question |
réponse |
Twórczość artystyczna Europy wczesnego średniowiecza, rozwijająca się od upadku zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego (V w.), aż do ostatecznego ukształtowania się w XI wieku sztuki romańskiej; Oprócz spuścizny wczesnochrześcijańskiej nałożyły się na nią osiągnięcia ludów barbarzyńskich sięgające do swoich tradycji sprzed momentu przyjęcia chrześcijaństwa. commencer à apprendre
|
|
Do najstarszych jej przejawów zalicza się sztukę plemion germańskich: Longobardów, Ostrogotów, Franków, Wizygotów. Swój udział w tworzeniu sztuki wczesnego średniowiecza mieli także Celtowie oraz Wikingowie.
|
|
|
SZTUKA KAROLIŃSKA VIII - IX w. Sztuka rozwijająca się na terenach zachodniej Europy za panowania Karola Wielkiego i jego następców; związana z dążeniem władcy do odnowienia cesarstwa oraz tzw. renesansem karolińskim; jej apogeum przypada na 2 poł. VIII - IX w.; commencer à apprendre
|
|
CECHY SZTUKI KAROLIŃSKIEJ: * nawiązania do antyku (Cesarstwa Rzymskiego) – detal i spolia (fragmenty antycznych ruin, kolumn itp.) oraz sztuki wczesnochrześcijańskiej okresu Konstantyna Wielkiego; państwowy, narodowy charakter sztuki *wpływ ludów barbarzyńskich – Gotów, Celtów, widoczny głównie w rzemiośle artystycznym i manuskryptach – ornament plecionkowy, motywy zwierzęce i fantastyczne * rozwój malarstwa miniaturowego – powstanie i zastosowanie minuskuły karolińskiej – próba ujednolicenia stylistycznego
|
|
|
budowle wznoszone z kamienia, dominujące typy to: bazyliki, kościoły z westwerkiem, commencer à apprendre
|
|
kościoły dwuchórowe, budowle centralne na planie koła lub wieloboku
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
rozbudowana zach. część bazyliki, wzniesiona na planie prostokąta (rzadziej kwadratu); w górnej kondygnacji mieściły się empory, otwierające się arkadami do wnętrza kościoła; całość wieńczyły jedna lub dwie wieże, do których prowadziły narożne schody; w. służyły do odprawiania niektórych obrzędów liturgicznych (np. chrzest) lub jako galeria dla władcy, zakonników czy dworu;
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
kościół, posiadający z dwóch stron chór, zamknięty na obu krańcach apsydą;
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
podziemne lub na pół podziemne sklepione pomieszczenia pod prezbiterium kościoła mieszczące relikwie bądź grób świętego albo władcy
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KAPLICA PAŁACOWA W AKWIZGRANIE Kaplica zbudowana w latach 792-800 dla Karola Wielkiego przez architekta Odona z Metz, wzorowana na kościele San Vitale w Rawennie. Ośmioboczna część centralna przekryta sklepieniem klasztornym, obejścia sklepieniami krzyżowymi. Do budowy wykorzystano fragmenty budowli antycznych (spolia) sprowadzonych z Rzymu i Rawenny. Budowla trzykondygnacyjna (czwarta kondygnacja z pasem doświetlającym dobudowana w XVII wieku.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KAPLICA PAŁACOWA W AKWIZGRANIE, plan
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOŚCIÓŁ ŚW. MICHAŁA W HILDESHEIM Kościół św. Michała w Hildesheim zbudowano w latach 1001-1031 pod kierunkiem biskupów Bernwarda i (po jego śmierci) Godeharda jako kościół klasztorny opactwa benedyktyńskiego. W 1186 r. po pożarze przeprowadzono rekonstrukcję świątyni. Jest ona jednym z najważniejszych przykładów wczesnoromańskiej architektury ottońskiej. Dwuchórowa bazylika ma dwa transepty i kwadratowe wieże na skrzyżowaniach transeptów i nawy głównej.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOŚCIÓŁ ŚW. MICHAŁA W HILDESHEIM, wnętrze Kwadratowe skrzyżowanie naw jest modułem podstawowym planu kościoła. Chór zachodni ma obejście i kryptę. We wnętrzu zastosowano alternację podpór (2 kolumny okrągłe i kwadratowy filar) wspierających clerestorium - ścianę z rzędami górnych okien doświetlających wnętrze.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOŚCIÓŁ ŚW. MICHAŁA W HILDESHEIM, plan
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Cesarska katedra w Spirze (Niemcy) to - zgodnie z zamiarem fundatora, cesarza Konrada II - największa (zachowana, bo większy był kościół w Cluny) budowla romańska na świecie. Budowana w latach 1030-1061, ma długość 134 m i wieże wysokości ok. 70 m. Pod chórem znajduje się ogromna krypta (1041) o powierzchni 850 m2 i wysokości 7 m, co czyni z niej właściwie odrębny kościół dolny z kilkoma ołtarzami.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Znaczenie katedry w Spirze polega na tym, że była pierwszą budowlą romańską mającą, oprócz naw bocznych, również nawę główną przekrytą sklepieniem krzyżowym. Początkowo przekryta płaskim stropem, została w niecałe 20 lat po wybudowaniu w znacznej części rozebrana, wzmocniono fundamenty części wschodniej, środkową nawę podwyższono o 5 m i przekryto supernowoczesnym jak na owe czasy sklepieniem krzyżowo-żebrowym
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Klasztor benedyktyński w CLuny (Francja) został założony w 910 r. na mocy edyktu Wilhelma Akwitańskiego, ale pod patronatem papieskim i posiadał znaczną niezalezność od władzy cywilnej. Stał się on ośrodkiem tzw. reform kluniackich i miał znaczny wpływ na organizację życia w ok. 1200 klasztorach benedyktyńskich. Postępujące reformy wpływały również na program kolejnych kościołów opactwa.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Bryła kościoła Cluny III - rekonstrukcja. Zwraca uwagę połączenie traktów trzy- i pięcionawowego W wyniku przebudowy w 981 r. powstał pierwszy kościół ze stopniowaną częścią chórową (Cluny II), ale przekryty jeszcze płaskim stropem. W latach 1089-95 r. powstał największy kościół chrześcijański (do czasu powstania bazyliki św. Uważa się, że plan świątyni był wzorowany na konstantyniańskiej (starej) bazylice św. Piotra w Rzymie. Imponujące sklepienie kolebkowe miało rozpiętość 12,2 m i wysokość 30,5 m. Piotra na Watykanie) z korpusem o długości 187 m i dwoma transeptami.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Notre Dame la Grande w Poitiers budowano od końca XI w. do 1150 r. Reprezentuje on inny od ottońskiego nurt architektury romańskiej, w którym mniejsze znaczenie ma kompozycja tworzących harmonijną całość, ale wyraźnie odrębnych brył, większe natomiast wszechogarniająca dekoracja. Dla tego nurtu typowe jest również flankowanie pozbawionego tympanonu portalu dwoma bocznymi portalami "pozornymi" i powtarzanie tego schematu w układzie okien górnej kondygnacji elewacji.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Zespół romańskich budowli w Pizie mieści się na ogrodzonym, częściowo brukowanym, częściowo trawiastym Placu Katedralnym, nazwanym przez Gabriela d'Annunzio "Placem Cudów" i obejmuje: kościół katedralny Santa Maria Assunta zbudowany w latach 1064-1092, baptysterium poświęcone Janowi Chrzcicielowi, zbudowane w drugiej połowie XII w., dzwonnicę, budowaną od 1173 do 1372 r. w trzech fazach, z powodu osiadania gruntu i słabego fundamentowania, Campo Santo (cmentarz monumentalny) budowany od XII do XV wieku.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
PALATIUM NA OSTROWIE LEDNICKIM Ostrów Lednicki to wyspa na jeziorze Lednica (koło Gniezna), zamieszkana już w epoce neolitu, a we wczesnym średniowieczu zabudowana w południowej części ufortyfikowanym grodem, z zespołem obejmującym pałac z kaplicą i kościół. Gród otoczony był wałem ziemno-drewnianym, pałac z kaplicą zbudowano z kamienia łupanego w latach 963-966, a sądząc po skali budowli i jej funkcji, były one prawdopodobnie fundacją Mieszka I.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KRYPTA ŚW. LEONARDA NA WAWELU Krypta św. Leonarda jest pozostałością zachodniej części drugiej katedry wawelskiej, tzw. hermanowskiej, ukończonej za panowania Bolesława Krzywoustego w 1142 r. i zniszczonej przez pożar w 1305 r. Krypta zbudowana w latach 1090-1117 ma trzy nawy oddzielone dwoma rzędami kolumn o głowicach kostkowych (2 x 4), przekryte sklepieniami krzyżowymi.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Wnętrze krypty św. Leonarda
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOLEGIATA W TUMIE POD ŁĘCZYCĄ W miejscu rozebranego opactwa tumskiego w 1141 r. rozpoczęto budowę romańskiej kolegiaty, poświęconej w 1161 r. Budowla została częściowo zniszczona przez Litwinów w 1294 r., a potem, na początku XIV w. przez Krzyżaków. Podczas kolejnych rekonstrukcji zatraciła romański charakter. Od 1947 r. przeprowadzono odbudowę (pod kierunkiem Jana Koszyc-Witkiewicza), przywracając nawie głównej charakter romański i pozostawiając elementy gotyckie w nawach bocznych.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Kolegiata tumska jest przykładem nurtu ottońskiego w romanizmie, charakteryzującego się harmonijnym komponowaniem budowli z wyraźnie wyodrębnionych brył składowych. Jest trzynawową bazyliką z dwiema apsydami (wschodnią i zachodnią) oraz bliźniaczymi wieżami w części zachodniej. Układem przypomina hermanowską katedrę na Wawelu (patrz plan przy krypcie św. Leonarda).
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ROTUNDA ŚW. PROKOPA W STRZELNIE Rotunda św. Prokopa w strzelnie, największa polska budowla romańska na planie koła, zbudowana została ok. 1130 r. (Jan Długosz) lub w latach dwudziestych XIII w. Do rotundy przylega od strony wschodniej prezbiterium na planie kwadratu przekryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, od północy dwie apsydy, od zachodu wieża na planie podkowy z emporą i przyporą. Budowlę poświęcono św. Prokopowi w 1779 r.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ROTUNDA ŚW. PROKOPA W STRZELNIE
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOLEGIATA ŚW. PIOTRA W KRUSZWICY Kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy powstała w latach 1120-1140. Orientowana, trójnawowa bazylika z transeptem, przekryta płaskimi stropami drewnianymi. Pierwotnie w części zachodniej miała dwie bliźniacze wieże (między wieżami emporę), które w XVI w obniżono i zastąpiono jedną wieżą murowaną.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Plan kolegiaty w Kruszwicy
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ROTUNDA ŚW. FELIKSA I ADAUKTA Wykonana w technice opus incertum, miała prawdopodobnie przyporę i była kaplicą wczesnego założenia pałacowego. Rotunda św. Feliksa i Adaukta zbudowana została na Wawelu w X wieku jako tzw. tetrakoncha (budowla centralna z czterema symetrycznie rozmieszczonymi apsydami) z dodatkowym aneksem na klatkę schodową.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Romański portal jest jednym z niewielu zachowanych fragmentów benedyktyńskiego opactwa św. Piotra w Moissac (południowa Francja), zniszczonego podczas wojen albigensów (1207-1214) i zastąpionego kościołem gotyckim na przełomie XIV/XV w. Oprawa portalu stanowi etap rozwoju struktury portalu schodkowego, czyli zbudowanego z kolejnych, rozszerzających się obramowań tworzących miejsce dla szeregu figur rzeźbiarskich (formę zaawansowaną stanowi późniejszy o 20 lat portal w Chartres).
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Katedra Saint Lazare w Autun jest jedną z najważniejszych budowli romańskich Burgundii, słynną z portalu zachodniej fasady. Budowę katedry rozpoczęto w 1120 r., a poświęcił ją w 1130 r. papież Inocenty II. Główną postacią kompozycji rzeźbiarskiej portalu jest Chrystus w mandorli w towarzystwie Marii i archanioła Michała, przedstawiony w scenie Sądu Ostatecznego, wykonanej przez mistrza Gislebertusa. Tympanon otacza 29 odrębnych scen rzeźbiarskich.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
|
|
|
Gislebertus to francuski rzeźbiarz romański tworzący w pierwszej połowie XII w., autor portalu w katedrze Saint-Lazare w Autun, a prawdopodobnie również portalu w narteksie katedry w Vezelay. commencer à apprendre
|
|
Zidentyfikowany na podstawie podpisu umieszczonego w tympanonie portalu w Autun. Istnieje teoria, że Gislebertus był albo fundatorem rzeźb, albo kierownikiem grupy rzeźbiarzy, sam nie będąc czynnym artystą. Styl Gislebertusa wyróżnia się bogactwem wyobraźni i silną ekspresją.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Gislebertus: Sen trzech króli
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Gislebertus: Ucieczka do Egiptu
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Gislebertus: Samobójstwo Judasza
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Gislebertus: Ewa z Autun (1130-40)
|
|
|
Iluminatorstwo to średniowieczna sztuka zdobienia manuskryptów z użyciem ornamentów, złoceń oraz malarskich przedstawień narracyjnych i symbolicznych. Pojawiło się w ok. III w. wraz z wynalezieniem formy kodeksu (pliku zszytych dokumentów). Na terenie Europy zachodniej pierwszy rozkwit przeżyło w tzw. sztuki insularnej, do której należą najsłynniejsze pozycje: irlandzki ewangeliarz Księga z Durrow - 675 r. i szkocki ewangeliarz z klasztoru w Iona - Księga z Kells - 800 r. commencer à apprendre
|
|
Księga z Durrow jest najstarszym tłumaczeniem Ewangelii na język irlandzko-saksoński. W księdze znajdują się tzw. strony kobiercowe (znane od VII w.) przedstawiające graficzne symbole Ewangelistów. Księga z Kells zawiera cztery Ewangelie z całostronicowymi przedstawieniami Chrystusa, Marii z dzieciątkiem i Ewangelistów.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Księga z Durrow: symbol św. Marka - Orzeł
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Księga z Durrow: monogram św. Mateusza (Anioł)
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Księga z Kells: monogramy ewangelistów
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Księga z Kells: monogram Chi-Ro
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
odlano je z brązu metodą wosku traconego ok. 1170 r. Składają się z dwóch skrzydeł i przedstawiają 18 scen z życia św. Wojciecha. Stylistycznie należą do jednej grupy z drzwiami płockimi i drzwiami biskupa Bernwarda z Hildesheim, co jest podstawą do sugestii, że mogły być tam (tzn. w Hildesheim) wykonane.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Brązowe drzwi katedry w Płocku wykonane zostały prawdopodobnie w Magdeburgu w latach 1152-1154. Składają się z dwóch skrzydeł zmontowanych (każde skrzydło) z dwunastu rzeźbiarskich paneli kwadratowych i jednego prostokątnego o podwójnej szerokości. Panele połączono szeroką bordiurą na skrzydłach drzwi drewnianych. Sceny przedstawiają historię Zbawienia. Oryginał drzwi znajduje się obecnie w cerkwi św. Zofii w Nowogrodzie Wielkim, a w Płocku znajduje się współczesna kopia.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
KOLUMNY KOŚCIOŁA ŚW. TRÓJCY W STRZELNIE Kościół św. Trójcy i Najświętszej Marii Panny w Strzelnie jest trzynawowa bazylika z transeptem. Zbudowany na przełomie XII i XIII w. został poświęcony w 1216 r. W wiekach późniejszych nawy przekryto gotyckimi sklepieniami. Pozostałością kościoła romańskiego jest 7 kolumn, z czego dwie mają trzony pokryte płaskorzeźbami, a jedna trzon spiralny. Płaskorzeźby ułożone są w trzech pasach, w których sceny podzielone arkadami przedstawiają personifikacje cnót i przywar.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
TYMPANON FUNDACYJNY WSZEBOROWICÓW Tympanon fundacyjny Piotra i Anny Wszeborowiców z kościoła św. Trójcy w Strzelnie znajduje się nad wejściem do kaplicy św. Barbary. Przedstawia postać św. Anny z niemowlęcą Marią Panną w asyście fundatora kościoła, Piotra Wszeborowica trzymającego model świątyni (model ten, mimo uproszczeń, daje wyobrażenie o jej pierwotnym kształcie.)
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
TYMPANON PORTALU PÓŁNOCNEGO ZE STRZELNA Tympanon portalu północnego kościoła św. Trójcy w Strzelnie ukończony został w XIII w. (najpóźniejszy z tamtejszych portali). Przedstawia na tle mandorli postać Chrystusa Triumfującego (Maiestas Domini) w otoczeniu aniołów i Apostołów. Scenę otacza trójlistna archiwolta zdobiona wicią roślinną.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
to ręcznie haftowany pas płótna o wymiarach ok. 70 x 0,5 m, przedstawiający w 58 scenach wyprawę Wilhelma Zdobywcy do Anglii i bitwę pod Hastings (1066 r.). Tkanina nie jest kompletna, brakuje scen końcowych. Powstała w drugiej połowie XI wieku i ze względu na ogromną szczegółowość opracowania jest źródłem wiedzy o takich zagadnieniach, jak budowa statków, technika żeglugi i walki, uzbrojenie, ubiór, zdobnictwo i szczegóły życia codziennego Normanów.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
prawdopodobnie pochodzący z X w. kielich mszalny. Obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Wykonana jest ze srebra, złocona i zdobiona technikę niello (podkreślanie rysunku przez chemiczną obróbkę zagłębień w polerowanej powierzchni metalu). Na czarze przedstawiono osiem scen z Księgi Sędziów (Stary Testament). Przyjmuje się, że mogła powstać w Sankt Gallen i na tereny Polski przywieziona została przez benedyktynów.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Kielichy Dąbrówki z Muzeum Archidiecezjalnego w Gnieźnie (od lewej - pierwszy i drugi) Istnieją dwa kielichy określane jako "kielich Dąbrówki" - obydwa pochodzą z klasztoru w Trzemesznie i są przechowywane w Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Kielich nazywany "drugim" (albo kielichem królewskim) został wykonany ok. 1190 r., ma znacznie płytsze zdobienie i inaczej ukształtowaną stopę. Kielich nazywany pierwszym pochodzi z lat 1170-1180, ma na czaszy znacznie głębsze zdobienie wykonane techniką repusowania i uważany jest za przykład szkoły saskiej.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Klasztor cystersów w Lądzie objęty został w 1193 r. przez mnichów sprowadzonych z Nadrenii (Niemcy) przez Mieszka Starego, który również był fundatorem wyposażenia klasztoru. Z tego okresu pochodzi romańska patena (metalowe przykrycie kielicha mszalnego), przedstawiająca Mieszka Starego ofiarowującego św. Mikołajowi patenę i kielich, w asyście opata Szymona z Lądu. Na dole kompozycji, w małym okienku przedstawiony jest złotnik - autor pateny - o imieniu Conradus.
|
|
|