Biologia na czasie 1

 0    156 fiche    olafhajdasz
Télécharger mP3 Imprimer jouer consultez
 
question język polski réponse język polski
adhezja -
commencer à apprendre
przyleganie, zjawisko łączenia się powierzchni dwóch różnych ciał fizycznych. U roślin dzięki adhezji cząsteczki wody przylegają do ścian cewek lub naczyń, zwierzęta wykorzystują to zjawisko przy poruszaniu się po gładkich powierzchniach, np. liściach
anabioza -
commencer à apprendre
przejściowy, odwracalny stan ograniczenia wszystkich funkcji życiowych, pojawiający się w niekorzystnych warunkach środowiska lub w określonej fazie rozwoju osobniczego
anizogamia -
commencer à apprendre
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch gamet różniących się pod względem budowy i wielkości: większej gamety żeńskiej (makrogamety) z mniejszą gametą męską (mikrogametą)
aplanospory -
commencer à apprendre
nieruchliwe zarodniki występujące np. u grzybów lądowych
apoptoza -
commencer à apprendre
programowana śmierć komórki, fizjologiczny proces obumierania komórki, prowadzący do utrzymania prawidłowej liczby komórek w organizmie
auksyny -
commencer à apprendre
hormony roślinne regulujące wzrost i rozwój roślin. Odpowiadają m.in. za wzrost wydłużeniowy komórek, symulację podziałów komórkowych, powstawanie kallusa, odgrywają też rolę w ruchach organów roślinnych
autotrofy -
commencer à apprendre
organizmy samożywne, wykorzystujące proste związki nieorganiczne (np. tlenek węgla (IV), sole mineralne) do syntezy związków organicznych
bakteriofag -
commencer à apprendre
wirus będący pasożytem bakterii
barwniki fotosyntetyczne -
commencer à apprendre
barwniki zdolne do absorpcji światła, biorące udział w fotosyntezie. Należą do nich chlorofile, barwniki karotenoidowe, barwniki fikobilinowe
barwniki oddechowe -
commencer à apprendre
białka uczestniczące w przenoszeniu tlenu i tlenku węgla (IV) dzięki zdolności odwracalnego wiązania tych gazów. Należą do nich m.in. hemoglobina, mioglobina, hemocyjanina, hemoerytryna i chlorokruoryna
bielmo -
commencer à apprendre
tkanka odżywcza otaczająca zarodek, złożona z komórek triploidalnych. Występuje w nasionach roślin okrytonasiennych
bielmo pierwotne -
commencer à apprendre
tkanka odżywcza otaczająca zarodek, złożona z komórek haploidalnych. Występuje w nasionach roślin nagonasiennych
blastomery -
commencer à apprendre
komórki zarodka powstałe podczas wczesnego etapu rozwoju zarodka (bruzdkowania)
blastula -
commencer à apprendre
wczesne stadium rozwoju zarodka powstałe w wyniku podziałów mitotycznych blastomerów. Ma postać pęcherzyka, którego ściana jest zbudowana z jednej warstwy komórek
bruzdkowanie -
commencer à apprendre
pierwszy etap rozwoju zarodkowego, polegający na podziale mitotycznym zapłodnionego lub niezapłodnionego jaja (dzieworództwo). W efekcie bruzdkowania powstaje blastula
celuloza -
commencer à apprendre
polisacharyd zbudowany z cząsteczek glukozy. Pełni funkcję budulcową - jest głównym składnikiem ścian komórkowych u roślin i protistów grzybopodobnych
cewki -
commencer à apprendre
martwe komórki o wrzecionowatym kształcie, budujące tkankę przewodzącą u paprotników i roślin nagonasiennych. Uczestniczą w transporcie wody, nadają organom sztywność i mechaniczną wytrzymałość
cewki Malpighiego -
commencer à apprendre
narządy wydalnicze owadów, wijów i niektórych pajęczaków. Są to ślepo zakończone, rurkowate uwypuklenia wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego. Uczestniczą w usuwaniu z jamy ciała zbędnych produktów przemiany materii
chemotaksja -
commencer à apprendre
kierunkowy ruch komórki lub organizmu w odpowiedzi na działanie bodźca chemicznego pochodzącego ze środowiska zewnętrznego. Może być dodania (w kierunku wyższego stężenia substancji) lub ujemna (w kierunku niższego stężenia substancji)
chityna -
commencer à apprendre
polisacharyd. Pełni funkcję budulcową - jest głównym składnikiem ścian komórkowych u grzybów i oskórka u stawonogów
choanocyty (komórki kołnierzykowe) -
commencer à apprendre
komórki występujące w wewnętrznej warstwie ciała gąbek, zaopatrzone w wić otoczoną kołnierzykiem. Ruch wici zapewnia przepływ wody przez ciało gąbki, co umożliwia wychwytywanie cząstek pokarmu
chwytniki -
commencer à apprendre
jedno- lub wielokomórkowe struktury służące do przytwierdzenia organizmu do podłoża oraz pobierania z niego wody i składników odżywczych. Występują u mszaków, na przedroślach paprotników, a także u niektórych gatunków protistów
cykl lityczny -
commencer à apprendre
proces infekcyjny wirusa, który kończy się rozpadem (lizą) zainfekowanej przez niego komórki
cykl lizogeniczny -
commencer à apprendre
proces infekcyjny wirusa, w którym jego kwas nukleinowy zastaje wbudowany w materiał genetyczny komórki i razem z nim ulega replikacji
cysta -
commencer à apprendre
1. forma przetrwalnikowa organizmów (np. niektórych bakterii, protistów, bezkręgowców), powstająca w celu ochrony przed niektórymi czynnikami środowiska, np. suszą, niską temperaturą, brakiem pokarmu. Powstaje przez otoczenie organizmu grubą otoczką
2. stadium rozwojowe osłonięte otoczką służące do rozprzestrzeniania gatunku lub rozmnażania, częste u pasożytów
3. w odniesieniu do pasożytów - stadium rozwojowe lub dojrzała postać bytująca w tkankach żywiciela, osłonięta otoczką będącą wytworem tkanek żywiciela w reakcji na obecność pasożyta
cytokininy -
commencer à apprendre
hormony roślinne. Ich funkcja polega przede wszystkim na pobudzaniu podziałów komórkowych
cytoszkielet -
commencer à apprendre
dynamiczna, ulegająca nieustannej przebudowie sieć włókien występująca w cytozolu komórek eukariotycznych. W jego skład wchodzą: mikrotubule, filamenty pośrednie i mikrofilamenty (filamenty aktynowe).
Cytoszkielet zapewnia wytrzymałość komórek, warunkuje transport wewnątrzkomórkowy oraz ruchy całych komórek
cytozol -
commencer à apprendre
roztwór koloidalny, w którym fazę rozpraszającą stanowi woda, a fazę rozproszoną - inne związki nieorganiczne i organiczne (głównie białka, w tym białka tworzące cytoszkielet). Wypełnia wnętrze komórki, w nim zanurzone są organelle komórkowe
stanowi środowisko reakcji biochemicznych, pośredniczy w transporcie substancji między organellami oraz między organellami a środowiskiem zewnętrznym komórki
czapeczka -
commencer à apprendre
w korzeniu - zbudowane z tkanki miękiszowej okrycie stożka wzrostu, które chroni stożek przed uszkodzeniami mechanicznymi
desmosom -
commencer à apprendre
rodzaj połączenia międzykomórkowego występujący w nabłonku. Nadaje warstwie utworzonej przez komórki dużą odporność mechaniczną, gdyż spina błony komórkowe i umożliwia zakotwiczenie elementów cytoszkieletu
dyfuzja -
commencer à apprendre
samorzutne, nieodwracalne mieszanie się cząsteczek lub jonów wskutek ich chaotycznych ruchów. Odbywa się zgodnie z różnicą stężeń, czyli z miejsca o większej koncentracji danej substancji do miejsca o mniejszej koncentracji,
aż do momentu uzyskania stanu równowagi
dymorfizm płciowy -
commencer à apprendre
zróżnicowanie budowy zewnętrznej osobników obu płci
efyra -
commencer à apprendre
młoda, słabo rozwinięta meduza, stadium rozwojowe niektórych parzydełkowców. Powstaje w wyniku podziału poprzecznego (strobilizacji) polipa
egzocytoza -
commencer à apprendre
proces usuwania z komórki powstałych w jej wnętrzu substancji (np. zbędnych ppm, hormonów, enzymów) za pomocą pęcherzyków transportujących
ektoderma -
commencer à apprendre
zewnętrzna warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych
endocytoza -
commencer à apprendre
proces pobierania substancji przez komórkę eukariotyczną z otaczającego środowiska. Umożliwia m.in. pobieranie substancji odżywczych oraz wychwytywanie i niszczenie patogenów. W zależności od pobranego materiału wyróżnia się:
pinocytozę - wchłanianie płynów wraz z rozpuszczonymi w nich związkami wielkocząsteczkowymi (białkami, kwasami nukleinowymi, polisacharydami)
oraz fagozytozę - wchłanianie większych cząsteczek np. mikroorganizmów
endoderma -
commencer à apprendre
wewnętrzna warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych
endospora -
commencer à apprendre
przetrwalnik wytwarzany przez niektóre bakterie. Powstaje wewnątrz komórki na skutek otoczenia części cytoplazmy zawierającej chromosom bakteryjny grubą, wielowarstwową osłoną
endosymbioza -
commencer à apprendre
rodzaj symbiozy polegający na współżyciu dwóch gatunków, przy czym jeden z nich (prokariotyczny lub eukariotyczny) żyje we wnętrzu komórki lub narządu drugiego (eukariotycznego)
endosymbiozy teoria -
commencer à apprendre
teoria wyjaśniająca pochodzenie komórki eukariotycznej. Według jej założeń komórka eukariotyczna powstała wskutek endosymbiozy co najmniej dwóch organizmów prokariotycznych.
Pozostałością tych organizmów są organelle mające własne DNA: mitochondria i chloroplasty
epiderma -
commencer à apprendre
1. u parzydełkowców - warstwa komórek wywodzących się z ektodermy, okrywająca ciało od zewnątrz; 2. u roślin - skórka pokrywająca nadziemną część rośliny
estywacja -
commencer à apprendre
sen letni, fizjologiczny stan odrętwienia, występujący okresowo u niektórych gatunków zwierząt (np. lemurków), spowodowany działaniem wysokiej temperatury. Charakteryzuje się zmniejszeniem intensywności zachodzących procesów metabolicznych
fellogen (miazga korkotwórcza) -
commencer à apprendre
wtórna tkanka twórcza roślin wytwarzająca wtórną tkankę okrywającą (korek) oraz pasma tkanki miękiszowej - fellodermę
fitohormony -
commencer à apprendre
związki organiczne naturalnie występujące w roślinach, regulujące ich wzrost i rozwój. Wyróżnia się pięć głównych grup fitohormonów: auksyny, gibereliny, cytokininy, inhibitory wzrostu i etylen
floem (łyko) -
commencer à apprendre
tkanka przewodzącą u roślin, zbudowana z żywych komórek (komórki sitowe, rurki sitowe, komórki przyrurkowe). Transporuje produkty fotosyntezy z liści i łodygi do korzenia
fotoperiodyzm -
commencer à apprendre
zależność procesów życiowych roślin i zwierząt od czasu trwania okresów światła i ciemności
gametangiogamia -
commencer à apprendre
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się całych gametangiów. Zachodzi np. u grzybów (workowce i sprzężniowce)
gametofit -
commencer à apprendre
pokolenie haploidalne roślin, rozmnażające się płciowo za pomocą gamet
gastrolity -
commencer à apprendre
drobne kamienie magazynowane w żołądkach ptaków, służące do rozcierania pokarmu
gastrula -
commencer à apprendre
stadium rozwoju zarodka następujące po blastuli, zbudowane z dwóch (ektodermy i endodermy) lub trzech (ektodermy, mezodermy i endodermy) warstw komórek. Dwuwarstwowa gastrula występuje u gąbek i parzydełkowców, trójwarstwowa u pozostałych zwierząt
genofor (chromosom bakteryjny) -
commencer à apprendre
zwykle kolista cząsteczka DNA, obecna u organizmów prokariotycznych, pełniąca funkcję analogiczną do funkcji chromosomów organizmów eukariotycznych
gibereliny -
commencer à apprendre
hormony roślinne pobudzające m.in. wzrost roślin, podziały komórkowe, kwitnienie, powstawanie owoców, kiełkowanie nasion
gutacja -
commencer à apprendre
zjawisko wydzielania kropli wodnistego płynu na brzegach i wierzchołkach liści przez specjalne otwory (hydatody) w warunkach, gdy transpiracja jest utrudniona, a zawartość wody w glebie duża
helotyzm -
commencer à apprendre
rodzaj symbiozy, w której jeden gatunek odnosi większe korzyści niż drugi. Występuje np. u porostów, gdzie grzyb dominuje nad glonem
hemolimfa -
commencer à apprendre
płyn krążący w otwartych układach krwionośnych bezkręgowców (stawonogów i większości mięczaków) pełniący funkcje analogiczne do krwi i limfy
hermafrodytyzm (obojnactwo) -
commencer à apprendre
występowanie u jednego osobnika jednocześnie męskich i żeńskich gruczołów rozrodczych wytwarzających komórki jajowe i plemniki. Dotyczy przede wszystkim bezkręgowców, m.in. płazińców, pierścienic oraz ślimaków.
U kręgowców, z wyjątkiem niektórych ryb, jest zjawiskiem patologicznym
heterotrofy -
commencer à apprendre
organizmy cudzożywne, niezdolne do samodzielnego wytwarzania związków organicznych ze związków nieorganicznych. Odżywiają się innymi organizmami albo ich szczątkami
hibernacja -
commencer à apprendre
sen zimowy, fizjologiczny stan odrętwienia, występujący okresowo u niektórych gatunków zwierząt (np. nietoperzy, susłów czy świstaków), spowodowany działaniem niskiej temperatury.
Charakteryzuje się zmniejszeniem intensywności zachodzących procesów metabolicznych
hipoderma -
commencer à apprendre
jednowarstwowy nabłonek o budowie komórkowej lub syncytialnej, występujący pod oskórkiem u niektórych gatunków zwierząt bezkręgowych, np. stawonogów
hymenofor -
commencer à apprendre
spodnia część kapelusza podstawczaków zawierająca warstwę rodzajną (hymenium), złożoną z zarodni oddzielonych od siebie strzępkami płonnymi nietworzącymi zarodników
izogamia -
commencer à apprendre
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch gamet: męskiej i żeńskiej, identycznych pod względem morfologicznym (izogamety)
kallus -
commencer à apprendre
tkanka przyranna, słabo zróżnicowana, intensywnie dzieląca się tkanka, powstająca u rośliny wskutek przekształcenia miękiszu w pobliżu miejsca uszkodzenia rośliny
kambium -
commencer à apprendre
wtórna tkanka twórcza roślin. Powoduje przyrost wtórny korzeni i łodyg, wytwarza łyko wtórne i drewno wtórne
kapsyd -
commencer à apprendre
białkowa otoczka wirusa złożona z niewielkich jednostek strukturalnych (kapsomerów). Zapewnia wirusowi ochronę i umożliwia mu rozpoznawanie komórek gospodarza
kohezja -
commencer à apprendre
spójność, zjawisko wzajemnego przyciągania się cząsteczek tej samej substancji. Dzięki niej np. woda w naczyniach roślin tworzy nieprzerwany słup
komórka płomykowa -
commencer à apprendre
komórka wydalnicza o gwiaździstym lub gruszkowatym kształcie, budująca protonefrydium u płazińców. Ma w środku kanalik, w którym znajduje się pęczek wici. Wchłania zbędne ppm i przesuwa je za pomocą wici w kierunku kanalików zbiorczych
kosmówka -
commencer à apprendre
najbardziej zewnętrzna błona płodowa zarodka owodniowców. Pośredniczy w odżywianiu zarodka i wymianie gazowej pomiędzy zarodkiem a środowiskiem
kosz skrzelowy -
commencer à apprendre
gardziel prymitywnych strunowców, przebita licznymi szczelinami skrzelowymi. Pełni funkcję narządu oddechowego
ksylem (drewno) -
commencer à apprendre
tkanka przewodzącą u roślin, transportująca wodę i sole mineralne w kierunku od korzeni do łodygi i liści, zbudowana z martwych komórek (cewek i naczyń)
kutykula -
commencer à apprendre
1. u roślin - ochronna warstwa kutyny występująca na skórce nadziemnych części roślin, nieprzepuszczalna dla wody i gazów 2. u zwierząt - warstwa ochronna wytwarzana przez komórki nabłonka części bezkręgowców (oskórek)
kutyna -
commencer à apprendre
substancja tłuszczowa przypominająca wosk, nieprzepuszczająca wody i gazów, odporna na działanie czynników chemicznych. Tworzy warstwę ochronną (kutykulę) na powierzchni nadziemnych części roślin
kwas moczowy -
commencer à apprendre
nietoksyczny, bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie produkt przemiany materii, wydalany przez niektóre zwierzęta, m.in. owady, ślimaki lądowe, gady, ptaki
lęgnia -
commencer à apprendre
jednokomórkowe gametangium żeńskie występujące m.in. u protistów roślinopodobnych
listki zarodkowe -
commencer à apprendre
warstwy komórek budujących zarodek, powstające podczas gastrulacji. Zwierzęta mogą wytwarzać dwa listki zarodkowe: ektodermę i endodermę (zwierzęta dwuwarstwowe) lub trzy listki zarodkowe: ektodermę, endodermę i mezodermę (zwierzęta trójwarstwowe
liścienie -
commencer à apprendre
liście zarodkowe, pierwsze liście powstające w zarodku roślin nasiennych
łagiewka pyłkowa -
commencer à apprendre
struktura powstająca podczas kiełkowania ziaren pyłku roślin nasiennych. Służy do transportu plemników do gametofitu żeńskiego, dzięki czemu dochodzi do zapłodnienia
łożysko -
commencer à apprendre
narząd występujący w macicy ciężarnych samic ssaków łożyskowych. Umożliwia wymianę substancji między zarodkiem a organizmem matki
merystem -
commencer à apprendre
tkanka twórcza roślin, zbudowana z żywych komórek zdolnych do regularnych podziałów mitotycznych, w których wyniku powstają nowe generacje komórek różnicujących się w tkanki
metanefrydium -
commencer à apprendre
narząd wydalniczy niektórych bezkręgowców (np. pierścienic), zbudowany zwykle z orzęsionego lejka zbierającego ppm oraz kanalika usuwającego je na zewnątrz ciała
mezoderma -
commencer à apprendre
środkowa warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych. Występuje u trójwarstwowców
miękisz -
commencer à apprendre
stała tkanka roślinna zbudowana z żywych komórek, stanowiąca główną część organów roślin. Może ulegać przekształceniu do wtórnych tkanek twórczych.
Ze względy na budowę i pełnione funkcje dzieli się na miękisz: zasadniczy, asymilacyjny, spichrzowy i powietrzny
mikoryza -
commencer à apprendre
rodzaj zależności nieantagonistycznej pomiędzy grzybami a korzeniami roślin. Grzyb zapewnia roślinie lepszy dostęp do wody, składników mineralnych, substancji regulujących wzrost i rozwój,
natomiast korzenie dostarczają mu substancji organicznych wytworzonych przez roślinę podczas fotosyntezy
miksocel -
commencer à apprendre
ostateczna jama ciała stawonogów, powstała podczas rozwoju zarodkowego w wyniku połączenia pozostałości pierwotnej jamy ciała (blastocelu) z jamą wtórną (celomą)
mocznik -
commencer à apprendre
produkt rozkładu białek wydalany przez ryby chrzęstnoszkieletowe, dorosłe płazy i ssaki
morula -
commencer à apprendre
wczesne stadium rozwoju zarodka zwierząt powstałe w wyniku bruzdkowania, forma zarodka zbudowana z kilkudziesięciu blastomerów
naczynia -
commencer à apprendre
1. u roślin - elementy drewna (ksylemu), długie rurki zbudowane z martwych komórek (członów naczyń) ułożonych jedna na drugiej. Uczestniczą w transporcie wody i soli mineralnych, nadają organom roślinnymi sztywność i mechaniczną wytrzymałość
2. u zwierząt - elementy układu krwionośnego, którymi płynie krew lub limfa
narząd tympanalny -
commencer à apprendre
narząd słuchu owadów występujący u prostoskrzydłych i niektórych motyli. Ma postać cienkich błon z kutykuli, rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza.
Jest zlokalizowany na odnóżach krocznych (prostoskrzydłe), u podstawy pierwszej pary skrzydeł lub na granicy tułowia i odwłoka (motyle)
nasiona -
commencer à apprendre
organy przetrwalne roślin nasiennych, składające się z zarodka, tkanki odżywczej i łupiny nasiennej. Służą do rozprzestrzeniania się roślin nasiennych
nastie -
commencer à apprendre
odwracalne reakcje ruchowe roślin, w których kierunek ruchu nie zależy od kierunku działania bodźca, ale od jego natężenia, np. zamykanie się kwiatów mniszka pospolitego w pochmurne dni, a otwieranie w dni słoneczne
neotenia -
commencer à apprendre
zjawisko osiągania dojrzałości płciowej i zdolności do rozrodu w stadium larwalnym. Występuje u bezkręgowców (głównie larwy pasożytów) i niektórych kręgowców (np. niektóre gatunki płazów)
nóżki ambulakralne -
commencer à apprendre
zakończenia odgałęzień układu ambulakralnego (wodnego) szkarłupni, pełniące różne funkcje: narządu ruchu, zmysłu dotyku, narządu wymiany gazowej
okolnica -
commencer à apprendre
perycykl, zewnętrzna warstwa walca osiowego w korzeniu. Odpowiada m.in. za tworzenie się korzeni bocznych
ommatidium -
commencer à apprendre
element budujący oko złożone, zawierający aparat optyczny załamujący światło, a także komórki receptorowe i barwnikowe. Występuje m.in. u owadów
omocznia -
commencer à apprendre
błona płodowa zarodka owodniowców znajdująca się między owodnią a kosmówką. W jajach gadów i ptaków jest magazynem zbędnych produktów przemiany materii oraz bierze udział w wymianie gazowej,
u ssaków uczestniczy w dostarczaniu tlenu i substancji odżywczych dla zarodka oraz usuwaniu tlenku węgla (IV) i produktów przemiany materii
osmoza -
commencer à apprendre
odmiana dyfuzji prostej polegająca na przenikaniu rozpuszczalnika - wody - przez błonę biologiczną w kierunku zgodnym z różnicą stężeń, co powoduje wyrównanie stężeń substancji po obu stronach błony
ości -
commencer à apprendre
drobne, skostniałe ścięgna występujące między mięśniami ryb kostnoszkieletowych
otolity (statolity) -
commencer à apprendre
kryształki węglanu wapnia lub fosforanu wapnia znajdujące się w narządach zmysłu równowagi zwierząt. Zmiana położenia organizmu w przestrzeni powoduje zmianę położenie otolitów,
a tym samym podrażnienie komórek zmysłowych i przekazanie przez nie bodźca do układu nerwowego. U poszczególnych grup zwierząt otolity zlokalizowane są w różnych miejscach, np. u niektórych kręgowców w błędniku błoniastym
owodnia -
commencer à apprendre
błona płodowa bezpośrednio otaczająca zarodek owodniowców. Wydziela płyn owodniowym, który pełni funkcję ochronną i. umożliwia zarodkowi wykonywanie ruchów
parapodium -
commencer à apprendre
pranóże, narząd lokomotoryczny wieloszczetów. Ma postać fałdu ciała, w którym tkwią chitynowe szczecinki
parcie korzeniowe -
commencer à apprendre
ciśnienie hydrostatyczne wodnego roztworu e elementach przewodzących drewna, działające w kierunku od korzeni do łodyg i liści. Jego przejawem jest gutacja oraz tzw. wiosenny płacz roślin
parenchyma -
commencer à apprendre
1. u płazińców - wywodząca się z mezodermy tkanka wypełniająca przestrzenie między narządami. Składa się z różnokształtnych komórek połączonych wypustkami, które m.in. rozprowadzają substancje odżywcze do innych tkanek
2. u roślin - synonim tkanki miękiszowej
partenogeneza (dzieworództwo) -
commencer à apprendre
rodzaj rozmnażania polegający na rozwoju organizmu potomnego z niezapłodnionego jaja. Występuje u nicieni, niektórych owadów, nielicznych ryb, płazów i gadów
pelikula -
commencer à apprendre
porywająca ciało niektórych protistów błona komórkowa wraz z przylegającą do niej cytoplazmą. Nadają kształt komórce oraz pośredniczy w wymianie substancji między komórką a otoczeniem
peryderma (korkowica) -
commencer à apprendre
tkanka okrywająca u roślin wieloletnich. W jej skład wchodzą: miazga korkotwórcza (fellogen) i wytworzone przez nią tkanki, korek oraz pasma tkanki miękiszowej (felloderma)
pierwiastki biogenne -
commencer à apprendre
pierwiastki wchodzące w skład związków organicznych budujących wszystkie organizmy: wegiel (C), wodór (H), tlen (O), azot (N), fosfor (P) i siarka (S)
pierwotna jama ciała (blastocel) -
commencer à apprendre
wypełnione płynem wnętrze blastuli
plazmid -
commencer à apprendre
zwykle kolista, niewielka cząsteczka DNA stanowiąca część genomu, m.in. bakterii. Zawiera geny warunkujące cechy, które nie zawsze są niezbędne do życia (np. odporność na antybiotyki)
plazmodesmy -
commencer à apprendre
cienkie pasma cytozolu przechodzące przez kanaliki w ścianie komórkowej, łączące bezpośrednio sąsiadujące ze sobą komórki roślinne. Umożliwiają transport niektórych związków m.in. fosfolipidów, aminokwasów i kwasów nukleinowych
plemnia -
commencer à apprendre
gametangium męskie, komórka lub organ rośliny, w którym powstają gamety męskie
podwójne oddychanie -
commencer à apprendre
mechanizm wymiany gazowej u ptaków, charakteryzuje się tym, że świeże powietrze przepływa przez płuca zawsze w jednym kierunku (od tyłu do przodu), zarówno podczas wdechu jak i wydechu
podwójne zapłodnienie -
commencer à apprendre
typ zapłodnienia występujący u roślin okrytonasiennych. Polega na tym, że jedna z komórek plemnikowych łączy się z komórką jajową, w wyniku czego powstaje zygota, z której rozwija się zarodek,
natomiast druga komórka plemnikowa łączy się z komórką centralną woreczka zalążkowego, dając początek bielmu - tkance odżywiającej zarodek
pokładełko -
commencer à apprendre
narząd znajdujący się w okolicy otworu płciowego u samic niektórych gatunków owadów i pajęczaków. Umożliwia składanie jaj w trudno dostępnych miejscach (np. w glebie, w ciele innych zwierząt)
potencjał wody -
commencer à apprendre
pojęcie stosowane w fizjologii roślin, miara zdolności komórki do pobierania wody na zasadzie osmozy. Potencjał czystej wody wynosi zero Pa. Rozpuszczanie w niej substancji powoduje spadek potencjału wody - przyjmuje on wówczas wartość ujemną.
różnica potencjału wody między dwoma roztworami decyduje o kierunku jej przepływu. Woda przepływa zawsze z roztworu o wyższym potencjale wody do roztworu o niższym potencjale wody
pranercze -
commencer à apprendre
parzysty narząd wydalniczy występujący u dorosłych bezowodniowców i zarodków owodniowców. Jest zbudowany z orzęsionego lejka oraz nefronu, który składa się z ciał nerkowych oraz prostych i krętych kanalików nerkowych. Zbiera zbędne ppm z jamy ciała i krwi
prion -
commencer à apprendre
chorobotwórcza cząsteczka białka o takiej samej kolejności aminokwasów jak jej odpowiednik występujący w prawidłowej komórce, jednak o innej strukturze przestrzennej, co sprawia, że jest infekcyjna
protonefrydia -
commencer à apprendre
narządy wydalnicze występujące u niektórych bezkręgowców (np. płazińców). Mają postać kanalików, których jeden koniec otwiera się na zewnątrz ciała, a drugi jest ślepo zakończony przez komórkę płomykową zaopatrzoną w wici wystające do światła kanalika
przednercze -
commencer à apprendre
parzysty narząd wydalniczy występujący w rozwoju zarodkowym bezżuchwowców i niektórych dorosłych ryb oraz płazów bezogonowych. Jest zbudowany z kanalików otwierających się do jamy ciała orzęsionym lekiem. Lejek zbiera zbędne ppm z jamy ciała
przetchlinka -
commencer à apprendre
1. u roślin - zespół luźno ułożonych komórek występujących w zwartej tkance korka. Umożliwia wymianę gazową między przestworami międzykomórkowymi wewnątrz organu a otoczeniem;
2. u stawonogów - otwory w ścianie ciała, którymi powietrze dostaje się do tchawek lub płuc blaszkowatych
przetrwalniki -
commencer à apprendre
twory wytwarzane przez organizmy (np. bakterie, grzyby), w niesprzyjających warunkach środowiska (zima, susza), odporne na czynniki fizyczne i chemiczne. W sprzyjających warunkach rozwijają się z nich organizmy aktywne metaboliczne
pseudopodia (nibynóżki) -
commencer à apprendre
różnokształtne wypustki cytoplazmatyczne. Umożliwiają ruch komórek, odżywianie się na drodze fagocytozy i reagowanie na bodźce. Występują m.in. u niektórych gatunków protistów
rabdity -
commencer à apprendre
struktury w kształcie pręcików wytwarzane przez komórki nabłonka niektórych płazińców (wirków), służące do ataku lub obrony. Wyrzucone do wody szybko pęcznieją i pokrywają się śluzem, krępując ruch ofiary lub napastnika
rodnia -
commencer à apprendre
gametangium żeńskie, komórka lub organ rośliny, w którym powstają gamety żeńskie. Występuje u mszaków, paprotników i nagozalążkowych
ropalia (ciałka brzeżne) -
commencer à apprendre
struktury występujące u meduz w obwodowej części parasola, zawierające narządy równowagi (statocysty) i skupiska komórek światłoczułych (oczka)
ryzoderma -
commencer à apprendre
skórka pokrywająca podziemny pęd rośliny. Charakteryzuje się brakiem kutykuli i aparatów szparkowych oraz włosków ochronnych. Niektóre jej komórki wytwarzają włośniki uczestniczące w pobieraniu wody i soli mineralnych
segmentacja (metameria) -
commencer à apprendre
podział ciała zwierząt na odcinki o podobnym planie budowy. Może być zupełna, tj. obejmować całe ciało łącznie z narządami wewnętrznymi (np. pierścienice z wyjątkiem pijawek), tylko zewnętrzna (np. widoczna jedynie w pokryciu ciała - u stawonogów),
lub tylko wewnętrzna (np. widoczna w budowie kręgosłupa - jak w wypadku kręgowców). Jeżeli segmenty są jednakowe, to segmentację określa się jako homonomiczną (np. u dżdżownicy), a jeżeli różnią się od siebie - segmentację heteronomiczną (np. u owadów)
skórka -
commencer à apprendre
pierwotna tkanka okrywająca roślin, zbudowana najczęściej z pojedynczej warstwy żywych, ściśle do siebie przylegających komórek. Wyróżnia się dwa rodzaje skórki: epidermę i ryzodermę
somatogamia -
commencer à apprendre
sposób rozmnażania płciowego grzybów. Polega na łączeniu się pojedynczych komórek (np. drożdżak) lub zrastaniu się zróżnicowanych płciowo strzępek niektórych grzybów (np. podstawczaki)
sporofil -
commencer à apprendre
liść zarodnionośny, liść na którym występują zarodnie (sporangia)
sporofilostan -
commencer à apprendre
kłos zarodnionośny, skupienie liści zarodnionośnych na szczycie odgałęzienia pędu, występuje np. u widłaków
sporofit -
commencer à apprendre
pokolenie diploidalne u roślin, rozmnażające się bezpłciowo. Wytwarza haploidalne zarodniki, z których rozwija się następnie gametofit
statocysta -
commencer à apprendre
narząd zmysłu równowagi występujący m.in. u parzydełkowców, płazińców, mięczaków i osłonic. Składa się z wypełnionego płynem pęcherzyka utworzonego przez komórki nabłonka czuciowego zaopatrzone w wypustki
oraz kryształów, najczęściej węglanu wapnia (otolity), podtrzymywanych przez te wypustki. Odchylenie ciała od pionu powoduje ruch płynu, zmianę położenia otolitów i pobudzenie komórek zmysłowych, które przekazują impuls do układu nerwowego
stek (kloaka) -
commencer à apprendre
końcowy odcinek układu pokarmowego, do którego uchodzą przewody układu rozrodczego i wydalniczego. Występuje u wielu gatunków ryb, wszystkich płazów, gadów i ptaków oraz części ssaków (stekowców)
strobilizacja -
commencer à apprendre
1. sposób rozmnażania bezpłciowego polipów krążkopławów. Polega na podziale poprzecznym polipa na liczne krążki, które po oderwaniu się od jego ciała stają się efyrami (niedojrzałymi płciowo meduzami)
2. proces wyodrębniania się członów tasiemca, odbywający się w obrębie jego szyjki
struna grzbietowa -
commencer à apprendre
szkielet wewnętrzny w postaci elastycznego pręta zbudowanego z ciasno upakowanych komórek tkanki łącznej. Występuje u zarodków wszystkich strunowców, a u niektórych z nich zachowuje się przez całe życie (np. u lancetnika i większości bezżuchwowców).
u większości kręgowców struna grzbietowa jest wypierana przez chrzęstny lub kostny kręgosłup. Jej resztki zachowują się tylko między kręgami
taksje -
commencer à apprendre
reakcje ruchowe organizmu lub komórki w odpowiedzi na bodźce fizyczne lub chemiczne pochodzące ze środowiska zewnętrznego. Mogą być dodatnie (przemieszczanie się w kierunku bodźca) lub ujemne (przemieszczanie się w kierunku przeciwnym od bodźca)
w zależności od rodzaju bodźca wyróżnia się m.in. chemotaksje (bodziec chemiczny), termotaksje (temperatura), fototaksje (światło). Służą do poszukiwania optymalnych warunków życia
telom -
commencer à apprendre
szczytowy, nierozgałęziony odcinek bezlistnego pędu, zawierający tkanki przewodzące
teoria telomowa -
commencer à apprendre
teoria, zgodnie z którą organy roślinne (łodyga, liście, korzeń) pochodzą od przekształconych jednostek morfologicznych nazywanych telomami
transpiracja -
commencer à apprendre
zjawisko parowania wody z nadziemnych części rośliny, odbywające się głównie poprzez aparaty szparkowe i przetchlinki
trofofile -
commencer à apprendre
liście, które pełnią funkcję asymilacyjną
troposporofile -
commencer à apprendre
liście, które pełnią funkcję asymilacyjną i wytwarzają zarodnie
tropizmy -
commencer à apprendre
ruchy wzrostowe roślin i zwierząt osiadłych, będące reakcją na działający kierunkowo bodziec. Polegają na wygnaniu się części lub całego ciała w kierunku bodźca (tropizm dodatni) lub w kierunku przeciwnym (tropizm ujemny)
w zależności od rodzaju bodźca wyróżnia się m.in. chemotropizm (bodziec chemiczny), fototropizm (światło), geotropizm (przyciąganie ziemskie)
turgor -
commencer à apprendre
1. stan wysycenia żywych komórek lub tkanek roślinnych wodą. Umożliwia utrzymanie kształtu i określonej pozycji przez całą roślinę, która nie ma wykształconej tkanki mechanicznej, lub przez jej organy
2. ciśnienie turgorowe, ciśnienie hydrostatyczne pojawiające się w komórkach roślinnych na skutek dopływu wody
tylakoidy (chromatofory) -
commencer à apprendre
błoniaste struktury obecne w chloroplastach roślin, roślinopodobnych protistów i komórkach bakterii fotosyntetyzujących. W ich błony są wbudowane barwniki aktywne w procesie fotosyntezy, m.in. u bakterii - bakteriochlorofili
układ ambulakralny (układ wodny) -
commencer à apprendre
występujący wyłącznie u szkarłupni system kanalików, w których krąży płyn o składzie przybliżonym do wody morskiej. Pełni funkcję lokomotoryczną, a także czuciową i oddechową.
Składa się z otaczającego przełyk kanału okrężnego, odchodzących od niego pięciu rozgałęzionych kanałów promienistych zakończonych wystającymi ponad powierzchnię ciała nóżkami ambulakralnymi
oraz krótkiego kanału, który z jednej strony łączy się z kanałem okrężnym, a z drugiej - kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym poprzez płytkę madreporową (sitową)
urwistki -
commencer à apprendre
struktury plechy porostów, służące do rozmnażania bezpłciowego, formujące się wewnątrz plechy i wydostające się przez jej pęknięcia. Zawierają od jednej do kilku komórek zielenic lub sinic otoczonych strzępkami grzyba
wibrysy -
commencer à apprendre
włosy czuciowe, zatokowe, z reguły są długie i sztywne. Stanowią bardzo czuły narząd dotyku. Występują u wielu gatunków ssaków, najczęściej na głowie. Wibrysy wargi górnej nazywane są u zwierząt wąsami
wirion -
commencer à apprendre
kampletna cząstka wirusa, występująca w środowisku pozakomórkowym i zdolna do atakowania komórek
wiriod -
commencer à apprendre
czynnik zakaźny mniejszy niż wirus, zbudowany jedynie z RNA, bez otoczki białkowej. Potrafi się namnażać, wykorzystując enzymy gospodarza
wtórna jama ciała (celoma) -
commencer à apprendre
przestrzeń w ciele zarodka otoczona mezodermą i wypełniona płynem, pojawiająca się w trakcie rozwoju zarodkowego pierścienic, stawonogów, mięczaków, szkarłupni oraz wszystkich strunowców
zalążek -
commencer à apprendre
żeński organ rozmnażania płciowego roślin nasiennych, w którym rozwija się gametofit żeński (woreczek zalążkowy). Po procesie zapłodnienia przekształca się w nasienie
zanercze (nerka) -
commencer à apprendre
parzysty narząd wydalniczy występujący u dorosłych gadów, ptaków i ssaków. Jest zbudowany z nefronów, które składają się z ciałek nerkowych oraz prostych i krętych kanalików nerkowych. Zbiera produkty przemiany materii z krwi
zarodnia -
commencer à apprendre
jedno- lub wielokomórkowy organ, wewnątrz którego powstają zarodniki. Służy do rozmnażania bezpłciowego u protistów, grzybów i roślin
zarodnik (spora) -
commencer à apprendre
komórka służąca do bezpłciowego rozmnażania się protistów, grzybów i roślin
zoospory -
commencer à apprendre
ruchliwe zarodniki zaopatrzone w wici wytwarzane przez większość protistów roślinopodobnych i niektóre protisty grzybopodobne
zygospora -
commencer à apprendre
wielokomórkowa struktura powstająca w wyniku zlania się gametangiów, otoczona grubą ścianą komórkową. Jest odporna na niekorzystne warunki otoczenia, występuje podczas rozmnażania się grzybów np. pleśniaka
zygota -
commencer à apprendre
komórka powstała w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia się komórki jajowej z plemnikiem

Vous devez vous connecter pour poster un commentaire.