04 SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA, BIZANCJUM, ISLAM

Twórczość artystyczna pierwszych społeczeństw chrześcijańskich; rozwijała się w basenie Morza Śródziemnego w okresie II-VII w.

II okres - od początku IV w. do schyłku starożytności

cmentarze, grobowce podziemne; stanowiły sieć drążonych w ziemi korytarzy, groby mieściły się w zagłębieniach drążonych w ścianach zamykane były płytą kamienną; katakumby budowano gł. za miastem; ich największy rozkwit przypada na okres III-IV w.;

grobowce zbiorowe, rodzinne, zamykane klapą

pomieszczenia drążone dla jednej osoby, w kształcie wyciętego łuku

Gest oranta symbolizuje otwartość, bezbronność i poddanie się boskim wyrokom, a także uwielbienie (nie jest jednak gestem pokory). Motyw typowy dla sztuki wczesnochrześcijańskiej.

Ilustracja przedstawia oranta z fresku w Cubicolo della Velatio w katakumbach Priscilli przy Via Salaria w Rzymie z wczesnego III wieku.

W zapisie greckim głoskom "Ch" i "R" odpowiadają litery identyczne z łacińskimi literami "X" i "P".

Stara bazylika była orientowaną budowlą z szeroką, doświetloną przez clerestorium (pas okien w ścianie wspieranej kolumnadą) nawą główną i czterema wąskimi nawami bocznymi, oraz transeptem i apsydą zlokalizowaną dokładnie nad grobem św. Piotra

Nawa główna przekryta była widocznym od wewnątrz drewnianym stropem. Nawy oddzielały rzędy korynckich kolumn, wspierających arkady (między nawami bocznymi) i architraw (między nawą główną i wewnętrznymi nawami bocznymi.

Nad kopuła znajduje się ceglany dach. Obejście kryte sklepieniem kolebkowym. W bębnie wspierającym kopułę znajduje się 12 alabastrowych okien. Na środku kaplicy stoi sarkofag Konstancji. Wnętrze zdobione mozaikami. W ścianie zewnętrznej znajdują się nisze

Ściany zdobią cykle mozaikowe z 526 r. przedstawiające sceny z Nowego Testamentu, poczet apostołów i proroków, oraz dwa orszaki królewskie (później przemalowane) - Teodoryka Wielkiego i królowej, a także słynne mozaiki Trzej Królowie i Pałac Teodoryka.

(BAZYLIKA SANT'APOLLINARE NUOVO W RAWENNIE)

(BAZYLIKA SANT'APOLLINARE NUOVO W RAWENNIE)

(BAZYLIKA SANT'APOLLINARE NUOVO W RAWENNIE)

Nad wejściem trójarkadowe okno doświetlające nawę główną. Wnętrze o wymiarach 55,5 x 30,3 m ma trzy nawy oddzielone dwoma rzędami kolumn z bizantyjskimi głowicami. Do apsydy prowadzą schody, w ołtarzu znajdują się szczątki św. Apolinarego.

Nawę główną zamyka wielki łuk triumfalny z medalionem przedstawiającym błogosławiącego Chrystusa. W tle symbole Ewangelistów (orzeł - Jan, skrzydlata postać - Mateusz, lew - Marek, byk - Łukasz). 12 baranków symbolizuje Apostołów.

(BAZYLIKA SANT'APOLLINARE IN CLASSE W RAWENNE)

Trzon budowli stanowi ośmiokątne pomieszczenie przekryte kopułą (średnica 15,7 m) wspartą na filarach i ośmiobocznym bębnie przebitym oknami. Przestrzeń między filarami wypełniają półokrągłe nisze. Trzon otoczony jest dwukondygnacyjnym obejściem.

Ołtarz wydzielony jest z obejścia arkadami. Za ołtarzem znajduje się wielokątna apsyda flankowana dwiema kolistymi kaplicami.

Świątynia słynna jest ze wspaniałych bizantyjskich mozaik przedstawiających cesarza Justyniana i jego dwór.

(San Vitale)

(San Vitale)

(San Vitale)

Była wzorowana na wcześniejszym baptysterium katedralnym, tzw. "baptysterium ortodoksów". Baptysterium jest pogrążone o ponad dwa metry poniżej obecnego poziomu gruntu, ze względu na jego znaczne podwyższenie od czasów starożytności.

Motyw młodzieńca niosącego na ramionach odnalezionego baranka istniał w pogańskich kulturach antycznych, a jako pasterze trzód przedstawiani byli również wielcy przywódcy biblijni.

czy też miała po prostu symbolizować ogólny ideał dobra i zapobiegliwości. Jeśli tak było, to artysta zapewne całkowicie świadomie przyjął pełną gracji konwencję "helleńską".

Mauzoleum na planie greckiego krzyża dobudowano do narteksu kościoła Santa Croce, w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła San Vitale.

W raweńskiej mozaice Dobry Pasterz zastosowano szkło powlekane cienką warstwa złota. Podobnie jak w baptysterium ariańskim, podłoga mauzoleum znajduje się znacznie (1,5 m) poniżej poziomu gruntu.

Cechuje go frontalnie przedstawiona postać Chrystusa, spojrzenie prosto w oczy widza, prawa ręka uniesiona w geście błogosławieństwa, trzymany w lewej ręce, otwarty Ewangeliarz.

Styl obowiązujący na Sycylii łączył elementy rytu wschodniego z rytem łacińskim. Różnica polegała przede wszystkim w organizacji dekoracji, której wątek narracyjny rozwijał się (na wschodzie) od góry do dołu lub (na zachodzie) od lewej do prawej.

W warstwie ideologicznej jest ona sztuką chrześcijańską i w początkowym okresie nie miała samodzielności formalnej. W wyniku przesunięcia ośrodka władzy politycznej cesarstwa na wschód, utraty politycznego znaczenia przez Rzym,

Zjawiska charakterystyczne dla sztuki bizantyjskiej to ikona (w sferze ikonograficznej), mozaika i rzeźba w kości słoniowej oraz plan centralny i przekrycie kopułowe w architekturze.

Szczgl q późnym okresie trudno jest odróżnić głowice bizantyjskie od np. wczes-rom. Istnieje forma typowa tylko dla architektury Bizancjum. Głowica "dwudzielna", której obydwie części mają formę ściętego i odwróconego ostrosłupa o podstawie kwadratowej.

Część dolna jest zwykle lekko wybrzuszona i pokryta misterną, koronkową oprawą rzeźbiarską przypominającą ażurowy kosz. Dosseret najczęściej zdobiony był symbolicznymi przedstawieniami figuralnymi, albo sygnetem Chrystusa (Chi-Rho).

Każda z kopuł ma inną formę i dekorację, natomiast budowla wykonana jest z ceglanego, niemalowanego muru (większość rosyjskich cerkwi była malowana). Całość projektował architekt Postnik Jakowlew.

Jest miejscem pochówku relikwii św. Marka Ewangelisty. W tym czasie wpływy Bizancjum były jeszcze bardzo silne i główną świątynię patrona miasta wzorowano na kościele św. Apostołów w Konstantynopolu. Fasadę z pięcioma portalami zdobią dekoracje mozaikowe.

Konstrukcję nośną kościoła (z wyjątkiem głównych filarów) zbudowano z muru ceglanego, chociaż w starożytnym Rzymie opanowano wcześniej technikę betonu wylewanego w szalunku (opus caementicum).

W 1453 r., po zdobyciu miasta przez Turków, kościół został spustoszony (usunięto z niego wyposażenie liturgiczne) i zamieniony na meczet. Wkrótce dobudowano islamski minaret, a do połowy XVI w. kolejne trzy minarety.

Przestrzeń nawy głównej powiększona została przez dwie półkopuły przylegające do nich podwojone nisze. Sklepienia całego kościoła pokryte były mozaikami, które uległy zniszczeniu prawdopodobnie w okresie ikonoklazmu i po przekształceniu kościoła w meczet.

wykonana temperą na suchym i mokrym tynku w stylu rusko-bizantyjskim. Freski zostały zniszczone w pierwszej połowie XIX wieku, obecnie są zrekonstruowane. Przedstawiają serię scen o tematyce religijnej, a wśród postaci dwa portrety Władysława Jagiełły.

Nazwa pochodzi od Soboru Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu, w którym ikona była w XII wieku. Postaci przedstawione są w ujęciu określanym w ikonografii jako eleusa - Matka Boska przytula policzek do policzka Jezusa.

Jest to najwybitniejsze dzieło Rublowa (chociaż autorstwo bywa kwestionowane), w którym artysta osiągnął mistrzostwo w technice malarskiej (przeźroczystość szat), subtelności w przedstawieniu sylwetki i i wyważonej kompozycji całości.

Stamtąd na zamek w Bełzie i w końcu w 1382 r. do Częstochowy na Jasną Górę. Według najnowszych badań wykonana temperą na lipowej desce (122 x 82 cm) ikona składa się z trzech warstw (kolejne przemalowania).

Szata Marii zdobiona jest liliami symbolizującymi czystość, na kapturze widoczna jest również sześcioramienna gwiazda. Dwa cięcia widoczne na policzku Madonny pochodzą (wg legendy) od ciosów szablą zadanych przez żołnierza podczas wojen husyckich.

Dziedziniec Lwów (Patio de los leones) to otoczony kolumnadą dziedziniec ze stojącą pośrodku fontanną wspieraną przez 12 kamiennych lwów, do którego przylegają reprezentacyjne sale pałacu dynastii Nasridów. Zbudowany przez sułtana Mahometa V w1362-1391.

Po ostatniej rozbudowie ok. 1000 r. sala modlitewna osiągnęła rozmiar 130 x 115 m i liczyła 544 kolumny, 18 filarów w fasadzie i 44 filary wewnętrzne.

Projekt meczetu wykonał Mehmet Aga, uczeń największego islamskiego architekta Sinana. Sala modlitewna ma wymiary 53 x 51 m, główna kopuła ma średnicę 23,5 m i wysokość 43 m. Wnętrze oświetla 260 okien.

Kompleks składa się z budowli wejściowych z dziedzińcem i bramą główną, stojącego nad brzegiem rzeki Yamuna mauzoleum przekrytego cebulastą kopułą i otoczonego czterema minaretami oraz symbolicznego ogrodu w układzie char-bagh z dwiema bocznymi bramami.