|
question |
réponse |
|
Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat commencer à apprendre
|
|
Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą
|
|
|
|
Non est regula quin fallit commencer à apprendre
|
|
Nie ma reguły, która nie potrafi wprowadzić w błąd
|
|
|
|
Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest commencer à apprendre
|
|
Wszelka definicja w prawie prywatnym [cywilnym] jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej obalić
|
|
|
|
Ius est ars boni et aequi commencer à apprendre
|
|
Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne
|
|
|
|
Ius est facultas agendi commencer à apprendre
|
|
Prawo to możliwość działania
|
|
|
|
Ius civile vigilantibus scriptum est commencer à apprendre
|
|
Prawo prywatne jest napisane dla osób starannych
|
|
|
|
Ius ex facto oritur commencer à apprendre
|
|
Prawo powstaje ze stanu faktycznego
|
|
|
|
Ius privatum sub tutela iuris publici latet commencer à apprendre
|
|
Prawo prywatne jest pod opieką prawa publicznego
|
|
|
|
Ius naturae est immutabile commencer à apprendre
|
|
Prawo natury jest niezmienne
|
|
|
|
Lex semper dabit remedium commencer à apprendre
|
|
Ustawa zawsze da środek zaradczy
|
|
|
|
Lex semper loquitur commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Lex spectat naturae ordinem commencer à apprendre
|
|
Ustawa uwzględnia porządek natury
|
|
|
|
Lex uno ore omnes alloquitur commencer à apprendre
|
|
Ustawa przemawia jednym głosem do wszystkich
|
|
|
|
Lex est quod populus iubet atque consituit. Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit commencer à apprendre
|
|
Ustawą jest to, co lud nakazuje i ustanawia. Uchwałą zgromadzenia plebejskiego jest to, co plebs nakazuje i postanawia
|
|
|
|
Summum ius, summa iniuria commencer à apprendre
|
|
Najściślejsze prawo to najwyższe bezprawie
|
|
|
|
Dura lex sed lex commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi commencer à apprendre
|
|
Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznawania tego, co się komu należy
|
|
|
|
Lex retro non agit commencer à apprendre
|
|
Ustawa [prawo] nie działa wstecz
|
|
|
|
Lex severior poenans retro non agit commencer à apprendre
|
|
Surowsza ustawa karna nie działa wstecz
|
|
|
|
Lex in praeteriutum indulgat, in futurum vetat commencer à apprendre
|
|
Ustawa co do przeszłości wybacza, na przyszłość zakazuje
|
|
|
|
Cum lex in praeteritum quid indulgat, in futurum vetat commencer à apprendre
|
|
Jeżeli ustawa pobłaża czemuś w przeszłości, na przyszłość zakazuje
|
|
|
|
Lex prospicit non respicit commencer à apprendre
|
|
Ustawa patrzy do przodu, nie wstecz
|
|
|
|
Lex mitior, lex benignior retro agere potest commencer à apprendre
|
|
Ustawa karna łagodniejsza może działać wstecz
|
|
|
|
Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur commencer à apprendre
|
|
Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga
|
|
|
|
Ius respicit aequitatem commencer à apprendre
|
|
Prawo ma na względzie słuszność
|
|
|
|
Aequitas sequitur legem commencer à apprendre
|
|
Słuszność podąża za ustawą
|
|
|
|
In omnibus quidem, maxime tamen in iure, aequitas spectanda est commencer à apprendre
|
|
We wszystkim wprawdzie, szczególnie zaś w prawie, należy mieć na względzie słuszność
|
|
|
|
Hominum causa omne ius constitutum sit commencer à apprendre
|
|
Wszelkie prawo powinno być stanowione ze względu na człowieka
|
|
|
|
Ubi ius, ibi remedium commencer à apprendre
|
|
Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji
|
|
|
|
Ubi remedium, ibi ius commencer à apprendre
|
|
Gdzie środek do realizacji, tam uprawnienie
|
|
|
|
De maiore et minore non variant iura commencer à apprendre
|
|
Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby
|
|
|
|
Questio fit de legibus non de personie commencer à apprendre
|
|
Rzecz w tym, jakie są prawa, a nie jakie osoby
|
|
|
|
Inde datae leges, ne fortior omnia posset commencer à apprendre
|
|
Prawa dane są po to, aby silniejszy nie mógł wszystkiego
|
|
|
|
In iudiciis non est acceptio personarum commencer à apprendre
|
|
W sądach nie należy mieć względu na osoby
|
|
|
|
Lex non obligat nisi promulgata commencer à apprendre
|
|
Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona
|
|
|
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio commencer à apprendre
|
|
W takich samych okolicznościach należy stosować takie samo rozwiązanie prawne
|
|
|
|
Cuius est condere, eius set abrogare commencer à apprendre
|
|
Kto może stanowić [prawo], ten może [je] uchylić
|
|
|
|
Eius est tollere legem, cuius est condere commencer à apprendre
|
|
Ten może znieść ustawę, kto może ją ustanowić
|
|
|
|
Lex lege tollitur commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata commencer à apprendre
|
|
Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca mocy obowiązującej uchylonej ustawy
|
|
|
|
Cessante ratione legis, cessat ipsa lex commencer à apprendre
|
|
Gdy ustaje przyczyna wydania ustawy, traci moc i sama ustawa
|
|
|
|
Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur commencer à apprendre
|
|
Prawa dostosowuje się do tych przypadków, które zdarzają się często
|
|
|
|
De minimis non curat lex commencer à apprendre
|
|
Ustawy nie troszczą się o drobiazgi
|
|
|
|
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet commencer à apprendre
|
|
W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość
|
|
|
|
Legem brevem esse oportet commencer à apprendre
|
|
Ustawa powinna być zwięzła
|
|
|
|
Leges ad omnibus intellegi debent commencer à apprendre
|
|
Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
|
|
|
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur commencer à apprendre
|
|
Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich
|
|
|
|
Applicatio est vita regulae commencer à apprendre
|
|
Stosowanie [prawa] jest życiem normy prawnej
|
|
|
|
De similibus idem est iudicium commencer à apprendre
|
|
W podobnych sprawach powinno zapadać podobne rozstrzygnięcie
|
|
|
|
Iudex est lex loquens commencer à apprendre
|
|
Sędzia jest mówiącą ustawą
|
|
|
|
Consuetudo certa esse debet commencer à apprendre
|
|
Zwyczaj powinien być trwały
|
|
|
|
Inveterata consuetudo pro lege servatur commencer à apprendre
|
|
Utrwalony zwyczaj stosuje się jak prawo
|
|
|
|
Consuetudo est optima legum interpres commencer à apprendre
|
|
Zwyczaj jest najlepszą wykładnią ustawy
|
|
|
|
Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem commencer à apprendre
|
|
Powaga zwyczaju i długotrwałej praktyki nie jest mała, jednak nie aż tak duża, by mogła uchylić rozsądek lub ustawę
|
|
|
|
Ex non scripts ius venit, quod usus comprobavit. Nam diuturni mores consensu utentium comprobati legem imitantur commencer à apprendre
|
|
Prawem niepisanym jest to, które zostało potwierdzone przez stosowanie. Albowiem długotrwałe zwyczaje, potwierdzone przez zgodę stosujących je, przybierają postać prawa
|
|
|
|
Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur, et hoc est ius, quod dicitur moribus constitutum commencer à apprendre
|
|
Słusznie przestrzega się od dawna istniejącego zwyczaju na równi z ustawą, jest to właśnie prawo, o którym się mówi, że powstało ze zwyczaju
|
|
|
|
Clara non sunt interpretanda commencer à apprendre
|
|
Jasne wyrażenia nie wymagają interpretacji
|
|
|
|
Apices iuris non sunt iura commencer à apprendre
|
|
Sztuczki prawne nie stanowią prawa
|
|
|
|
A verbis legis non est recedendum commencer à apprendre
|
|
Należy trzymać się słów ustawy
|
|
|
|
Benigius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum commencer à apprendre
|
|
Ustawy są wtedy właściwiej interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha
|
|
|
|
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem commencer à apprendre
|
|
Znać ustawy to nie przyswoić sobie ich słowa, ale znać ich treść i moc działania
|
|
|
|
Eius est interpretari leges, cuius est condere commencer à apprendre
|
|
Do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto je stanowi
|
|
|
|
Exceptio est strictissimae interpretationis commencer à apprendre
|
|
Wyjątek powinien być interpretowany ściśle
|
|
|
|
Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit commencer à apprendre
|
|
Należy uznać za wyłączne to wszystko, czego ustawa wyliczając, nie włączyła
|
|
|
|
Expressio specialis omnem impedit extensionem commencer à apprendre
|
|
Dokładne wyrażenia wykluczają wykładnię rozszerzającą
|
|
|
|
Fictio non operatur ultra casum fictium commencer à apprendre
|
|
Fikcja nie wywiera skutków prawnych poza przypadkiem, dla którego została ustanowiona
|
|
|
|
Incivile est nosi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere commencer à apprendre
|
|
Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu
|
|
|
|
Minime sunt mutanta, quae interpretationem certam sempre habuerunt commencer à apprendre
|
|
Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację
|
|
|
|
Verba cum effectu accipienda commencer à apprendre
|
|
Słowa należy rozumieć zgodnie z ich znaczeniem
|
|
|
|
Lex posteriori derogat legi priori commencer à apprendre
|
|
Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
|
|
|
|
Lex specialis derogat legi generali commencer à apprendre
|
|
Ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną
|
|
|
|
Lex superior derogat legi inferiori commencer à apprendre
|
|
Ustawa wyższa uchyla ustawę niższą
|
|
|
|
Lex posteriori generalis non derogat legi priori specialis commencer à apprendre
|
|
Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej
|
|
|
|
Ab initio nullum semper nullum commencer à apprendre
|
|
To co od początku jest nieważne, jest zawsze nieważne
|
|
|
|
Acta publica probant se ipsa commencer à apprendre
|
|
Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie
|
|
|
|
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest commencer à apprendre
|
|
Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych
|
|
|
|
Male enim nostro iure uti non debemus commencer à apprendre
|
|
Nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa
|
|
|
|
Non omne quod licet honestum est commencer à apprendre
|
|
Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
|
|
|
|
Nemo de domo sua extrahi debet commencer à apprendre
|
|
Nikogo z własnego domu nie można zabierać siłą
|
|
|
|
Plus valet quo actum quam quod simulatum commencer à apprendre
|
|
Większe znaczenie ma czynność dokonana faktycznie niż symulowana
|
|
|
|
Factum executoris factum partis commencer à apprendre
|
|
Czynność przedstawiciela jest czynnością strony
|
|
|
|
In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt commencer à apprendre
|
|
Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa
|
|
|
|
Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura commencer à apprendre
|
|
Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa
|
|
|
|
Obligationum substantia non in eo consistit, ut aliquod corpus nostrum aut servitutem nostram faciat, sed ut alium nobis obstringat ad dandum aliquid vel faciendum vel praestandum commencer à apprendre
|
|
Istota zobowiązania polega na tym, aby jakąś rzecz lub służebność uczynić naszą, lecz aby zmusić kogoś do dania nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia [innego rodzaju]
|
|
|
|
Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis commencer à apprendre
|
|
Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe
|
|
|
|
Pacta sunt servanda commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Pacta standum est commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Pacta dant legem contractui commencer à apprendre
|
|
Ustalenia nadają umowie moc ustawy
|
|
|
|
Pactum est duorum consensus atque conventio commencer à apprendre
|
|
Umowa to zejście się porozumień dwóch stron
|
|
|
|
Rei appellatio est causa et iura continentur commencer à apprendre
|
|
Nazwą „rzecz” objęte są zarówno stosunki prawne jak i prawa
|
|
|
|
Proprietatis dominus plenam in re potestatem habet commencer à apprendre
|
|
Właściciel ma pełną władzę nad rzeczą
|
|
|
|
Res perit suo domino commencer à apprendre
|
|
Rzecz przypada samemu właścicielowi
|
|
|
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada
|
|
|
|
Numquam nuda traditio transfert dominium commencer à apprendre
|
|
Samo wydanie rzeczy nie przenosi własności
|
|
|
|
Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis pactis transferuntur commencer à apprendre
|
|
Własność rzeczy przenosi się przez wręczenia i zasiedzenia, a nie przez gołe umowy
|
|
|
|
Suae rei empatio non valet commencer à apprendre
|
|
Kupno rzeczy własnej nie ma prawnego znaczenia
|
|
|
|
Vim vi repellere licet commencer à apprendre
|
|
|
|
|
|
Separata esse debet possessio a proprietate commencer à apprendre
|
|
Powinno oddzielać się posiadanie od własności
|
|
|
|
Possessio non est iuris, sed facti commencer à apprendre
|
|
Posiadanie nie jest prawem, lecz stanem faktycznym
|
|
|
|
Nemo sibi ipse causa possessionis mutare potest commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania
|
|
|
|
Possessionem adquirimus et animo et corpore commencer à apprendre
|
|
Posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie
|
|
|
|
Rei commodatae et possessionem et proprietatem retinemus commencer à apprendre
|
|
Na użyczonej rzeczy zatrzymujemy posiadanie i własność
|
|
|
|
Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem commencer à apprendre
|
|
Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty
|
|
|
|
Nam videri me dolum malum facere, qui ex aliena iactura lucrum quaeram commencer à apprendre
|
|
Uważam za działającego podstępnie [bezprawnie] tego, kto czerpie korzyść ze szkody drugiego
|
|
|
|
Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit commencer à apprendre
|
|
Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia
|
|
|
|
Hereditas nihil aliud est, quam successio in uniwersum ius, quod defunctus habuerit commencer à apprendre
|
|
Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw zmarłego
|
|
|
|
Pactum de successione futura est illicitum commencer à apprendre
|
|
Umowa o dziedziczenie przyszłe jest zabroniona
|
|
|
|
Nemo plus commodo heredi suo relinquit, quam ipse habuit commencer à apprendre
|
|
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam ma
|
|
|
|
Hereditatis appellatio sine dubio continet etiam damno sam hereditatem commencer à apprendre
|
|
Określenie „spadek” obejmuje niewątpliwie także spadek nadmiernie zadłużony
|
|
|
|
Crimina morte extinguuntur commencer à apprendre
|
|
Przestępstwa wygasają na skutek śmierci sprawcy
|
|
|
|
Fructus omnes augent hereditatem commencer à apprendre
|
|
Wszystkie pożytki powiększają spadek
|
|
|
