|
question |
réponse |
Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą commencer à apprendre
|
|
Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat
|
|
|
Nie ma reguły, która nie potrafi wprowadzić w błąd commencer à apprendre
|
|
Non est regula quin fallit
|
|
|
Wszelka definicja w prawie prywatnym [cywilnym] jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej obalić commencer à apprendre
|
|
Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest
|
|
|
Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne commencer à apprendre
|
|
Ius est ars boni et aequi
|
|
|
Prawo to możliwość działania commencer à apprendre
|
|
Ius est facultas agendi
|
|
|
prawo prywatne jest napisane dla osób starannych commencer à apprendre
|
|
Ius civile vigilantibus scriptum est
|
|
|
Prawo powstaje ze stanu faktycznego commencer à apprendre
|
|
Ius ex facto oritur
|
|
|
Prawo prywatne jest pod opieką prawa publicznego commencer à apprendre
|
|
Ius privatum sub tutela iuris publici latet
|
|
|
Prawo natury jest niezmienne commencer à apprendre
|
|
Ius naturae est immutabile
|
|
|
Ustawa zawsze da środek zaradczy commencer à apprendre
|
|
Lex semper dabit remedium
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Lex semper loquitur
|
|
|
Ustawa uwzględnia porządek natury commencer à apprendre
|
|
Lex spectat naturae ordinem
|
|
|
Ustawa przemawia jednym głosem do wszystkich commencer à apprendre
|
|
Lex uno ore omnes alloquitur
|
|
|
Ustawą jest to, co lud nakazuje i ustanawia. Uchwałą zgromadzenia plebejskiego jest to, co plebs nakazuje i postanawia commencer à apprendre
|
|
Lex est quod populus iubet atque consituit. Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit
|
|
|
Najściślejsze prawo to najwyższe bezprawie commencer à apprendre
|
|
Summum ius, summa iniuria
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Dura lex sed lex
|
|
|
Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznawania tego, co się komu należy commencer à apprendre
|
|
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
|
|
|
Ustawa [prawo] nie działa wstecz commencer à apprendre
|
|
Lex retro non agit
|
|
|
Surowsza ustawa karna nie działa wstecz commencer à apprendre
|
|
Lex severior poenans retro non agit
|
|
|
Ustawa co do przeszłości wybacza, na przyszłość zakazuje commencer à apprendre
|
|
Lex in praeteriutum indulgat, in futurum vetat
|
|
|
Jeżeli ustawa pobłaża czemuś w przeszłości, na przyszłość zakazuje commencer à apprendre
|
|
Cum lex in praeteritum quid indulgat, in futurum vetat
|
|
|
Ustawa patrzy do przodu, nie wstecz commencer à apprendre
|
|
Lex prospicit non respicit
|
|
|
Ustawa karna łagodniejsza może działać wstecz commencer à apprendre
|
|
Lex mitior, lex benignior retro agere potest
|
|
|
Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga commencer à apprendre
|
|
Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur
|
|
|
Prawo ma na względzie słuszność commencer à apprendre
|
|
Ius respicit aequitatem
|
|
|
Słuszność podąża za ustawą commencer à apprendre
|
|
Aequitas sequitur legem
|
|
|
We wszystkim wprawdzie, szczególnie zaś w prawie, należy mieć na względzie słuszność commencer à apprendre
|
|
In omnibus quidem, maxime tamen in iure, aequitas spectanda est
|
|
|
Wszelkie prawo powinno być stanowione ze względu na człowieka commencer à apprendre
|
|
Hominum causa omne ius constitutum sit
|
|
|
Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji commencer à apprendre
|
|
Ubi ius, ibi remedium
|
|
|
Gdzie środek do realizacji, tam uprawnienie commencer à apprendre
|
|
Ubi remedium, ibi ius
|
|
|
Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby commencer à apprendre
|
|
De maiore et minore non variant iura
|
|
|
Rzecz w tym, jakie są prawa, a nie jakie osoby commencer à apprendre
|
|
Questio fit de legibus non de personie
|
|
|
Prawa dane są po to, aby silniejszy nie mógł wszystkiego commencer à apprendre
|
|
Inde datae leges, ne fortior omnia posset
|
|
|
W sądach nie należy mieć względu na osoby commencer à apprendre
|
|
In iudiciis non est acceptio personarum
|
|
|
Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona commencer à apprendre
|
|
Lex non obligat nisi promulgata
|
|
|
W takich samych okolicznościach należy stosować takie samo rozwiązanie prawne commencer à apprendre
|
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio
|
|
|
Kto może stanowić [prawo], ten może [je] uchylić commencer à apprendre
|
|
Cuius est condere, eius set abrogare
|
|
|
Ten może znieść ustawę, kto może ją ustanowić commencer à apprendre
|
|
Eius est tollere legem, cuius est condere
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Lex lege tollitur
|
|
|
Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca mocy obowiązującej uchylonej ustawy commencer à apprendre
|
|
Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata
|
|
|
Gdy ustaje przyczyna wydania ustawy, traci moc i sama ustawa commencer à apprendre
|
|
Cessante ratione legis, cessat ipsa lex
|
|
|
Prawa dostosowuje się do tych przypadków, które zdarzają się często commencer à apprendre
|
|
Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur
|
|
|
Ustawy nie troszczą się o drobiazgi commencer à apprendre
|
|
De minimis non curat lex
|
|
|
W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość commencer à apprendre
|
|
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet
|
|
|
Ustawa powinna być zwięzła commencer à apprendre
|
|
Legem brevem esse oportet
|
|
|
Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich commencer à apprendre
|
|
Leges ad omnibus intellegi debent
|
|
|
Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich commencer à apprendre
|
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur
|
|
|
Stosowanie [prawa] jest życiem normy prawnej commencer à apprendre
|
|
Applicatio est vita regulae
|
|
|
W podobnych sprawach powinno zapadać podobne rozstrzygnięcie commencer à apprendre
|
|
De similibus idem est iudicium
|
|
|
Sędzia jest mówiącą ustawą commencer à apprendre
|
|
Iudex est lex loquens
|
|
|
Zwyczaj powinien być trwały commencer à apprendre
|
|
Consuetudo certa esse debet
|
|
|
Utrwalony zwyczaj stosuje się jak prawo commencer à apprendre
|
|
Inveterata consuetudo pro lege servatur
|
|
|
Zwyczaj jest najlepszą wykładnią ustawy commencer à apprendre
|
|
Consuetudo est optima legum interpres
|
|
|
Powaga zwyczaju i długotrwałej praktyki nie jest mała, jednak nie aż tak duża, by mogła uchylić rozsądek lub ustawę commencer à apprendre
|
|
Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem
|
|
|
Prawem niepisanym jest to, które zostało potwierdzone przez stosowanie. Albowiem długotrwałe zwyczaje, potwierdzone przez zgodę stosujących je, przybierają postać prawa commencer à apprendre
|
|
Ex non scripts ius venit, quod usus comprobavit. Nam diuturni mores consensu utentium comprobati legem imitantur
|
|
|
Słusznie przestrzega się od dawna istniejącego zwyczaju na równi z ustawą, jest to właśnie prawo, o którym się mówi, że powstało ze zwyczaju commencer à apprendre
|
|
Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur, et hoc est ius, quod dicitur moribus constitutum
|
|
|
Jasne wyrażenia nie wymagają interpretacji commencer à apprendre
|
|
Clara non sunt interpretanda
|
|
|
Sztuczki prawne nie stanowią prawa commencer à apprendre
|
|
Apices iuris non sunt iura
|
|
|
Należy trzymać się słów ustawy commencer à apprendre
|
|
A verbis legis non est recedendum
|
|
|
Ustawy są wtedy właściwiej interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha commencer à apprendre
|
|
Benigius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum
|
|
|
Znać ustawy to nie przyswoić sobie ich słowa, ale znać ich treść i moc działania commencer à apprendre
|
|
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem
|
|
|
Do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto je stanowi commencer à apprendre
|
|
Eius est interpretari leges, cuius est condere
|
|
|
Wyjątek powinien być interpretowany ściśle commencer à apprendre
|
|
Exceptio est strictissimae interpretationis
|
|
|
Należy uznać za wyłączne to wszystko, czego ustawa wyliczając, nie włączyła commencer à apprendre
|
|
Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit
|
|
|
Dokładne wyrażenia wykluczają wykładnię rozszerzającą commencer à apprendre
|
|
Expressio specialis omnem impedit extensionem
|
|
|
Fikcja nie wywiera skutków prawnych poza przypadkiem, dla którego została ustanowiona commencer à apprendre
|
|
Fictio non operatur ultra casum fictium
|
|
|
Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu commencer à apprendre
|
|
Incivile est nosi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere
|
|
|
Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację commencer à apprendre
|
|
Minime sunt mutanta, quae interpretationem certam sempre habuerunt
|
|
|
Słowa należy rozumieć zgodnie z ich znaczeniem commencer à apprendre
|
|
Verba cum effectu accipienda
|
|
|
Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą commencer à apprendre
|
|
Lex posteriori derogat legi priori
|
|
|
Ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną commencer à apprendre
|
|
Lex specialis derogat legi generali
|
|
|
Ustawa wyższa uchyla ustawę niższą commencer à apprendre
|
|
Lex superior derogat legi inferiori
|
|
|
Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej commencer à apprendre
|
|
Lex posteriori generalis non derogat legi priori specialis
|
|
|
To co od początku jest nieważne, jest zawsze nieważne commencer à apprendre
|
|
Ab initio nullum semper nullum
|
|
|
Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie commencer à apprendre
|
|
Acta publica probant se ipsa
|
|
|
Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych commencer à apprendre
|
|
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
|
|
|
Nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa commencer à apprendre
|
|
Male enim nostro iure uti non debemus
|
|
|
Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe commencer à apprendre
|
|
Non omne quod licet honestum est
|
|
|
Nikogo z własnego domu nie można zabierać siłą commencer à apprendre
|
|
Nemo de domo sua extrahi debet
|
|
|
Większe znaczenie ma czynność dokonana faktycznie niż symulowana commencer à apprendre
|
|
Plus valet quo actum quam quod simulatum
|
|
|
Czynność przedstawiciela jest czynnością strony commencer à apprendre
|
|
Factum executoris factum partis
|
|
|
Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa commencer à apprendre
|
|
In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt
|
|
|
Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa commencer à apprendre
|
|
Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura
|
|
|
Istota zobowiązania polega na tym, aby jakąś rzecz lub służebność uczynić naszą, lecz aby zmusić kogoś do dania nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia [innego rodzaju] commencer à apprendre
|
|
Obligationum substantia non in eo consistit, ut aliquod corpus nostrum aut servitutem nostram faciat, sed ut alium nobis obstringat ad dandum aliquid vel faciendum vel praestandum
|
|
|
Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe commencer à apprendre
|
|
Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Pacta sunt servanda
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Pacta standum est
|
|
|
Ustalenia nadają umowie moc ustawy commencer à apprendre
|
|
Pacta dant legem contractui
|
|
|
Umowa to zejście się porozumień dwóch stron commencer à apprendre
|
|
Pactum est duorum consensus atque conventio
|
|
|
Nazwą „rzecz” objęte są zarówno stosunki prawne jak i prawa commencer à apprendre
|
|
Rei appellatio est causa et iura continentur
|
|
|
Właściciel ma pełną władzę nad rzeczą commencer à apprendre
|
|
Proprietatis dominus plenam in re potestatem habet
|
|
|
Rzecz przypada samemu właścicielowi commencer à apprendre
|
|
Res perit suo domino
|
|
|
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada commencer à apprendre
|
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet
|
|
|
Samo wydanie rzeczy nie przenosi własności commencer à apprendre
|
|
Numquam nuda traditio transfert dominium
|
|
|
Własność rzeczy przenosi się przez wręczenia i zasiedzenia, a nie przez gołe umowy commencer à apprendre
|
|
Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis pactis transferuntur
|
|
|
Kupno rzeczy własnej nie ma prawnego znaczenia commencer à apprendre
|
|
Suae rei empatio non valet
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
Vim vi repellere licet
|
|
|
Powinno oddzielać się posiadanie od własności commencer à apprendre
|
|
Separata esse debet possessio a proprietate
|
|
|
Posiadanie nie jest prawem, lecz stanem faktycznym commencer à apprendre
|
|
Possessio non est iuris, sed facti
|
|
|
Nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania commencer à apprendre
|
|
Nemo sibi ipse causa possessionis mutare potest
|
|
|
Posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie commencer à apprendre
|
|
Possessionem adquirimus et animo et corpore
|
|
|
Na użyczonej rzeczy zatrzymujemy posiadanie i własność commencer à apprendre
|
|
Rei commodatae et possessionem et proprietatem retinemus
|
|
|
Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty commencer à apprendre
|
|
Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem
|
|
|
Uważam za działającego podstępnie [bezprawnie] tego, kto czerpie korzyść ze szkody drugiego commencer à apprendre
|
|
Nam videri me dolum malum facere, qui ex aliena iactura lucrum quaeram
|
|
|
Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia commencer à apprendre
|
|
Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit
|
|
|
Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw zmarłego commencer à apprendre
|
|
Hereditas nihil aliud est, quam successio in uniwersum ius, quod defunctus habuerit
|
|
|
Umowa o dziedziczenie przyszłe jest zabroniona commencer à apprendre
|
|
Pactum de successione futura est illicitum
|
|
|
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam ma commencer à apprendre
|
|
Nemo plus commodo heredi suo relinquit, quam ipse habuit
|
|
|
Określenie „spadek” obejmuje niewątpliwie także spadek nadmiernie zadłużony commencer à apprendre
|
|
Hereditatis appellatio sine dubio continet etiam damno sam hereditatem
|
|
|
Kary spadkobierca nie dziedziczy commencer à apprendre
|
|
In poenam heres non succedit
|
|
|
Przestępstwa wygasają na skutek śmierci sprawcy commencer à apprendre
|
|
Crimina morte extinguuntur
|
|
|
Wszystkie pożytki powiększają spadek commencer à apprendre
|
|
Fructus omnes augent hereditatem
|
|
|
