HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA POLSKIEGO

W jakich latach panowała Monarchia Piastów?

966-1370

Na czym polegała zasada monarchicznej formy rządu?

Najwyższa władza powierzona jedostce (królowi, księciu) - działanie wszelkich innych organów państwowych legitymizowane jest wolą monarchy.

Co oznacza monokracja?

Władza spoczywa w rękach jednostki - księcia.

Jak inaczej nazywamy tytuł króla?

Rex

Jak wyglądała koronacja?

Pomazanie olejami świętym, nałożenie korony i wręczenie miecza.

Kto dokonywał koronacji?

Biskup ordynariusz diecezji, w której odbywała się koronacja.

Na czym polegała instytucja princepsa?

Książę zwierzchni (np po śmierci Bolesława Krzywoustego najstarszy z rodu)

W którym roku upadła instytucja princepsa?

Rywalizacja między Piastowiczami o tron pryncypacki doprowadziła do definitywnego jego rozpadu w 1227 r.

Jakie szczególne uprawnienia miał Princeps?

m.in. prawo do objęcia dzielnicy pryncypackiej ze stołecznym Krakowem oraz możliwość utrzymywania własnej załogi w głównych grodach państwa.

Jaki był cel powstania instytucji pryncypatu?

System pryncypatu miał na utrzymywać jedność królestwa, wychodząc naprzeciw procesom decentralizacyjnym związanym z oczekiwaniami społecznymi.

Jak inaczej nazywamy dwór książęcy i co to jest?

curia principis, curia regis

Jak nazywano najbliżsi współpracownicy monarchy?

Baronowie duchowi i świeccy (barones spirituals et saeculares)

Co tworzyli najbliżsi współpracownicy króla?

Radę Książęcą (consilium)

Kto był zastępcą księcia w rządach państwem?

Komes pałacowy (comes palatinus), zwany wojewodą lub niekiedy palatynem.

Pod wpływem jakich wzorców uformował się polski dwór monarszy?

Przede wszystkim czeskich i węgierskich.

Kto był najstarszym synem Bolesława Krzywoustego?

Władysław II Wygnaniec

Na czym polegała zasada pryncypatu?

Zasada ta polegała na tym, że najstarszy z książąt dzielnicowych miał sprawować władzę zwierzchnią nad pozostałymi (książę zwierzchni).

Dlaczego tytuł królewski wpływał na pozycję Polski wśród państw Europejskich?

Król to wyłącznie taki władca, który respektuje prawo.

Co oznacza princeps z łaciny?

"Ten, który zajmuje pierwsze miejsce, pierwszy"

Jak nazywała się coroczna opłata na rzecz papieża?

Świętopietrze

Jak w Dagome Iudex określono "Miasto Gniezno"?

Civitas Schinesghe

Jak nazywał się pochodzący z ok. 990 r. dokument (incipit) opisujący terytorium państwa Mieszka I przekazanego w opiekę papieża?

Dagome iudex

Na czym polegał spór o inwestyturę?

Był to spór między cesarstwem a papiestwem o przywództwo w ówczesnym świecie chrześcijańskim

Kogo popierała Polska w sporze o inwestyturę?

Papieża

Na czym polegało Regnum Poloniae?

Władza spoczywa w koronie, a nie w osobie władcy

Dlaczego władca przestał płacić żołd?

Było to zbyt kosztowne więc w zamian zaczął nadawać ziemię, zastrzegając obowiązek pełnienia służby wojskowej.

Co oprócz ziemi otrzymywali rycerze?

Przywileje

Jak nazywano rycerzy możnych?

Nobiles

Jak nazywano rycerzy służebnych?

Milites

Jak można było dostać się do stanu duchownego?

Otrzymując święcenie

Jakie przywileje miało duchowieństwo?

-"Privilegium fori" (przywilej sądowy), odpowiadali tylko przed sądami kościelnymi; -Prawo własności ziemskiej; -immunitet ekonomiczny (ich dobra były zwolnione od podatków na rzecz króla); -Zwolnieni z służby wojskowej

Co to była dziesięcina?

Opłata na rzecz kościoła

Na co szły dochody kościoła?

Na cele kultu, działalność charytatywną oraz rozwój sztuki sakralnej.

Jak inaczej nazywamy zasadźcę?

"Locatur"

Co to było Prawo Niemieckie?

Ogół zasad prawnych regulujących organizacje wsi, a także miast, stwarzało układ jasnych rozliczeń i przyczyniało się do postępu gospodarczego.

Na czym polegały przywileje lokacyjne?

Zezwolenie na wyłączenie obszaru spod prawa monarszego i założenie miasta

Jak nazywała się najbogatsza warstwa mieszczan?

Patrycjat

Kto rekrutował się z patrycjatu?

Rajcy miejscy i burmistrzowie

Jak nazywała się warstwa społeczna do której należeli średniozamożni rzemieślnicy, kupcy, kramarze?

Pospólstwo

Jakie prawa mieli chłopi?

Wolność wychodu, zakupieństwo

Jak można było zostać Sołtysem we wsi?

Było to dziedziczone

Na czym polegała wolność wychodu?

Legalne opuszczenie gospodarstwa, o ile zostawiono je w dobrym stanie, znaleziono następce i rozliczono się z czynszu

Na czym polegało zakupieństwo?

Chłop mógł dzierżawić ziemie bez prawa własności.

Kto był pierwszym Arcybiskupem gnieźnieńskim?

Radzym Gaudenty

Na czym polegała reforma "in capite et membris"

Wprowadziła celibat, umocniła autonomie kościoła, obieranie biskupów stało się wyłączną kompetencją Kościoła

Jaka była rola kulturowa kościoła?

-Rozwój szkolnictwa; -udział w procesie zjednoczenie państwa

Na czym polegał przywilej kaliski?

Dotkliwa penalizacja zachowań wymierzonych przeciw przeciw Żydom, spory na linii Żydzi-chrześcijanie rozpatrywane przez wojewodę i żydowskich assesorów (wojewodziński sąd żydowski)

Jaki był pierwszy przejaw działalności prawotwórczej?

Statut łęczycki (1180)

Jak nazywał się zastępca sędziego ziemskiego?

Podsędek

W którym roku założono Akademie Krakowską?

1364

Na czym polega personalizacja władzy?

Władza spersonalizowana to władza, w której konkretna osoba sprawuje funkcje dzięki osobistym przymiotom, a nie prawnie przypisanym do swojego stanowiska uprawnieniom.

Jak nazywało się ostateczne odejście od zasady personalizacji władzy?

Corona Regni Poloniae (Korona Królestwa Polskiego)

Jakie były urzędy ceremonialne o znaczeniu dworskim?

Miecznik, stolnik, cześnik, koniuszy, kanclerz, skarbnik, mincerz.

Czym zajmowali się kanclerze?

Prowadzili korespondencje dyplomatyczną, wystawiali dokumenty, byli to duchowni dobrze znający łacinę.

Czym zajmował się kasztelan?

W księstwach dzielnicowych władzę administracyjno-sądową oraz wojskową sprawowali kasztelani.

Czym zajmował się podkomorzy?

Był zarządcą komory (dworu książęcego, mieszkanie panującego)

Na czym polegała zasada stanowo-korporacyjnego podziału społeczeństwa?

Zróżnicowanie mieszkańców ze względu na ich przynależność stanową i korporacyjną

Jak nazywano nadanie szlachectwa przez króla?

Nobilitacja

Jak nazywano uznanie szlachectwa z innego państwa?

Indygenat

Jak można było nabyć obywatelstwo miejskie?

Poprzez rodziców (obywateli) bądź przez nadanie na mocy uchwały rady miejskiej

Który statut ograniczył wolność chłopów?

Statut warcki (1423)

Jak nazywano ucieczkę chłopa?

Zbiegostwo

Która konstytucja wyłączyła żydów spod prawa polskiego?

Konstytucja De Iudaeis

Jak za Jagiellonów nazywano osobę zastępującą króla w czasie bezkrólewia?

Interrex

Jak za panowania Jagiellonów nazywała się wąska grupa najbardziej zaufanych współpracowników doradzających królowi?

Rada komorna/senat dworski