opprimit commencer à apprendre
|
|
Samego siebie skazuje sędzia, który uciska niewinnego
|
|
|
|
Nulla poena sine culpa commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Nullum crimen sine lege commencer à apprendre
|
|
Nie ma przestępstwa bez ustawy
|
|
|
|
Nullum crimen sine poena commencer à apprendre
|
|
Nie ma przestępstwa bez kary
|
|
|
|
Nullum crimen sine periculo sociali commencer à apprendre
|
|
Nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa czynu
|
|
|
|
Debet quis iuri subiacere, ubi deliquit commencer à apprendre
|
|
Podlega się prawu miejsca dokonania przestępstwa
|
|
|
|
Graviore culpa gravior poena commencer à apprendre
|
|
Im większa wina, tym większa kara
|
|
|
|
Geminat peccatum, quem delicti non pudet commencer à apprendre
|
|
Kto nie wstydzi się swojego czynu, podwaja swoją winę
|
|
|
|
Affectus punitur, etsi non sequatur effectus commencer à apprendre
|
|
Zamiar jest karalny nawet wtedy, gdy zamierzony skutek nie nastąpił
|
|
|
|
Minor in delictis maior habetur commencer à apprendre
|
|
W przypadku przestępstw nieletni traktowany jest jak dorosły
|
|
|
|
Ultimum supplicium esse mortem solam interpretamur commencer à apprendre
|
|
Jako najwyższą karę rozumiemy jedynie karę śmierci
|
|
|
|
Semel comissa poena non evanescit commencer à apprendre
|
|
Raz wymierzona kara nie popada w zapomnienie
|
|
|
|
Poena maior absorbet minorem commencer à apprendre
|
|
Kara cięższa pochłania lżejszą
|
|
|
|
Multiplicata transgressione crescat poenae inflictio commencer à apprendre
|
|
Przy powtórnym złamaniu prawa prawa niech wzrasta wymiar kary
|
|
|
|
Ex singulis causis singulae poenae irrogantur zasada indywidualizacji kary commencer à apprendre
|
|
W poszczególnych przypadkach nakłada się poszczególne kary
|
|
|
|
Facientes et consentientes pari poena plectuntur commencer à apprendre
|
|
Na sprawców i wspólników nakłada się równą karę
|
|
|
|
Facultas probationum non est augustanda commencer à apprendre
|
|
Możliwość dowodzenia nie może być ograniczana
|
|
|
|
In criminalibus probationes debent esse luce clariores commencer à apprendre
|
|
W sprawach karnych dowody muszą być jaśniejsze niż światło
|
|
|
|
Qod non est in actis, non est in mundo commencer à apprendre
|
|
Czego nie ma w aktach, nie ma na świecie
|
|
|
|
In dubiis benigniora / clementia commencer à apprendre
|
|
W razie wątpliwości łaskawiej/łagodniej
|
|
|
|
In dubiis minus commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
In dubio pro reo iudicandum est commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
In dubio pro libertate commencer à apprendre
|
|
Na korzyść wolności, na korzyść środków wolnościowych
|
|
|
|
Animus malus commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Causa criminalis commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Corpus delicti commencer à apprendre
|
|
Przedmiot będący dowodem popełnienia przestępstwa
|
|
|
|
Delicto flagranti / in flagranti commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Habeas corpus commencer à apprendre
|
|
Zespół norm gwarantujących wolność i nietykalność osobistą
|
|
|
|
Morbus mentalis commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Poena capitis / ultimum supplicium commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Poena talionis commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Vis compulsiva commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Expedit rei publicae, ut finis sit litium commencer à apprendre
|
|
Dla państwa korzystne jest, aby procesy nie trwały zbyt długo
|
|
|
|
Crimina morte extinguuntur commencer à apprendre
|
|
Przestępstwa wygasają wskutek śmierci sprawcy
|
|
|
|
Ius et furi dicitur commencer à apprendre
|
|
Nawet złodziejowi należy się sprawiedliwość przed sądem
|
|
|
|
Nemo iudex in sua causa commencer à apprendre
|
|
Niech nikt nie będzie świadkiem we własnej sprawie
|
|
|
|
Nullus describatur reus, priusquam convincatur commencer à apprendre
|
|
Nikogo nie wolno uznać za winnego przed skazaniem
|
|
|
|
Neminem captivabimus nisi iure victum commencer à apprendre
|
|
Nikogo nie będziemy więzili, chyba że skazanego prawomocnym wyrokiem
|
|
|
|
Absentem in crminibus damnari non oportet commencer à apprendre
|
|
Nieobecnego nie należy skazywać za przestępstwo
|
|
|
|
Tantum devolutum, quantum appellatum commencer à apprendre
|
|
Sprawa w takim zakresie przechodzi do sądu wyższej instancji, na ile zostało to określone w apelacji
|
|
|
|
Reformatio in peius iudici appellatio non licet commencer à apprendre
|
|
Sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku nie niekorzyść zasądzonego/skazanego
|
|
|
|
Accusare nemo se debet (nisi coram deo) commencer à apprendre
|
|
Nikt nie musi oskarżać samego siebie (chyba że przed Bogiem)
|
|
|
|
Corruptissima / perditissima / re publica plurimae leges commencer à apprendre
|
|
Im większe zepsucie w państwie, tym liczniejsze ustawy
|
|
|
|
Leges ab omnibus intellegi debent commencer à apprendre
|
|
Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
|
|
|
|
De minimis non curat lex commencer à apprendre
|
|
Ustawa nie troszczy się o drobiazgi
|
|
|
|
Verba cum effectu acipienda commencer à apprendre
|
|
Słowa należy zgodnie z ich znaczeniem
|
|
|
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio commencer à apprendre
|
|
W takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
|
|
|
|
Clara non sunt interpretanda commencer à apprendre
|
|
Nie dokonuje się wykładni tego, co jasne
|
|
|
|
Interpretatio cessat in claris commencer à apprendre
|
|
Wykładnia powinna być jasna
|
|
|
|
Eius est interpretari leges, cuius est condere commencer à apprendre
|
|
Do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto je stanowi
|
|
|
|
Apices iuris non sunt iura commencer à apprendre
|
|
Sztuczki prawne nie stanowią prawa
|
|
|
|
Contra legem facit, qui id facit qoud lex prohibet, in fraudem vero, qui salvis verbis legis sententiam eius circumvenit commencer à apprendre
|
|
Wbrew ustawie postępuje ten, kto czyni to, czego ustawa zabrania; z ominięciem ustawy działa zaś ten, kto nie naruszając jej słów, obchodzi jej treść
|
|
|
|
Secundum legem commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Contra legem commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Praeter legem commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Lege non distinguente nec nostrum est distinguere commencer à apprendre
|
|
Tam, gdzie ustawa nie rozróżnia, nie naszą rzeczą jest wprowadzać rozróżnienie
|
|
|
|
Exceptio est strictissimae interpretationis commencer à apprendre
|
|
Wyjątek powinien być interpretowany ściśle
|
|
|
|
Expressio specialis omnem impedit extensionem commencer à apprendre
|
|
Dokładne wyrażenie wyklucza wykładnię rozszerzającą
|
|
|
|
Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit commencer à apprendre
|
|
Należy uznać za wyłączone wszystko to, czego ustawa, wyliczając, nie włączyła
|
|
|
|
Interpretatio declarativa commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Interpretatio extensiva commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Interpretatio restrictiva commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Argumentum a rubrica commencer à apprendre
|
|
Argument z systematyki ustawy.
|
|
|
|
Incivile est nisi tota lege respecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere commencer à apprendre
|
|
Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględniania całości ustawy, na podstawie jednego fragmentu
|
|
|
|
Benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur commencer à apprendre
|
|
Ustawy są właściwiej interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha
|
|
|
|
Sensum, non verba spectamus commencer à apprendre
|
|
Patrzymy na sens, nie na słowa
|
|
|
|
Ratio legis commencer à apprendre
|
|
Cel, sens ustawy, “przyczyna wydania”
|
|
|
|
Lex superior derogat legi lnferiori commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Lex specialis derogat legi generali commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Lex posteriori derogat legi priori commencer à apprendre
|
|
|
|
|
