lacinA prawo

Rzecz przyłączona dzieli los rzeczy glownej

Accessie cedit principale

Powód idzie za sądem pozwanego

Actor sequitur forum rei

Sformułowanie dwuznaczne należy rozumieć przeciw wierzycielowi

Ambiguitas contra stipulatorem

Zmienną jest wola zmarłego aż do samego kresu życia

Ambulatoria enim est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum.

Niech bedzie wysłuchana druga strona

audiatur et altera pars

ustawy należy interpretować tak, by realizować ich zamiar

benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur

nie można procesować się dwa razy o to samo

Bis de eadem re agi non potest

skutki przypadku ponosi właściciel

casum sentit dominus

gdy ustaje przyczyna, dla której wydano ustawę traci moc i sama ustawa

cessante rotione legis, cessat lex ipsa

zwyczaj jest najlepszym interpretatorem ustawy

consuetudo est optima legum interpres

zawarcie umowy jest dobrowolne, ale następstwa są przymusowe

contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitas

podaj mi fakty a podam ci prawo

Da mihi factum, dabo tibi ius

możliwe jest wyrządzenie szkody bez popełnienia czynu bezprawnego

Damnum sine iniuria esse potest

termin wzywa zamiast człowieka

dies interpellat pro homine

dziala podstepnie ten co żąda tego co bedzie musial zwrocic

dolo facit qui petit quod redditurus est

Działanie w złym zamiarze musi zostać ukarane

dolus omnimodo puniatur

twarde prawo, ale prawo

dura lex, sed lex

ciężar dowodu spoczywa na tym kto twierdzi, a nie zaprzeczą

ei incumbit probatio qui dicit non qui negat

kupno uchyla najem

emptio tollit locatum

wykonanie prawa nie jest bezprawiem

executio iuris non habet iniuriam

z bezprawnego działania nie powstaje zobowiązanie umowne

ex maleficio non oritur contractus

włączenie jednego jest wykluczeniem czegoś innego

Expressio uius est exclusio alterius

fałszywe oznaczenie przedmiotu nie szkodzi

Falsa demonstratio non nocet

złodziej jest zawsze w zwłoce

fur semper morem facere videtur

gatunek nie może przepaść

genus perire non potest

spadkobranie to nic innego niż sukcesja w całość praw zmarłego

hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuer

wszelkie prawa ustanawia się ze względu na czlowieka

hominum causa omne ius constitutum sit

nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi

ignorantia uiris nocet, ignorantia facti non nocet

zobowiązanie do świadczenia niemożliwego jest nieważne

impossibilium nulla obligatio est

uznaje się za włączone w sposób milczący do umowy to co jest obyczajem i zwyczajem

in contractibus tacite insunt quae sunt moris et consuetudinis

w umowach uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

in conventionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari placuit

wątpliwy niepewny, w sytuacjach dwuznacznych

in dubiis benigniora

w przypadku równej winy, korzystniejsze jest położenie tego, który posiada

in pari delicto potior est condicio possidentis

sąd zna prawa

Lura novit curia

nakazy prawa sa nastepujace: zyc uczciwie, drugiemu nie szkodzic, kazdemu oddac to co mu się nalezy

luris pracepta sunt haec: honeste vivere alterum non laedere suum cuique tribuere

prawo cywilne stworzone jest dla osób starannych

ius civile vigilantibus scriptum est

prawo jest sztuką tego co dobre i sprawiedliwe

ius est ars boni et aequi

prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych

ius publicum privatorum pactis mutari non potest

nieznajomość prawa szkodzi

ignorantia legis nocivis

prawem szczególnym przywilejem jest to co zostało wprowadzowe wbrew ogólnej zasadzie z powodu jakiejś użyteczności z mocy autorytetu tego, kto może stanowić prawo

ius singulare est quod contra tenorem rationis propter aliquam utilitatem auctortate constituentium introductum est

sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą oddania każdemu, co się komu należy

iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

nie należy wprowadzić rozróżnień tam gdzie nie czyni tego ustawa

lege non distinguente nec nostrum est distinguere

ustawa późniejsza uchyla wczesniejsza

lex posterior derogat legi priori

Prawo się nie działa wstecz

Lex retro non agit

późniejsza zła wiara szkodzi

mala fides superveniens nocet

nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa

male nostro iure uti non debemus

nie należy tolerować szykan

malitiis non est infulgendum

Matka jest zawsze pewna, ale to ojciec jest ten na kogo wskazuje małżeństwo

Mater semper certa est, pater vero ist est quem nuptiae demonstrant.

lepsza jest pozycja tego, który posiada

melior est conditio possidentis

urząd jurydyscyjny nie troszczy się o drobnostki

minima non curat praetor

dziecko poczęte uważa się za narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści

nostricus pro iam nato habetur quotiens die commodis eius agitur

ten sam proces nie będzie rozpoczynany dwukrotnie

ne bis in idem co contestur

niech sedzia nie wykracza ponad zadania stron

ne eat iudex ultra petita partium

powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany

nemo auditur propriam turpitudinem allegans

nikt nie jest sędzią we własnej sprawie

nemo est iudex in propria causa

nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada

nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet

nikt nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo

nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest

nikt nie może sobie zmienić podstawy posiadania

nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest

nie z reguły powstaje prawo, lecz regułę tworzy się na podstawie prawa

nom ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat

nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

nom omne quod licet honestum est

nie ma kary bez ustawy

nulla poena sine lege

nie można mieć służebności na własnej rzeczy

nulli res sua servit

małżeństwo powstaje przez porozumienie, a nie faktyczne pożycie

nuptias non concubitus, sed consensus facit

wszelką definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, gdyż zadko kiedy można jej podważyć

omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti posset

zwyczaj jest najlepsza wykładnia ustawy

optima legum interpres consuetudo

umow nalezy dotrzymywac

pacta sunt servanda

pierwszy w czasie, lepszy w prawie

prior tempore potior iure

prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatnym zaś to, która ma na względzie korzyść jednostek: są bowiem pewne rzeczy użyteczne dla ogolu, inne zaś dla osób prywatnych

publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedam privatim

milczenie oznacza zgodę (gdy ktoś mógł i powinien mowic)

qui tacet consentire videtur ubi logui potuit et debuit

co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez upływ czasu

quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere

co należy się wspólnocie, nie należy się jej czlonkom

quod universitati debetur, singulare non debetur

co podoba się cesarzowi, zyskuje moc prawa

quod principi placuit legis habet vigorem

zatwierdzenie równa się zleceniu

ratihabitio mandato comparatur

każda umowa obowiązuje na warunkach z momentu jej zawarcia

rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur)

sedziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniac wyroku na niekorzysc odwołującego się

reformatio in peius iudici appellato non licet

czynność dokonana między określonymi osobami nie powinna szkodzic innym

res inter alios acta nocere non debet

dobro ludu niechaj bedzie najwyzszym prawem

salus populi suprema lex esto

znać prawa nie znaczy trzymać się słów ustaw, lecz ich treści i mocy działania

scire leges non hoc est verba earum tenere sed vim ac potestatem

kto raz został spadkobiercą jest nim na zawsze

semel heres semper heres

służebność nie może polegać na działaniu

servitus in faciendo consistere nequit

służebności należy wykonywać oględnie

servitutibus civiliter utendum est

nie należy rozszerzać wyjatkow

singularia non sunt extendenda

najwyzsze prawo najwyzszym bezprawiem

summum ius summa iniuria

znajduje się na powierzchni gruntu, staje się jego częścią skladowa

superficies solo cedit

Jeden świadek, żaden świadek

testis unus testis nullus

trzech tworzy stowarzyszenie

tres faciunt collegium

opiekun nie może kupowac rzeczy podopiecznego

tutor rem pupilli emere non potest

tam gdzie ustawa nie rozroznia, nie powinniśmy rozrozniac

ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus

tam gdzie jest uprawnienie, jest środek dla jego urzeczywistnienia

ubi ius ibi remedium

gdzie społeczność, tam prawo

ubi societas ibi ius

to, co jest wlasciwe nie jest obciążone wada tego co niewlasciwe

utile per inutile non vitiatur

nie należy dawadać posłuchu czczym głosom ludu

vanae voces populi non sunt audiendae

nie wolno wystepowac przeciw temu co wynika z własnych czynów

venire contra factum proprium nemini licet

siłę wolno odeprzeć siłą

vim vi repellere licet

siła wyższa, której ludzka słabość nie jest w stanie się oprzeć

vis maior cui humana infirmitas resistere non potest

chcacemu nie dzieje sie krzywda

volenti non fit iniuria

przyjemność lub uczucie nie są szacowane w pieniadzu

voluptatis vel affectionis aestimatio non habeitur