1,2

homeostaza

zdolność do utrzymywania stałości środowiska wewnętrznego organizmu

nazwa naukowa i jej składowe

nazwa rodzajowa, epitet gatunkowy, nazwisko autora I rok publikacji opisu (homo sapiens linnaeus, 1758)

dwie właściwości zmysłu wzroku naczelnych i ich znaczenie adaptacyjne

widzenie stereoskopowe- umożliwia percepcję głębi, oszacowanie odległości, wykrywanie kamuflażu. Trzy rodzaje czopków- widzenie barw. Czopki wrażliwe na czerwony, niebieski, zielony (trichromatyzm)

charakterystyczne cechy człowieka i ich znaczenie dla rozwoju więzi między partnerami

zanik rui, stała receptywność, ukryta owulacja- rozwój więzi między mężczyzną i partnerką

węglowodany

cukry, sacharydy zbudowane z węgla, wodoru, tlenu, źródło energii dla organizmów żywych, materiał budulcowy dna, RNA, glikoproteiny

kwasy nukleinowe

dna i RNA. nośniki informacji genetycznej. biorą udział w biosyntezie białek. zbudowane z nukleotydów

nukleotyd, nukleozyd

cz. budulcowe kw nukl. fosforan, ryboza w RNA, deoksyryboza w dna, zasada azotową. nukleozyd to samo ale bez fosforanu

budowa dna

podwójna helisa, nukleotydy A C G T, fosforan, deoksyryboza

RNA

cukier ryboza, ACGU, reszta kwasu fosforowego. jednoniciowe

atp

adenina+ ryboza+ 3x reszta fosforanowa. wiązania wysokoenergetyczne między resztami.

fosforylacją, defosforylacja

przyłączenie reszty kw. fosforowego do cz.zw. chem. Wytwarzanie ATP podczas oddychania kom (oksydacyjna, substratowa). Niezalezne od oddychania kom przyłączenie- aktywacja cząsteczki. Defosfo- często dezaktywacja cząsteczki

lipidy budowa

niepolarne. proste (woski), złożone (fosfolipidy), izoprenowe(steroidy). glicerol+ ogon hydrofobowy z reszty kw. tłuszczowego+(reszta kw. fos.+ alkohol)- polarna, hydrofilowa główka.

lipidy funkcje

magazyn energii(tłuszcze), składnik błon, prekursor hormonów(cholesterol), podstawowy składnik błon kom(fosfolipidy)

oligopeptydy, polipeptydy, białka

oligo- 2-10 wazopresyna, oksytocyna, poli- 11-100 insulina, białka >100- albuminy

półpłynna mozaika

fragmenty błony mogą być mniej lub bardziej płynne (co zależy od komponentów). zależy od czynników zewn. np temperatury. Każdą błonę tworzy płynna dwuwarstwa cząsteczek fosfolipidowych w której zanurzone są białka

wskaż podstawowe składniki błon

fosfolipidy, cholesterol, białka

właściwości błon biologicznych

dynamiczność- białka i lipidy poruszają się. pojawiające się wyrwy w błonie są zamykane. Półprzepuszczalność- niektóre związki przenikają swobonie, inne nie. Polarność(asymetria)- na zewnątrz dominują ładunki +, wewnątrz -.

transport przez błony

dyfuzja prosta(osmoza)- swobodny transport wody zgodny z gradientem stężeń. Ułatwiona- zgodnie z grad, przy pomocy nośnika białkowego(nie wymaga energii). tr. Aktywny- wbrew gr. wymaga energii, np. pompa sodowo- potasowa

endo i egzocytoza

endo- do wewnątrz, z udziałem błony, odżywianie się, małe cz. egzo- na zewnątrz. uwalnianie metabolitów, z udziałem błony cytoplazmatycznej. białka, lipidy, hormony, enzymy

receptory, kanały błonowe, przenośniki

receptory- odbieranie i przekazywanie sygnałów ze środowiska zewnętrznego. kanały błonowe- dyfuzja wspomagana, przenosniki- transport określonych substancji

cytoplazma, cytozol

plazma- cytozol+ organelle

jądro komórkowe

kontrola przebiegu procesów życiowych komórki. miejsce syntezy rRNA. zawiera chromatyne, jąderko(wytwarza rybosomy), otoczkę jądrową. przez pory jądrowe opuszczają mRNA, tRNA, rybosomy. do jądra hormony

rola białek histonowych

Na nich znajduje się nić DNA, wpływają na stopień upakowania DNA w komórce

chromatyda, centomer

chromatyda- ramię chromosomu Centromer- łączy chromatydy w metafazie, miejsce przyczepu włókien wrzeciona kariokinetycznego

liczba chromosomów u człowieka

46

mitochondria budowa

bł. zewnętrzna, przestrzeń miedzybłonowa, błona wewn., matrix mitochondralna grzebienje mitochondrialne. zawierają własne dna

mitochondria funkcje

wytwarzanie ATP, regulacja wewnątrzkomórkowego stężenia jonów wapnia, apoptoza, gromadzenie ATP

RER, SER

system kanalików i spłaszczonych cystern z dwuwarstwy. RER- w kom. nerw. to inaczej ciałka Nissla, miejsce syntezy białek, odpowiadają za barwę istoty szarej SER- synteza lipidow I węglowodanów. w wątrobie detoksykacja, w mięśniach magazyn i uwalnianie ca

aparat golgiego budowa

system spłaszczonych cystern powstaje z pęcherzyków RER

aparat golgiego funkcja

modyfikacja, sortowanie białek i lipidow z ER. Wbudowywanie lub wydzielanie hormonów, neuroprzekaźników, neuropeptydów

cytoszkielet rodzaje włókien i funkcje

fil. aktynowe- zbudowane z aktyny, licznie w zakończeniach sympatycznych, zmiana kształtu i ruch komórki. pośrednie- wytrzymałość mech. kom. budują szkielet aksonu. mikrotubule- z tubuliny. rozmieszczenie organelli, szlaki transportu białek, dynamiczne

transport aksonalny

przemieszczanie związków i organelli z ciała kom do zakończeń aksonu i odwrotnie. mikrotubule pełnią rolę szyn po których za pomocą kinezyny transportowane są organelle i związki. transport do ciała z synaps i odwrotnie organelli, pech, białek, ele. cytos

komórki pro I eukariotyczne roznjce

eu- obecność jądra, mitochondriów grzyby zwierzęta protesty rośliny. eu- bakterie