Sprawdzian 1

Prawo- ujęcie przedmiotowe

Zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania, uznanych i preferowanych przez społeczeństwo lub państwo, zagrożonych sankcjami za ich złamanie.

Prawo- ujęcie podmiotowe

Zbiór uprawnień przyznawanych jednostce, służących zabezpieczeniu jej interesów oraz dających jej swobodę działania.

Rodzaje norm społecznych

zwyczajowe, religijne, moralne, prawne

Akt prawny

Akt organu państwowego ustanawiający normy prawne

Przepis prawny

To samodzielna jednostka redakcyjna, czyli zdanie zazwyczaj wskazujące sposób postępowania. Często jest wyodrębniony wizualnie i posiada inną nazwę, np. artykuł, paragraf, ustęp.

Norma prawna

To zrekonstruowana z przepisów prawnych reguła postępowania, wypowiedź która wskazuje komu i w jakich okolicznościach jest nakazane/zkazane lub dozwolone konkretne postępowanie oraz jakie będą konsekwencje odmiennego zachowania.

Rodzaje norm prawnych

nakazujące, zakazujące i uprawniające

Jakie powinno być dobre prawo?

stabilne, nie działające wstecz, przejrzyste, dostępne, skuteczne, traktuje każdego tak samo, spełnia standardy

Gałąź prawa

Ukształtowany historycznie zbiór norm prawnych, regulujących daną dziedzinę stosunków społecznych. Gałęzie prawa powstają na skutek rozwoju cywilizacji i specjalizacji życia społecznego.

Podział gałęzi prawa

Prawo prywatne, prawo publiczne, prawo materialne, prawo formalne, prawo krajowe, prawo międzynarodowe

PRAWO PRYWATNE

Chroni interesy jednostek, reguluj stosunki majątkowe i osobiste, opiera się na równorzędności podmiotów.

PRAWO PUBLICZNE

Chroni interes państwa, zbiorowości, dobro wspólne. Reguluje stosunki między organami państwa, między państwem a obywatelem. Opiera się na zasadzie podporządkowania jednych podmiotów drugim.

PRAWO MATERIALNE

Zespół norm regulujących konkretne uprawnienia i obowiązki- PRZEPISY. Zawiera tez sankcje za nadużywanie uprawnień i niedopełnienie obowiązków.

PRAWO FORMALNE

Zespół norm regulujących sposób wcielania w życie norm prawa materialnego- PROCEDURY. Określa tryb postępowania przed organami władzy, określa uprawnienia i właściwości organów władzy.

PRAWO KRAJOWE

Zespół norm obowiązujących w danym państwie. Podmioty: osoby fizyczne i prawne, jednostki i instytucje.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE

Zespół norm regulujących stosunki pomiędzy uczestnikami, nie stanowi zhierarchizowanego systemu norm prawnych, ciągle się zmienia, źródłem prawa międzynarodowego są umowy międzynarodowe, brak ustawodawcy, dobrotliwość stosowania.

NAJWAŻNIEJSZE GAŁĘZIE PRAWA KRAJOWEGO

Prawo onstytucyjne, Prawo administracyjne, Prawo cywilne, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Prawo karne, Prawo finansowe, Prawo pracy

Funkcje i zadania prawa

organizacyjna, wychowawcza, prewencyjna, dystrybucyjna, represyjna, kontrolna, kulturotwórcza.

System prawny

Całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych według przyjętych kryteriów.

Systemy prawa zwyczajowego

Powstają głównie w drodze uznania powszechnie obowiązujących w społeczeństwie norm za prawne.

Systemy prawa religijnego

Normy prawne wynikające z nakazów religijnych, ścisłe powiązanie życia religijnego i świeckiego.

systemy prawa precedensowego

common law- powstaje w drodze wydawania wyroków sądowych tzw. precedensów.

Systemy prawa stanowionego

(ustawowego, civil law)- powstaje w drodze stanowienia norm przez ustawodawcę.

PRAWO PRECCEDENSOWE

Wyrok sądowy źródłem prawa, precedensy prawne są wiążące, występowanie zasady stare decisis, prawo częściowo skodyfikowane. Występowanie ławy przysięgłych, jednolita konstrukcja systemu sądowego.

PRAWO STANOWIONE

Wyrok sądowy nieoficjalnym źródłem prawa, precedensy prawne niewiążące, brak zasady stare decisis, prawo w całości skodyfikowane. Rożne rodzaje sądów, wydziały w sądach. Obecność ławników, niewielka ich rola.

Prawo precedensowe- rola sędziow

Rozstrzyganie praw, oficjalne tworzenie prawa, wykładnia i interpretacja prawa, wydawanie wyroków, tworzenie precedensów, ocena zgodności prawa z Konstytucją.

Prawo stanowione- rola sędziów

Rozstrzyganie spraw, nieoficjalne tworzenie prawa, wykładnia i interpretacja prawa, wydawanie wyroków, okreklenie kar i odszkodowań. Oceną zgodności z konstytucją zajmuje się TK

Ława przysięgłych

Element władzy sądowniczej, w skład której wchodzą zwykli obywatele, wyraz czynnika społecznego. Orzeka w procesach karnych o winie, a w procesach cywilnych o stanie faktycznym. Orzekanie odbywa się na zasadzie odpowiedzi na pytania od sędziego.

Spójność systemu prawnego

To wolność od niezgodności między tworzącymi go normami prawnymi.

Luka konstrukcyjna

Brak aktu wykonawczego.

Tryb ustawodawczy

Zespół procedur mających na celu doprowadzienie do powstania ustawy.

1 ETAP- Trybu ustawodawczego

INICJATYWA USTAWODAWCZA. Kto może wyjść z inicjatywą?: Senat, Prezydent, Rada Ministrów, Posłowie (grupa 15), Grupa 100 tyś. obywateli.

2 ETAP

USTAWA W SEJMIE- 1) Ustawa trafia do Marszałka, 2) Projekt ustawy, 3) 1 czytanie, odprzucene projektu albo przekazanie do komisji, 4) 2 czytanie: ponowne odesłanie do komisji lub brak poprawek, 5) 3 czytanie: odrzucenie projektu lub uchwalenie ustawy.

3 ETAP

USTAWA W SENACIE- Senat: poprawki lub odrzucenie- spada do Sejmu lub przyjęcie bez poprawek i ustawa u Prezydenta.

4 ETAP

USTAWA U PREZYDENTA- 1) Prezydent podpisuje ustawę, 2) Wniosek do TK (mogą uać że wszystko OK lub uzać ustawę za niezkodną i wtedy KONIEC), 3) Weto- leci do sejmu (i oni mogą przełamać wto lub nie)

5 ETAP

PUBLIKACJA I WEJŚCIE W ŻYCIE- Publikacja w Dzienniku Ustaw RP, okres vacatio legis, wejście w życie

ŹRÓDŁA PRAWA

FORMALNE: wszystkie akty prawne (ustawy). MATERIALNE: czynniki wpływające na jego kształt (sytuacja polityczna, ekonomiczna i społeczna).

KONSTYTUCJA

Jest najwyższym aktem prawawnym w państwie. Określ źródła stanowienia prawa oraz określa podstawowe reguły krajowego porządku prawnego. Wszelkie akty prawne, jakie obowiązują w państwie muszą być zgodne z zapisami w konstytucji.

USTAWA

Akt prawny o charakterze ogólnym uchwalony przez parlament w określonym trybie, może regulować każdąs prawę z wyjątkiem sytuacji wprost zakazanych w konstytucji. Służy wprowadzaniu w zycie założeń konstytucji.

UMOWA MIĘDZYNARODOWA

to porozumienie miedzy dwoma podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane przez prawo międzynarodowe. Umowa międzynarodowa zawierana jest przez Radę Ministrów, ratyfikowana jest przez Prezydenta RP.

ROZPORZĄDZENIE

Akt normatywny wydawany na podstawie ustaw w celu ich realizacji. Uprawnienia do wydawania rozporządzeń mają: Prezydent, Rada Ministrów, Premier, Minister, Krajowa Rada Radiofoni I Telewizji.

AKTY PRAWA MEJSCOWEGO

Ogół przepisów o ograniczonym zasięgu terytorialnym wydawane przez organy państwa lub organy samorządu, obowiązują na obszarze organu, który je wydał.

ZASADA PIERWSZEŃSTWA PRAWA WSPÓŁNEGO

Prawo unijne ma pierszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego, krajom członkowskim nie wolno wprowadzać prawa krajowego sprzecznnego z prawem unijnym. W razie sprzeczności pomiędzy p. unijnym i krajowym, ważniejsze jest prawo unijne.

PUBLIKACJA AKTÓW PRAAWNYCH

Dziennik Ustaw RP, Dziennik Urzędowy RP, Monitor Polski", Dzienniki Urzędowe Ministerstw, Dzienniki Urzędowe Województw.

DZIENNIK USTAW RP

Wydawany przez Prezesa Rady Ministrów, zwiera: konstytucję, ustawy, rozporządzenia, orzeczenia TK.

DZIENNIK URZĘDOWY RP, MONITOR POLSKI"

Wydawany przez Prezesa Rady Ministrów, zawiera: zarządzenia prezydenta, uchwały Rady Ministrów, orzeczenia TK, niektóre uchwały Sejmu i Senatu, akty prezydenta.

DZIENNIKI URZĘDOWE MINISTERSW

Publikowane przez ministrów, zawierają: akty wydawane prze danego ministra, uchwały rządu, orzeczenia TK

DZIENNIKI URZĘDOWE WOJEWÓDZTW

Publikowane przez wojewodę, zawierają: akty prawa miejscowego, akty premiera uchylające akty prawa miejscowego.

KODEKS

Akt normatywny będący logiczne usystematyzowanym zbiorem przepisów zbiorem przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków spoļecznych.

KODEKSY PRAWNE W RP

Kodeks Karny, kodeks Postępowania Karnego, Kodeks Karny Wykonawczy, Kodeks Wykroczeń, Kodeks Postępowania w sprawach wykroczeń, kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, kodeks pracy, kodeks celny, Kodeks morski,

Wymiar sprawiedliwości a władza sądownicza

Sądy są odrębne od Trybunałów, podlegają innym władzom. Sądy i trybunały wydają wyroki imienu RP.

Podstawowe zasady wymiaru sprawiedliwości

Zasada właściwości, zasada niezależności zasada bezstronności, zasada niezawisłości, odrębność organizacyjna i finansowa, ustawowe regulacje prawo obywatela do sądu.

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

Mianowanie sędziów przez Prezydenta, nieprzenoszalnść, nieodwołalność, immunitet, bezpartyjność