WOS - Rywalizacja o władzę

rodzaje systemów partyjnych ze względu na ilość partii (3)

jednopartyjny/ dwupartyjny/ wielopartyjny

System wielopartyjny - odmiana dwuipółpartyjny

istnieją dwie partie dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u władzy

System wielopartyjny - odmiana dwublokowy

istnieją dwa bloki - najczęściej centroprawica i centrolewica. Przykładami są Włochy, Francja.

System wielopartyjny - odmiana kooperacji partii

największe partie, które rywalizują ze sobą przed wyborami, po nich współpracują ze sobą tworząc rząd koalicyjny.

System wielopartyjny - rodzaj rozbicia wielopartyjnego (wielopartyjny nieustabilizowany)

Istnieje wiele partii, żadna z nich nie jest jednak większościową więc istnieje konieczność tworzenia koalicji. Przykładem jest Polska lat 90. XX w.

polaryzacja - definicja

Polaryzacja to proces, w którym różnice poglądów w społeczeństwie lub polityce stają się coraz bardziej wyraźne, prowadząc do podziałów i napięć między grupami o przeciwnych opiniach.

Systemy partyjne w: Wielkiej Brytanii, USA, Niemczech, Szwajcarii, Włoszech, Francji

Wielka Brytania - dwupartyjny | USA - dwupartyjny | Niemcy - dwuipółpartyjny| Szwajcaria - kooperacji partii | Włochy - blokowy | Francja - blokowy

Wybory powszechne

Wybory w których każdy obywatel bez wyjątku w odpowiednim wieku i z czynnym prawem wyborczym może głosować

Pierwsze powszechne prawo wyborcze mężczyzn i kobiet - kraje i lata

1 - Francja 1848, 2 - Nowa Zelandia - 1893

Personalizacja wyborów (polityczna)

Przesunięcie głównej uwagi w strategii i procesie wyborczym z programu partii na osobę lidera

Konstruktywne wotum nieufności

Konstruktywne wotum nieufności to mechanizm w systemie parlamentarnym, który pozwala na odwołanie rządu lub premiera, ale tylko pod warunkiem jednoczesnego wybrania nowego premiera. Zapewnia stabilność polityczną, bo uniemożliwia łatwe obalanie rządu.

Klauzula zaporowa (próg wyborczy)

Klauzula zaporowa to minimalny próg procentowy głosów w wyborach, który partia musi osiągnąć, by wejść do parlamentu. W Polsce wynosi 5% dla partii i 8% dla koalicji. Chroni przed rozdrobnieniem parlamentu i wzmacnia większe ugrupowania.

Marketing polityczny

Marketing polityczny to strategia promowania idei, kandydatów lub partii wykorzystująca techniki komunikacyjne i reklamowe. Celem jest zdobycie poparcia wyborców poprzez kreowanie pozytywnego wizerunku, prezentację programów i komunikację z obywatelami.

Marketing szokujący (polityczny)

Polityczny marketing szokujący to użycie kontrowersyjnych działań lub przekazów, mających wywołać emocje i przyciągnąć uwagę mediów oraz wyborców. Celem jest wyróżnienie się, choć może to wywołać negatywne reakcje.

Wybory 1991 r. do sejmu w Polsce

Nie zastosowano progu wyborczego przez co parlament był rozdrobniony i rozwiązał się już po dwóch latach

Etapy rozwoju partii politycznych Webera (3)

1) partie arystokratyczne 2) kluby polityczne 3) partie masowe

Autorytaryzm vs Totalitaryzm

Autorytaryzm to władza skupiona w rękach jednostki lub grupy, ograniczona opozycja i brak ideologicznej kontroli społeczeństwa. Totalitaryzm to pełna kontrola państwa nad życiem obywateli, ideologia, propaganda i represje wobec opozycji.

System polityczny - definicja

System polityczny to całokształt instytucji, norm i relacji organizujących władzę w państwie, określający sposób rządzenia, podział kompetencji, metody podejmowania decyzji i udział obywateli w życiu publicznym.

Cechy charakterystyczne systemu parlamentarnego

1) dualizm egzekutywy 2) odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem (kolegialna) 3) odpowiedzialność polityczna ministrów przed parlamentem 4) brak odpowiedzialności politycznej głowy państwa 5) odpowiedzialność konstytucyjna głowy państwa

model westminsterski vs konsensualny

Model westminsterski cechuje się jednopartyjnym rządem, dominacją większości parlamentarnej i centralizacją władzy. Model konsensualny opiera się na współpracy, proporcjonalności, koalicjach rządowych i większej decentralizacji.

System gabinetowo-parlamentarny Wielkiej Brytanii - monarcha, Izba Gmin, Izba Lordów, Rząd

1) Monarcha, panuje, ale nie rządzi" 2) Izba Gmin - 650 posłów, uchwala ustawy i kontroluje rząd 3 ) Izba Lordów pełni rolę izby refleksji i kontroli, opiniując ustawy 4) Rząd w UK realizuje politykę, wykonuje ustawy i zarządza administracją.

Przewaga rządu nad parlamentem w Wielkiej Brytanii

W UK rząd ma przewagę nad parlamentem, ponieważ premier i jego gabinet posiadają większość w Izbie Gmin. Dzięki temu mogą skutecznie uchwalać ustawy i realizować politykę, a kontrola opozycji jest ograniczona przez system większościowy.

Prezydent USA a kongres i sekretarze

Prezydent wybiera i odwołuje sekretarzy którzy przed nim odpowiadają. Może zawetować ustawę kongresu (co można przełamać 2/3 głosów obu izb - izby reprezentantów i senatu).

Dominacja prezydenta USA przy jednoczesnej separacji władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej

W USA prezydent ma dominującą rolę w władzy wykonawczej, ale system separacji władz zapewnia równowagę. Kongres uchwala ustawy, a sądy kontrolują ich zgodność z konstytucją. Prezydent nie może samodzielnie uchwalać prawa ani zmieniać wyroków sądowych.

Iloma głosami zapda wyrok impeachmentu w senacie USA

2/3 głosów

Prezydent Włoch - kto go wybiera, uprawnienia

Wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat 2/3 głosów. Zwołuje i rozwiązuje parlament, a także wetuje ustawy do parlamentu (przełamywane 2/3 głosów zarówno w izbie deputowanych jak i w senacie).

Parlament we Włoszech

Parlament składa się z Izby Deputowanych i Senatu. Jego uprawnienia obejmują uchwalanie ustaw, kontrolowanie rządu, zatwierdzanie budżetu i polityki zagranicznej oraz wybór prezydenta Republiki. Może także wyrazić wotum nieufności wobec rządu.

Rola rządu we Włoszech

Rząd pełni funkcje wykonawcze, realizując politykę uchwaloną przez parlament. Składa się z premiera oraz ministrów, którzy odpowiadają za różne dziedziny. Rząd przygotowuje projekty ustaw, zarządza administracją i reprezentuje Włochy międzynarodowo.

Przewaga parlamentu nad rządem we Włoszech

Włoskiej parlamentarnej strukturze przewagę ma parlament, który kontroluje rząd. Może wyrazić wotum nieufności wobec rządu, co zmusza go do dymisji. Ponadto to parlament wybiera premiera, który musi uzyskać jego zaufanie, by sprawować urząd.

System polprezydencki we Francji

System półprezydencki we Francji łączy władzę prezydenta i premiera. Prezydent ma szerokie uprawnienia, w tym prawo rozwiązywania parlamentu, ale premier i rząd odpowiadają przed parlamentem. Koabitacja ogranicza władzę prezydenta.

Rola Prezydenta we Francji

Prezydent Francji ma szerokie uprawnienia: mianuje premiera, powołuje rząd, rozwiązuje Zgromadzenie Narodowe, prowadzi politykę zagraniczną i obronną. W systemie półprezydenckim, w przypadku koabitacji, jego władza jest ograniczona.

Rola premiera we Francji

Premier Francji kieruje rządem, realizuje politykę prezydenta oraz odpowiada za działalność administracyjną i wykonawczą. Jest odpowiedzialny przed parlamentem, a w przypadku "koabitacji" ma większą autonomię, zarządzając codziennymi sprawami państwa.

Separacja i współdziałania prezydenta i parlamentu we Francji

We Francji prezydent i parlament mają oddzielne kompetencje. Prezydent kieruje polityką zagraniczną i obronną, a parlament kontroluje rząd i uchwala prawo. W przypadku koabitacji prezydent traci część władzy, a premier zyskuje większą autonomię.

System parlamentarno-komitetowy w Szwajcarii

W Szwajcarii system parlamentarno-komitetowy oznacza, że rząd (Rada Federalna) składa się z 7 członków, którzy rotacyjnie pełnią funkcję przewodniczącego. Parlament kontroluje rząd, a decyzje są podejmowane kolegialnie, z udziałem obywateli w referendach.

referendum w Szwajcarii

W Szwajcarii referenda są ważnym narzędziem demokracji bezpośredniej. Obywatele mogą inicjować referenda, aby zablokować uchwały parlamentu, lub składać propozycje nowych ustaw. Aby referendum się odbyło, potrzeba zebrania odpowiedniej liczby podpisów.

jednolitość władzy w Szwajcarii

W Szwajcarii panuje jednolitość władzy wykonawczej, ponieważ Rada Federalna (rząd) jest kolegialna i składa się z 7 członków, którzy równocześnie pełnią funkcje ministerialne. Brak jednostkowego lidera władzy wykonawczej podkreśla kolegialny charakter.

System kanclerski w Niemczech

System kanclerski w Niemczech daje kanclerzowi dominującą rolę w rządzeniu, kształtowaniu polityki i zarządzaniu administracją. Prezydent pełni funkcje reprezentacyjne. Kanclerz jest wybierany przez Bundestag i odpowiada za politykę krajową i zagraniczną.

Parlament w Niemczech

Parlament Niemiec składa się z dwóch izb: Bundestagu (Izba Ludowa) i Bundesratu (Izba Federacji). Bundestag wybiera kanclerza i uchwala prawo. Bundesrat reprezentuje landy i wpływa na ustawodawstwo, zwłaszcza w sprawach federalnych.

Dominująca pozycja kanclerza (Niemcy)

Kanclerz Niemiec ma dominującą pozycję, kierując rządem, ustalając politykę i zarządzając administracją. Jest liderem większości parlamentarnej, ma szerokie uprawnienia w zakresie polityki zagranicznej i krajowej.

Prezydent Federacji Rosyjskiej - czas kadencji, reelekcja

Wybierany na 6 lat (de iure jednokrotna reelekcja). Wymóg 50% frekwencji

Parlament Federacji Rosyjskiej

Parlament Federacji Rosyjskiej składa się z dwóch izb: Dumy Państwowej (izba niższa) i Rady Federacji (izba wyższa). Duma uchwala ustawy i wybiera premiera, natomiast Rada Federacji reprezentuje regiony i zatwierdza ważne decyzje, jak zmiany konstytucji.

Dominująca pozycja prezydenta nad pozostałymi organami władzy Rosji

Prezydent Rosji ma dominującą pozycję, kontrolując politykę wewnętrzną i zagraniczną. Posiada szerokie uprawnienia, w tym mianowanie premiera i sędziów. Jego wpływ na parlament i sądownictwo ogranicza niezależność tych instytucji.

Mechanizm wyłaniania rządu w Niemczech/zmiany

Wotum zaufania/ konstruktywne wotum nieufności

Mechanizm wyłaniania rządu w Rosji/zmiany

Duma daje zgodę prezydentowi na powołanie premiera/wotum nieufności

Opozycja polityczna - definicja

Ugrupowania, partie itp. wyrażające sprzeciw wobec rządu i dążące do przejęcia władzy

opozycja prosystemowa vs antysystemowa

1) siły akceptujące ustrój państwa ale zmierzające do zmiany rządu przez krytykę i alternatywy 2) ugrupowania dążące do zmiany systemu politycznego

Funkcje opozycji politycznej w stosunku do rządu w państwie demokratycznym (3)

1) kontrola 2) krytyka 3) alternatywa

Państwo jednolite (unitarne)

Państwo jednorodne wewnętrznie np. Polska, Francja, Japonia.

Podział państw ze względu na stopień centralizacji

Scentralizowane: Władza centralna dominuje, np. Francja, Chiny. Zdecentralizowane: Władza dzielona między centrum i regiony, np. Niemcy, USA.

Państwo złożone

Forma państwa występująca obecnie głównie w formie federacji, składającej się z autonomicznych regionów posiadających wspólny rząd (federalny).

Wszystkie 6 federacji w Europie na rok 2021

Niemcy, Austria, Belgia, Rosja, Bośnia i Hercegowina, Szwajcaria.

tzw. aksamitna rewolucja

Dezintegracja Czechosłowacji, znana jako "aksamitny rozwód," nastąpiła 1 stycznia 1993 roku. Proces ten był pokojowy i wynikał z różnic politycznych, gospodarczych i kulturowych między Czechami a Słowacją.

Rozpad ZSRR

Rozpad ZSRR w 1991 r. wynikał z kryzysu gospodarczego, nacjonalizmów w republikach i reform Gorbaczowa (pieriestrojka, głasnost). 15 republik ogłosiło niepodległość, a 25 grudnia 1991 r. ZSRR formalnie przestał istnieć, kończąc zimną wojnę.

Wspólnota Niepodległych Narodów (WNN)

Wspólnota Niepodległych Narodów (WNN) została założona w 1992 r. przez byłe republiki ZSRR. Opuszczone przez nią zostały m.in. Gruzja (1993) i Ukraina (2018), a pozostałe kraje, jak Rosja i Białoruś, pozostają członkami.

Rozpad Jugosławii

Rozpad Jugosławii rozpoczął się w 1991 r. po ogłoszeniu niepodległości przez Słowenię, Chorwację, Macedonię i Bośnię i Hercegowinę. Konflikty etniczne, wojny domowe i interwencje doprowadziły do rozbicia państwa na kilka niepodległych krajów.

Wojny po rozpadzie Jugosławii (5)

Wojny po rozpadzie Jugosławii: 1. Wojna w Słowenii (1991) 2. Wojna w Chorwacji (1991–1995) 3. Wojna w Bośni (1992–1995) 4. Wojna w Kosowie (1998–1999) 5. Konflikty związane z niepodległością Czarnogóry (do 2006).

7 zagrożeń dla demokracji

populizm, problemy gospodarcze, konflikty wewnętrzne, czynniki zewnętrzne, niewykształcone społeczeństwo, bierność obywateli, patologie życia publicznego (korupcja, nepotyzm itp.)

patologie życia publicznego (6)

nadużywanie władzy, korupcja, partykularyzm, kumoterstwo, nepotyzm, klientelizm

egzekutywa zamknięta vs otwarta

Egzekutywa zamknięta: Władza wykonawcza w rękach niewielkiej, wybranej grupy, np. rząd wyłoniony przez parlament. Egzekutywa otwarta: Władza wykonawcza wybierana bezpośrednio przez obywateli, np. prezydent w wyborach powszechnych.

prerogatywy

Prerogatywy to szczególne uprawnienia przysługujące określonym organom lub osobom. W Polsce dotyczą m.in. prezydenta, np. prawo łaski, powoływanie premiera czy nadawanie orderów, które nie wymagają kontrasygnaty premiera.