rzym

jakie rzymianie wyróżniali czynności prawne?

mortis causa i inter vivos

mortis causa - co to znaczy

na wypadek śmierci

inter vivos - co to znaczy

między żyjącymi

przykłady czynności mortis causa

testament, kodycyl, legaty, darowizny na wypadek śmierci

ewolucja instytucji testamentu - od czego do czego

publiczne formy testamentu, pozorna mancypacja, testament holograficzny

w jakich okresach prawa dziedzica należało wyznaczyć w ściśle określonych słowach?

klasycznego i przedklasycznego

gdzie musiało znaleźć się ustanowienie dziedzica?

na początku testamentu

dziedzic był ustanawiany do jakiej części spadku?

do całości

czym był kodycyl

nieformalny list do spadkobierców, zawierający fideikomisy

od czego zaczynał się kodycyl?

Proszę Cię i polecam Twojej uczciwości

zawłaszczenie co to było

nabycie corpusu z zamiarem posiadania rzeczy dla siebie. rzecz musiała być niczyja lub porzucona przez właściciela z zamiarem pozbycia się jej

czy znalezienie jest tytułem nabycia własności?

nie

causa curiana

Sdawca przewidywał narodziny dziecka. Miało dziedziczyć po nim. Żona nie była w ciąży. Brak dziecka oznaczałby dziedziczenie przeciwtestamentowe. Spadkodawca chciał pominąć dziedziców ustawowych. Spadek przekazano substytutowi.

Substytucja - co oznacza

podstawienie, wyznaczenie drugiego spadkobiercy w razie gdyby spadkobierca pierwotny nie mógł lub nie chciał objąć spadku

kogo dotyczyła substytucja

niepełnoletnich dzieci (substytucja pupilarna) czy chorych umysłowo (wprowadzona przez Justyniana substytucja quasi pupilarna)

sui heredes

osoby, które wcześniej znajdowały się pod władzą spadkodawcy, ale w momencie jego smierci stawały się sui iuris

istotny element testamentu

wydziedziczenie pozostałych osób, które otrzymałyby spadek w dziedziczeniu beztestamentowym

wydziedziczenie sui heredes - kogo i jak należało wydziedziczyć

synów imiennie, córki i pozostałych krewnych w sposób ogólny

zachowek - ile musiał początkowo wynosić (przed justynianem)

1/4 spadku ab intestato

ab intestato - co to znaczy

bez testamentu

zachowek - ile musiał póxniej wynosić (za justyniana)

1/3 spadku ab intestato

testament - co to

jednostronne rozrządzenie ostatniej woli ustanawiające dziedzica

co powodowało wyznaczenie konkretnych dziedziców do konkretnych rzeczy?

nieważność testamentu

prawo archaiczne - formy testamentu

testamentum calatis comitiis, testamentum in procinctu

na czym polegał testamentum calatis comitiis,

wyznaczeniu dziedzica podczas zgromadzenia ludowego. mógł być sporządzony jedynie dwa razy do roku, kiedy to takie zgromadzenia miały miejsce.

testamentum in procinctu - na czym polegał

Testator oświadczał wolę w obecności kilku najbliżej stojących w szyku bojowym.

w drodze interpretacji XII tablic wyksztalcił się jaki testament?

testament mancypacyjny

Co stanowiło początek i podstawę całego testamentu?

Początek i podstawę całego testamentu stanowiło ustanowienie dziedzica (heredis institutio). Bez tego testament był nieważny.

substytucja pupilarna

testator podstawiał swojemu niedojrzałemu dziecku dziedzica na wypadek gdyby dziecko zmarło przed osiągnięciem dojrzałości a po śmierci ojca.

Co to było substitutio quasi-pupillaris?

Substitutio quasi-popularis polegało na tym, że ascendenci chorego psychicznie ustanawiali dla niego spadkobiercę na wypadek, gdyby ten zmarł nie odzyskawszy zdrowia.

testament mancypacyjny

sprzedaż całego majątku za pomocà mancypacji (5 świadków+ libripens) osobie zaufanej- familiae emptorowi, który otrzymuje instrukcje jak rozporządzić testamentem

nuncupatio - czym było

ustne polecenie (testament mancypacyjny)

testament mancypacyjny później

familiae emptor nie nabywał własności majątku, a stawał się jedynie wykonawcą testamentu (ze względu na nuncupatio w formie pisemnej)

testament pretorski

bonorum possesio

w ktorym wieku zaczeto stosowac testament pretorski?

I wieku p.n.e

na czym polegało bonorum possesio?

osoba która pierwsza przedstawiła testament pretorowi otrzymywała bonorum possessio

testament holograficzny - co to

testament holografwłasnoręcznie napisany przez testatora, opatrzony jego podpisem, bez obecności świadków. iczny - co to

okres poklasyczny - jaka forma testamentu

wpisanie ostatniej woli do akt sądowych lub złożenia jej w kancelarii cesarza. zny - jaka forma testamentu

testament żołnierski

Mógł być sporządzony w dowolny sposób, był ważny nawet bez wyznaczenia dziedzica, poprzez rozdysponowanie za pomocą legatów

Semel heres, semper heres.- co znaczy

Raz ustanowiony dziedzicem jest nim na zawsze.

czy w testamencie żołnierskim obowiązywała zasada semel heres semper heres?

nie

dziedziczenie beztestamentowe - kiedy miało miejsce

zmarły nie pozostawił testamentu lub był on nieważny lub nieskuteczny

jak ewoluowało dziedziczenie beztestamentowe

od agnacji do kognacji

dziedziczenie beztestamentowe w prawie XII tablic

po zmarłym dziedziczyli tylko agnaci, czyli osoby podlegające patria potestas

agnaci

członkowie rodziny pozostający pod władzą ojca rodziny

Substytucja pospolita

ustanowienie kilku stopni dziedziczenia na wypadek, gdyby pierwszy (institutus) nie mógł przyjąć spadku.

czy wola testatora mogła zostać zmieniona w każdej chwilii?

tak

dwa momenty przy dziedziczeniu

chwilę powołania do spadku (delatio) i chwilę nabycia spadku (acquistio hereditatis).

hereditias institutio - czym było

ustanowienie dziedzica

czy można było ustanowić nasciturusa jako dziedzica?

tak

zawsze na końcu substytucji pospolitej kogo ustanawiano dziedzicem?

niewolnika obdarzając go jednocześnie wolnością

cautio Muciana

legat dla żony pod warunkiem potestatywnym ujemnym – pozostanie we wdowieństwie. Można było otrzymać legat, jeśli przyrzekło się stypulacyjnie przysporzenie w momencie działania sprzecznego z warunkiem

inne postanowienia w testamencie

– wyzwolenie niewolników, cząstkowe przysporzenia (legaty i fideikomisy), powołanie opiekunów, darowizny na wypadek śmierci oraz rozmaite polecenia

pierwotne sposoby nabycia własności w prawie rzymskim

zawłaszczenie, akcesja, przerobienie, nabycie własności na pożytkach, znalezienie skarbu i zasiedzenie

pochodne sposoby nabycia własności

mancypacja, in iure cessio, tradycja

nabycie pochodne - co to jest

uzyskanie prawa podmiotowego od innej osoby, która to prawo przenosi na nabywcę

w razie niepoprawności testamentu za co go uznawano?

za kodycyl

Fideikomis - co to

rodzaj zapisu polegający na nieformalnym poleceniu przez testatora wydania pewnych składników majątku spadkowego osobie trzeciej, zwanej fideikomisariuszem

zasada nemo proparte testatus pro parte intestatus decedere potest

Nikt sam nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo

w testowaniu z czym ściera się zasada swoboedy testowania

z zasadą solidarności rodzinnej

trzy przykłady dziedziczenia beztestamentowego w prawie rzymskim

ustawa XII tablic, edykt pretorski, nowele justyniańskie

rodzaje legatów

legat windykacyjny, legat damnacyjny, legat sinendi modo, legat per praeceptionem

legat - czym był

zapisanie w testamencie określonych dóbr osobie niebędącej spadkobiercą

czy legaty mogły zostać ustanowione w kodycylu?

nie

czy fideikomisy mogły zostać ustanowione w kodycylu?

tak

Legat windykacyjny

skrypt pytania rudnickiego zobacz

Legat damnacyjny

skrypt pytania rudnickiego zobacz

Legat sinendi modo - co to

był legatem pośrednim, który zobowiązywał spadkobiercę do zezwolenia na zabranie danej rzeczy;

Legat per praeceptionem –

pozwalał natomiast jednemu z dziedziców zabrać konkretną rzecz przed podziałem spadku. W 40 r. p.n.e. została ustanowiona kwarta faldycyjska, która nakazywała ¼ spadku pozostawić wolną od obciążeń

od czasów kogo fideikomis stał się prawnym obowiązkiem?

Augusta

w czasach kogo zrownano fideikomisy z legatami?

justyniana

przy legacie windykacyjnym legatariusz mógł domagać się wydania przedmiotu za pomocą

rei vindicatio

legatariusz

osoba na rzecz której dokonano cząstkowego przysporzenia

legatariusz legatu damnacyjnego miał wobec dziedzica skargę

o charakterze „jakby z kontraktu” zwaną actio ex testamento o wypełnienie treści zapisu

w legacie damnacyjnym można było

zapisać nieswoją rzecz

legatariusz legatu sinendi modo miał w stosunku do dziedzica skargę

jakby z kontraktu” zwaną actio ex testamento

za pomocą legatu sinendi modo można było

zapisać rzecz należącą do spadkodawcy lub spadkobiercy ale nie cudzą. więc coś pomiędzy windykacyjnym a damnacyjnym

legaty charakteryzował

daleko posunięty formalizm

sc. Neronianum

zezwalało nieważny ze względu na rodzaj rzeczy legat windykacyjny traktować jako damnacyjny

konstytucja cesarza Konstantyna znosiła

wymóg używania w legatach określonych słów

lex falcidia

40 p.n.e. testator może rozdysponować spadek w formie zapisów do wysokości nieprzekraczającej 3/4 wartości majątku gdyż 1/4 masy spadku powinna przypaść spadkobiercy

kwarta falcydyjska

1/4 masy spadku która powinna przypaść spadkobiercy, resztę majtku można rozdysponować w formie zapisów (później najpierw od majątku odliczano kase na pogrzeb, wyzwolonych niewolników i dopiero potem z tego 1/4)

fideikomis

zapis powierniczy, nieformalna prośba do spadkobiercy o wydanie przysporzenia majątkowego wskazanej osobie

fideikomis początkowo stwarzał jedynie

obowiązek moralny

zapisem powierniczym (fideikomisem) można było obciążyć

każdą osobę która otrzymała coś ze spadku (czyli legatariusz czy fideikomisariusza też)

fideikomis syngularny

rozporządzał poszczególnymi rzeczami

fideikomis uniwersalny

prośba o przekazanie całego majątku spadkowego lub jego części ułamkowej wskazanej osobie

senatus consultum Trebellianum

55 r. w razie przekazania spadku fideikomisariuszowi podmiotem wszystkich powództw przysługujących dotąd dziedzicowi i przeciw niemu stawał się fideikomsariusz uniwersalny

pretor udzielał fideikomisariuszowi i przeciw niemu

actiones untiles

co mogła zrobić osoba w razie nieotrzymania zachowku

mogła wnieść skargę obalającą testament. Oznaczało to dojście do dziedziczenia przeciwtestamentowego materialnego

osoby, których zachowek był niepełny jaką skargę mogły wnieść?

Osoby, których zachowek był niepełny, mogły wnieść actio ad supplendam legitimam, dzięki której dochodziło do uzupełnienia zachowku

system rezerwy spadkowej - na czym polega

polega na podziale spadku, z mocy przepisów prawa, na co najmniej dwie części, z których co najmniej jedna – zwana nierozporządzalną – nie podlega zasadzie swobody testowania.

osoby określone przez prawodawcę- jak się nazywają w systemie rezerwy spadkowej

dziedzicami koniecznymi

gdzie funkcjonuje system rezerwy spadkowej

francja, belgia, włochy

czym ma prawo rozporządzać spadkodawca w systemie rezerwy spadkowej

jedynie częścią rozrządzalną

ile obecnie wynosi zachowek w polsce?

2/3 tego, co przysługiwałoby w ramach dziedziczenia ustawowego

najważniejsza różnica między zachowkiem a rezerwą

W instytucji zachowku natomiast spadkobierca musi sam wystąpić z powództwem o zachowek, a w rezerwie nie

wyjątki od zasady semel heres semper heres

testament żołnierski

wyjątki od zasady Nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest

testament żołnierski, dziedziczenie przeciwtestamentowe

po jakim czasie testament żołnierski tracił ważność

rok po zakończeniu służby

słowo res - co mogło oznaczać w prawie rzymskim

sprawę, okoliczność, wydarzenie, proces, przedmiot sporu.

res incorporales - co to

pojedynczy, wyodrębniony, samodzielny przedmiot materialnego, przeznaczony do obrotu

res incorporales

rzeczy których dotknąć nie można bezpośrednio – twory abstrakcyjne istniejące z mocy prawa np.: prawa spadkowe, służebności, wierzytelności, itd.

rzeczy, które podlegały prawu boskiemu

res divini iuris

rzeczy, które podlegały prawu ludzkiemu

res humani iuris

res sacrae - co to

rzeczy święte poświęcone z woli ludu rzymskiego, za pomocą lex lub senatus consultum, bogom najwyższym

Res religiosae - co to

rzeczy otoczone czcią, poświęcone kultowi zmarłych, bogom rodzinnym

res sanctae - co to

rzeczy uświęcone, czyli oddane pod szczególną opiekę bogów, jak mury i bramy miejskie.

rzeczy podlegające prawu ludzkiemu - po łacinie

res humani iuris

jakie mogly być res humani iuris?

publiczne lub prywatne

do kogo należały res publicae?

do ogółu, nie mogły znajdować się w prywatnym majątku

res in commercio - co to

rzeczy, które mogą być przedmiotem prywatnych uprawnień (własności, wierzytelności), rzecz dopuszczona do obrotu

res extra commercium - co to

rzeczy, które nie mogą być przedmiotem prywatnych uprawnień. Wyłączenie mogło nastąpić na podstawie prawa boskiego lub ludzkiego

res mancipi – res nec mancipi (pierwotny podział rzeczy

grunty italskie służebność gruntów niewolnicy czworonożne zwierzęta pociągowe juczne, inne rzeczy określane nazwą pecunia są res nec mancipi, np drób. Przeniesienie własności na res mancipi tylko przez mancypacje, a res nec mancipi wystarczy traditio.

za kogo został zniesiony podział na res mancipi i res non mancipi?

justyniana

res mobiles

rzeczy ruchome

res immobiles

rzeczy nieruchome (nieruchomości)

rzeczy ruchome - co to

mogą zmieniać swoje miejsce bez szkody dla swej istoty np.: zwierzęta, niewolnicy

rzeczy nieruchome

nie zmieniają swojego miejsca

rzeczy zużywalne

rzeczy, których używanie zgodnie z ich przeznaczeniem polega na niszczeniu ich substancji np.: środki żywności, pieniądze

rzeczy niezużywalne

rzeczy, których zwyczajne użycie nie niszczy ich substancji, np.: ubranie

rzeczy zamienne / niezamienne

są przedmiotem obrotu gospodarczego tylko jako ilości a nie jako jednostki rzeczy przy których nie chodzi o rzeczy indywidualnie oznaczone lecz o gatunek rzeczy niezamienne – rzeczy, które w obrocie traktuje się wedle cech indywidualnych

rzeczy podzielne / niepodzielne

można je podzielić na więcej części tego samego rodzaju bez uszczerbku wartości, np.: grunt, oliwa, wino. Nie są podzielne natomiast zwierzęta. rzeczy niepodzielne – nie można ich podzielić na więcej części tego samego rodzaju bez uszczerbku ich wartości

genus - co to

rzeczy oznaczone co do gatunku

species - co to

rzeczy oznaczone co do tożsamości

universitas rerum distantum – rzecz zbiorowa

stanowiły jedność tak pod względem gospodarczym, jak i prawnym (np. niewolnik, belka, kamień, zwierzę).

rzecz pojedyncza

rzeczy, na które składa się kilka pojedynczych elementów połą­czonych ze sobą w sposób trwały tak, że tworzą jedną całość tak pod względem ekono- micznym, jak i prawnym (np. budynek, wóz).

czy w ustawie 12 tablic jest mowa o własności?

tak

własność w instytucjach justyniańskich

pełne władztwo nad rzeczą

co przysługiwało właścicielowi rzeczy?

ius possidendi, ius utendi, ius abutendi, ius fruendi, ius disponendi

ius possidendi - co to

możność posiadania, czyli faktycznego władania

ius utendi

możność używania

przez co była chroniona własność bonitarna

actio publiciana (skarga pretorska)

przez co była chroniona własność kwirytarna

ius civile, czyli rei vindicatio i actio negatoria

duplex dominium

stan, w których rzecz ma 2 właścicieli (kto inny był właścicielem kwirytarnym, kto inny bonitarnym)

zgodnie z ustawa 12 tablic ile czasu zeby zasiedziec?

ruchomosc 1, nieruchomosc 2 lata

justynian zwiekszyl czas zasiedzenia do ilu?

ruchomosc 2, nieruchomosc 10 lat

w czasie zasiadywania rzeczy wlaścicielem kwirytarnym pozostawał?

zbywca

z momentem czego podwójna własność gasła

zasiedzenia

ograniczenia właściciela przed niewłaściwym korzystaniem z rzeczy - jakie prawo

sąsiedzkie

czy można było wchodzić na cudzy grunt w celu zebrania tam owoców?

tak

ograniczenia w sferze prawa publicznego jeżeli chodzi o prawo wlasności

sanitarny, administracyjny, budowlany, komunikacyjny

pochodne sposoby nabycia własności w rzymie i w nowoczesnej europie

mancypacja, in iure cessio, traditio

alternatywność świadczeń

koncepcja prawna, w której dłużnik jest zobowiązany do spełnienia jednego świadczenia, ale ma możliwość zwolnienia się z tego zobowiązania poprzez spełnienie innego, określonego świadczenia.

co oznacza alternatywność świadczeń dla wierzyciela?

może żądać jedynie spełnienia pierwotnie określonego świadczenia, ale musi zaakceptować alternatywne świadczenie, jeśli dłużnik zdecyduje się z niego skorzystać

co zapewnia alternatywność świadczeń?

daje większą elastyczność w realizacji zobowiązań i może być użyteczna w różnych sytuacjach kontraktowych, gdzie okoliczności mogą wymagać zmiany sposobu wykonania zobowiązania​

do czego sięga granica prawa własności wg glosatorów?

do gwiazd i piekieł

znęcanie się nad niewolnikami - czym było wg Gaiusa

„czynienie z własnego prawa złego użytku”

mancypacja - czym była

uroczysta czynność prawna z grupy czynności dokonywanych przy użyciu spiżu i wagi

pierwotnie z czym była związana mancypacja?

była ściśle sformalizowaną umową kupna-sprzedaży

dziedziczenie wg ius civile na czym się opierało?

ustawa 12 tablic

w okresie prawa klasycznego czym stała się mancypacja

abstrakcyjny sposób nabycia własności kwirytarnej na res mancipi oraz stwierdzenia przejścia władzy jednej osoby nad drugą

kiedy zniknęła mancypacja?

kodyfikacja justyniana

kto musiał być obecny podczas mancypacji?

5 świadków, libripens.

in iure cessio - co to było

fikcyjny proces, którego celem było przeniesienie prawa własności.

jak odbywało się in iure cessio

Nabywca, występując jako pozorny powód, stwierdzał przed pretorem, dotykając przedmiot laską, że rzecz należy do niego. Zbywający, jako pozorny pozwany, uznawał roszczenia powoda, co skutkowało jego przegraną na zasadzie confessio in iure.

traditio - czym była

czynnością prawną o charakterze kazualnym

traditio

pochodny, nieformalny sposób nabycia własności polegający na wydaniu rzeczy. W przypadku res mancipi dochodziło do nabycia wyłącznie własności bonitarnej

przesłanki nabycia wlasności przez tradycję:

wydanie rzeczy, zgodna wola przeniesienia wlasności, istnienie iusta causa traditionis

wydanie rzeczy w traditio - na czym polegało

– polegające na przeniesieniu posiadania ze zbywcy na nabywcę. tendencja historyczna - od realnego wydania rzeczy do symbolicznego przekazania władztwa (traditio longa manu)

iusta causa traditionis - co to było (traditio)

istnienie prawidłowej causy

w prawie klasycznym przeniesienie rzeczy mogło nastąpić bez jej wręczenia - jakie instytucje?

traditio brevi manu, constitutum possessorium, traditio longa manu, traditio symbolica

traditio longa manu - czym było

wskazanie rzeczy z odległości

Traditio brevi manu - czym było

nabywca był posiadaczem naturalnym rzeczy, depozytariuszem lub usufruktariuszem;

Constitutum possessorium - czym było (traditio)

zbywca przenosił własność na nabywcę bez jej wydawania, stając się najemcą;

Traditio symbolica - czym było

symboliczna czynność (np. wręczenie kluczy do składu

współczesne trzy modele przeniesienia własności:

niemiecki model przeniesienia własności, model umowy o podwójnym skutku, titulus plus modus,

Model umowy o podwójnym skutku - co to (przeniesienie własności)

każda czynność zobowiązująca do przeniesienia własności wywołuje zarazem skutek rozporządzający

titulus plus modus - co to

kupno-sprzedaż było zobowiązujące i mogło stanowić tytuł do przeniesienia własności. do przeniesienia własności potrzeba: czynność zobowiązująca, rozporządzająca kauzalna i przeniesienie posiadania. Model ten przyjęły późniejsze systemy prawne (np ABGB)

niemiecki model przeniesienia własności - na czym polegał

Zobowiązanie i przewłaszczenie: druga czynność ma charakter abstrakcyjny, więc kupno-sprzedaż to umowa zobowiązująca, prowadząca do abstrakcyjnego rozporządzania, niezależnego od causy.

prawo własności - cechy

Elastyczne: po wygaśnięciu ograniczeń (np. umowy, służebności osobistej), prawo własności powracało do pierwotnych rozmiarów. Bezwzględne: wyłączenie ingerencji innych osób, nikomu nie wolno wkraczać w sferę uprawnień właściciela.

wymagania do tego, aby zasiedzieć rzecz:

res habilis (rzecz musiała nadawać się do zasiedzenia), titulus (słuszny tytuł), tempus (odpowiedni czas), bona fides (dobra wiara), possesio (nieprzerwane władztwo nad rzeczą z wolą zatrzymania dla siebie)

Usureceptio fidiuciae causa - co to

szczególny rodzaj zasiedzenia, prowadzący do zasiedzenia własnej rzeczy, która została fiducjarnie przeniesiona na inną osobę

zawłaszczenie rzeczy niczyjej - wyjaśnij

Rzeczami niczyim były dzikie zwierzęta, ryby, ptaki, rzeczy wyrzucone przez morze z wyjątkiem porzuconych dla ratowania podczas burzy morskiej. Pojęcie to rozszerzono o mienie nieprzyjaciela i rzeczy porzucone przez właściciela z zamiarem wyzbycia się ich

accessio cedit principali

przyrost przypada temu, kto ma więcej (właściciel rzeczy o większej wartości stawał się właścicielem rzeczy połączonych)

połączenie w złej wierze - jaką skargę miał były właściciel który utracił własność rzeczy

actio furti, condictio furtiva

połączenie w dobrej wierze - czym dysponował właściciel utraconej rzeczy

obowiązek odszkodowania dla byłego właściciela, który miał skargę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – condictio furtiva.

typy połączen (accessio)

połączenie nieruchomości z ruchomością, połączenie ruchomości z nieruchomością, połączenie ruchomości

zasada superficies solo cedit - połączenie ruchomości z nieruchomością

zasada, że rzecz trwale połączona z gruntem staje się zawsze własnością właściciela gruntu.

połączenie nieruchomości z nieruchomością

Właścicielem stawał się właściciel całej nieruchomości, a w przypadku powstania wyspy na rzece powstawała współwłasność

połączenie ruchomości z ruchomością

kazuistycznie: "co idzie za rzeczą, to co utrzymuje swą istotę" stawało się własnością właściciela rzeczy wiodącej. W razie trwałego złączenia własność przysługiwała właścicielowi rzeczy głównej.

przetworzenie wg sabinianów

nowa rzecz jest własnością właściciela materiału

przetworzenie wg prokulianów

przetworzona rzecz jest własnością przetwórcy

przetworzenie po łacinie

specificatio

znalezienie skarbu (thesearus)

rzecz tak długo ukryta że ustalenie właściciela było niemożliwe Skarb początkowo należał do właściciela gruntu August uznał go za rzecz niczyją przypisaną państwu. Knsta Hadriana zmieniła to przyznając znalazcy połowę wartości skarbu a właścicielowi drugą

pożytki - po łacinie

fructus

pożytki - do kogo należały

stawały się odrębnymi rzeczami dopiero z chwilą odłączenia od rzeczy macierzystej.

właścicielami pożytków od chwili odłączenia - kto się stawal?

Właściciel, emfiteuta i posiadacz w dobrej wierze

właścicielami pożytków z chwilą ich objęcia - kto się stawał

Użytkownik (usufruktuariusz i dzierżawca)

posiadanie - czym jest

władztwo faktyczne, jest rzeczą faktu, nie prawa.

2 typy posiadania

w swoim imieniu (z wolą zatrzymania dla siebie), w imieniu cudzym (z wolą zatrzymania dla innych)

2 sposoby nabycia posiadania

nabycie normalne, nabycie wyjątkowe

jakie 2 elementy składają się na posiadanie?

corpus (faktyczne trzymanie rzeczy w swoich rękach), animus (wola zatrzymania rzeczy dla siebie)

detencja - co to

– dzierżawienie, posiadanie naturalne – gdy osoba władała rzeczą w cudzym imieniu, miał rzecz, jednak nie miał woli zatrzymania jej u siebie, np. depozytariusz, komodatariusz, zastawnik, najmobiorca

Nemo sibi ipse causam possessionis mutare posse”

nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania → uniemożliwia naturalnym posiadaczom samowolnym potajemny awans do właściwych posiadaczy.

Nabycie wyjątkowe (mocą samej ustawy) - co to

jedynie zmiana dotychczasowej podstawy władania bez wręczenia rzeczy; na mocy porozumienia pomiędzy zainteresowanymi – obydwa stały się trwałym nabytkiem jurysprudencji światowej

co w przypadku połączenia ruchomości z ruchomością, gdy Gdy część mogła być rozpoznana i odłączona

własność właściciela rzeczy przyłączonej ulegała zawieszeniu i odżywała po odłączeniu.

fikcja upływu czasu w actio publiciana - na czym polegała

traktowanie powoda tak, jak gdyby był włascicielem kwirytarnym

ą ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat

ciężar dowodu spoczywał na powodzie. powód musiał udowodnić, że jest właścicielem kwirytarnym rzeczy. tym samym musiał udowodnić prawo do rzeczy każdego poprzedniego właściciela.

co zrobiono aby uniknąc udowadniania bycia właścicielem kwirytarnym?

właściciel twierdził, że nabył rzecz w wyniku zasiedzenia, przez jedynym obciążeniem stawało się udowodnienie przesłanek potrzebnych do zasiedzenia

co w procesie formułkowym mógł zasądzić sędzia?

jedynie określoną kwotę pieniężną

ochrona interdyktalna - komu przysługiwala

chroniły posiadanie uznane przez prawo pretorskie

własność - jakimi skargami była chroniona

actio in rem, skutecznymi erga omnes, czyli wobec każdego kto naruszał prawo właściciela

rei vindicato - komu przysługiwała

właścicielowi kwirytarnemu, który został pozbawiony posiadania rzeczy

actio negatoria - komu przysługiwała

właścicielowi, który nie został pozbawiony posiadania rzeczy ale którego uprawnienia były naruszane w inny sposób, a naruszający twierdził, iż ma do tego prawo

skarga windykacyjna - realizowana była z pomocą czego

legis actio sacramento in rem

contravindicatio - co to

roszczenie sobie prawa do rzeczy twierdząc, iż rzecz sporna jest jego

na czas procesu czyją własnością była sporna rzecz?

wyznaczał pretor

Sacramentum - czym było

instytucja zakładu procesowego

W okresie procesu formułkowego właściciel kwirytarny pozbawiony posiadania rzeczy występował z czym przeciw każdemu kwestionującemu jego prawo?

formula petitoria

Cel rei vindicatio

uznanie praw właściciela i odzyskanie przez niego posiadania rzeczy

zasada condemnatio pecuniaria - co to było w procesie formułkowym

możliwość do zasądzenia w pieniądzach

fikcyjni posiadacze - kim byli

ci, którzy podstępnie pozbyli się rzeczy spornej oraz tym, którzy bezpodstawnie wdali się w spór, by ściągnąć na siebie uwagę i umożliwić innemu zasiedzenie

klauzula restytucyjna - na czym polegała

nakłonienie pozwanego do oddania rzeczy, by uniknął niekorzystnych skutków wyroku.

co jeśli pozwany pomimo klauzuli restytucyjnej nadal nie oddał rzeczy?

powód dokonywał oszacowania wartości rzeczy (mógł dodać utracone zyski) i sumę tę sędzia wpisywał w wyroku.

jak mówiono inaczej na prawo własności?

prawo kwirytów

co umozliwiono w procesie kognicyjnym?

zasądzenie pozwanego na wydanie rzeczy w naturze

ius retetonis

Instytucja prawa zatrzymania rzeczy

czego domagał się powód za pomocą actio negatoria?

powód domagał się stwierdzenia, iż jego włas- ność jest wolna od spornego ograniczenia, i zaprzestania naruszania jego uprawnień.

czego mógł żądać powód za pomocą actio negatoria?

odszkodowania za wyrządzone szkody, przywrócenia do stanu poprzedniego lub stypulacji, w której pozwany przyrzekłby, że nie naruszy już uprawnień (umożliwiało to ewentualne actio ex stipulatu).

actio publiciana stanowiła jedynie ochronę

względną, skuteczną tylko względem osoby gorzej uprawnionej.

actio publiciana - czym było

formulae ficticiae (oparte na fikcji)

co w przypadku 2 wlaścicieli bonitarnych?

zależało czy kupili od tej samej osoby – jeśli tak to wygrywał ten, który nabył ją pierwszy, jeśli od dwóch, to wygrywał ten, który w momencie litis contestatio był w posiadaniu rzeczy.

co z actio publiciana w przypadku sporu właściciela bonitarnego z kwirytarnym?

przegrywał bonitarny

ochrona posesoryjna, czyli ochrona czego

posiadania

w którym wieku pojawiła się ochrona posiadania?

3 p.n.e

actio publiciana - kiedy się pojawiła

1 p.n.e

na co powoływały się strony w ochronie posesoryjnej?

na samo posiadanie, a nie tytuł prawny

jak wolno było posiadaczowi odeprzeć bezprawne naruszenie posiadania za pomocą obrony koniecznej?

obroną konieczną

Vim vi repellere licet

siłę wolno odeprzeć siłą

Interdykty retinendae possessionis - do czego służyły

służyły do utrzymania naruszonego posiadania. Należały do tzw. interdicta duplicia, ponieważ położenie każdego z obu uczestników sporu było jednakowe: nakaz pretorski był skierowany jednocześnie do obu stron.

jaki charakter miały interdykty retinendae possessionis?

interdyktów prohibitoryjnych, czyli zakazujących pewnego postępowania, w szczególności stosowania przemocy (, zabraniam stosowania przemocy’’

Interdictum uti possidetis - czego dotyczył

nieruchomości (gruntów i budynków).

Interdictum uti possidetis - co nakazywał pretor

by przy posiadaniu utrzymywał się ten, kto w chwili wydania interdyktu był posiadaczem niewadliwym

Interdictum uti possidetis - jaki charakter?

intredykt prohibitoryjny

Interdictum utrubi - do czego się odnosił?

do ruchomości, głównie niewolników

Interdictum utrubi - kto utrzymywał się przy posiadaniu?

ten, który przez większą część roku licząc wstecz od wydania interdyktu, posiadał sporną rzecz w sposób niewadliwy, czyli nie nabył jej od przeciwnika przemocą.

Interdictum utrubi - jaki charakter?

Interdykt prohibitoryjny

Interdykt restytutoryjny - co to znaczy

nakaz zwrotu rzeczy lub przywrócenia ich stanu pierwotnego

co nakazywał pretor w przypadku interdyktu utrubi?

nakazywał zwrócić posiadanie, jeśli tylko ten, kto został wyzuty, nie nabył od przeciwnika posiadania wadliwie (vi, clam, precario)

Interdictum de vi armata - komu przysługiwał?

wadliwemu posiadaczowi nieruchomości, któremu odebrano posiadanie przy pomocy siły zbrojnej (tarcze, miecze, hełmy, kije, kamienie). Można go było wnieść nawet po upływie roku;

interdykt de precario - przeciw komu był skierowany

przeciw prekarzyście, który nie zwracał rzeczy oddanej mu w prekarium. Był to stosunek faktyczny, nie prawny, dlatego różnił się od najmu, użyczenia czy darowizny

w prawie poklasycznym interdykty przybrały postać jaką?

zwyczajnych powództw, czyli skarg posesoryjnych

jakie interdykty potem połączono?

unde vi i de vi armata, ustalając okres roku na wniesienie skargi i wymóg posiadania niewadliwego.

interdykt salwiański - czego dotyczył

wejścia w posiadanie zastawionego przy umowie dzierżawy inwentarza (zmierzał do uzyskania posiadania). hipoteka

interdykt quorum bonorum - czego dotyczył

umożliwiał dziedzicom prawa pretorskiego wejście w posiadanie rzeczy spadkowych.

czy jakakolwiek umowa przenosi własność?

NIE

czynności prawne abstrakcyjne a kauzalne

kausa jest warunkiem czynności kauzalnej. w przypadku czynności abstrakcyjnych nie ma potrzeby kauzy, bo efekt jest widoczny sam w sobie.

nemo plus iuris

nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, aniżeli sam posiada

własność bonitarna - czym była

w prawie rzymskim własność chroniona i uznana jedynie przez prawo pretorskie. Powstawała ona poprzez nieformalne, z punktu widzenia prawa cywilnego, przekazanie rzeczy

interdykty - jakie to były środki

pozaprocesowe

funkcja społeczna służebności

alimentacja - pomoc innym nie tracąc prawa własności do rzeczy

służebności były najczęściej przekazywane przez co?

legat windykacyjny

służebności gruntowe - jakie są

zbywalne i dziedziczne, ale w połączeniu z własnością gruntu władnącego

zakres służebności gruntowej

bardzo konkretne, bardzo wąskie uprawnienia

zakres służebności osobistej

uprawnienie jest określone w sposób abstrakcyjny i szeroki

ius dispondendi - czym jest

wpływanie na jej sytuację prawnorzeczową (dysponowaniem jest np. przeniesienie własnoścI, porzucenie własności). dysponuje nim tylko właściciel

cechy praw rzeczowych

ich przedmiotem są rzeczy materialne, są bezwzględne (skuteczne erga omnes)

traditio dotyczyła wyłącznie jakich rzeczy?

niematerialnych

kto nie może mieć animus?

furioris i infantes

na czym służebność nie może się opierać?

na działaniu właściciela. może być tylko na znoszeniu cudzego działania lub powstrzymywania się od działania

czy może istnieć służebność na służebności?

nie

służebności gruntowe - na jakich gruntach były ustanawiane?

na gruntach sąsiedzkich

służebność gruntowa - nazwa nieruchomości

nieruchomość władnąca

do czego były zaliczone służebności gruntowe?

res mancipi

Każda osoba, która naruszała lub kwestionowała prawo do służebności, mogła zostać pozwana na mocy jakiej skargi?

actio confessoria

służebności osobiste - co to

ograniczone prawa na rzeczy cudzej, przysługujące indywidualnie oznaczonej osobie przez określony czas, najwyżej dożywotnio

ususfructus - czym był

użytkowanie, było korzystaniem z cudzej rzeczy z możliwością czerpania z niej pożytków, bez naruszania jej substancji. W takim wypadku właścicielowi rzeczy pozostawał sam tytuł własności

usus - czym był

używanie. uprawnienie czysto osobiste do korzystania z cudzej rzeczy z prawem pobierania pożytków tylko na własne, codzienne potrzeby

służebności osobiste były chronione przez jakie skargi?

in rem, czyli skuteczne erga omnes

zastaw - co to

ograniczone prawo rzeczowe, ustanawiane w celu zabezpieczenia wierzytelności.

wierzytelność - co to

uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika

początkowo jak funkcjonował zastaw?

dłużnik przenosił własność na wierzyciela i nie przysługiwała mu żadna ochrona prawna

zastaw ręczny

Dłużnik przenosił jedynie posiadanie na zastawnika, zatrzymując prawo własności. Wierzyciel stawał się jedynie detentorem rzeczy, co oznaczało, że nie mógł jej używać

hipoteka - co to jest

ograniczone prawo rzeczowe ustanawiane na rzeczach służące zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z oznaczonego stosunku prawnego, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości

zastaw - jakim był prawem

akcesoryjnym prawem na rzeczy cudzej i nie mógł istnieć bez wierzytelności, którą zabezpiecza

co mogło być przedmiotem zastawu?

jedynie rzeczy materialne

pignus gordianum

Wyjątkowo, na mocy konstytucji cesarza Gordiana ustanowiono prawo wierzyciela do zatrzymania przedmiotu zastawu, nawet po zapłaceniu zabezpieczonego nim długu, jeśli wierzyciel miał wobec tego samego dłużnika inną, niezrealizowaną jeszcze wierzytelność

klauzula przepadku - co mówiła (zastaw)

w razie zwłoki dłużnika na wierzyciela przechodzi własność zastawionej rzeczy

emfiteuza

prawo do czerpania korzyści z nieruchomości gruntowej, przejętej tytułem wieczystej i dziedzicznej dzierżawy bez możliwości nabycia prawa własności przy jednoczesnym dziedzicznym i zbywalnym prawie do dysponowania tą dzierżawą

emfiteuza - spośród ograniczonych praw rzeczowych jaka była

najszersza

prawo emfiteuzy było jakie?

dziedziczne i zbywalne

do czego zobowiązany był emfiteuta?

zobowiązany do płacenia rocznego czynszu; zawiadamiania właściciela o zamiarze sprzedania prawa emfiteuzy oraz do uprawiania gruntu

superficies - co oznacza

odstępowanie nieruchomości będących własnością publiczną pod zabudowę w zamian za minimalny, płacony corocznie czynsz. dziedziczne i zbywalne. skarga in rem

superficies solo cedit

asada prawa rzymskiego, wg której budowle, urządzenia i rośliny trwale związane z gruntem należą do właściciela gruntu.

z jakiej ochrony korzystał superficjusz?

na początku jedynie z pretorskiej. Przysługiwała mu ochrona z interdictum de superficiebus skuteczna erga omnes. Dopiero w prawie justyniańskim uzyskał on ochronę na mocy prawa cywilnego, tj. skargę in rem

czym jest zobowiązanie

stosunek prawny, w którym jedna strona jest ma obowiązek świadczenia na rzecz drugiej

rozróżnienie zobowiązań

zobowiązania ścisłego prawa i dobrej wiary

czy zobowiązania stricti iuris zawierały klauzulę dobrej wiary?

nie

co należało do grupy zobowiązań opartych na dobrej wierze?

kontrakty konsensualne i kontrakty realne

nominalizm kontraktowy - duży plus

pewność porządku prawnego

nominalizm kontraktowy - co oznaczał

jedynie ściśle określone działania, które były przewidziane w prawie, mogły zawiązać zobowiązanie prawne. Jedynie tym kontraktom przysługiwały skargi.

różnice między superficies i emfiteuzą

Superficjariusz nie musiał zawaidamiać o zamiarze zbycia swego uprawnienia. Właścicielowi nie przysługiwało prawo pierwokupu.

ograniczenia prawa własności

prawo sąsiedzkie, prawo publiczne, zwyczaj, prawo sakralne, umowy

hipoteka generalna - czym była

obejmująca cały majątek zastawcy w tym także owoce mające powstać w przyszłości

Zastaw uprzywilejowany

nie obowiązywała w nim zasada pierwszeństwa był on zawsze na pierwszym miejscu bez względu na kolejność jego powstania

dowód diabelski

średniowieczne określenie na dowód własności wszystkich poprzedników

podział czynności prawnych -4 podziały

formalne i nieformalne, jednostronne i dwustronne, inter vivos i mortis causa, rozporządzające i zobowiązujące, odpłatne i nieodpłatne, kauzalne i abstrakcyjne

czynności kauzalne - czym były

ważność tych czynności uzależniona była od przyczyny ich dokonania (causa), czyli celu gospodarczego, chronionego przez prawo, (np traditio)

czynności abstrakcyjne - czym były

ważne są niezależnie od istnienia causa, czyli są „oderwane” od przyczyny ich zawarcia. Do czynności tych zaliczamy czynności formalne. (np stipulatio)

czynności odpłatne - czym były

na ich podstawie obie strony uzyskują wzajemne korzyści majątkowe

czynności nieodpłatne - czym były

zachodzi, gdy tylko jedna strona odnosi korzyści majątkowe,

czynności jednostronne - czym były

czynności do dokonania, których wystarczy oświadczenie woli jednej strony, (np testament)

czynności dwustronne - czym były

wymagają zgodnego oświadczenia woli dwóch stron, np. stypulacja, kupno- sprzedaż, pożyczka.

czynności formalne - czym były

czynności, w których oświadczenie woli musiało być złożone w ściśle określonej formie. Uchybienie tej formie powodowało nieważność czynności.

Czynności nieformalne - czym były

czynności, w których wymagany był konsensus, a nie odpowiedniej forma – kontrakty konsensualne, np. kupno-sprzedaż.

lex scribonia

nie można zasiedzieć służebności

podział służebności gruntów

służebności gruntów wiejskich, służebności gruntów miejskich

kryterium podziału służebności gruntów

cel, a nie miejsce

zasady podstawowe służebności

służebność musi być wykonana oględnie, musi przynosić korzyści gruntowi władnącemu, nie może polegać na działaniu, sąsiedztwo, nie może być ususfructus na służebności

ususfructus - jak tłumaczyć

użytkowanie

czy dziecko niewolnicy jest owocem?

nie, bo człowiek nie jest pożytkiem z człowieka.

jaka jest emfiteuza?

dziedziczna i zbywalna

rozwój emfiteuzy później w co?

feudalna własność podzielona, użytkowanie wieczyste

zastaw i hipoteka - jakie są to prawa

prawa umacniające wierzytelności

pacta umowy zastawu

lex comissoria (klauzula przepadku), pactum de vendendo (porozumienie o sprzedaży), pactum antichreticum (porozumienie o używaniu rzeczy zastawnej)

fiducia - czym była w prawie archaicznym

przeniesienie własności zabezpieczenia

sukcesja uniwersalna - co to

wejście w ogół praw i obowiązków poprzednika

dziedziczenie - co to

wejście w ogół praw, które miał zmarły

heredes - kto to

dziedzice

delatio - co to (dziedziczenie ius civilu)

powołanie do spadku

dziedziczenie wg ustawy 12 tablic

wola zmarłego, potem sui heredes, potem najbliższy krewny agnacyjny, potem członkowie rodu

sui (dzieci pod władzą i żona in manu) w ustawie 12 tablic dziedziczą wedle jakiej zasady?

głów i szczepów (zasada reprezentacji), czyli osoby o tym samym stopniu pokrewieństwa dziedziczą ten sam udział spadkowy

jak dziedziczą agnaci tego samego stopnia w ustawie 12 tablic?

dziedziczą równe części

sc orfitianum (178 n...e)

dzieci (też nieślubne) dziedziczą po matce jako legitimi w pierwszej kolejności

porządek ubiegania się o bonorum possesio wg edyktu pretorskiego

liberi (wszystkie dzieci, w tym emancypowane), legitimi & patronus (dziedzice wg ustawy 12 tablic), cognati (krewni krwi), vir i uxor (żona/mąż)

ochrona bonorum possesor - co służy

intredictum quorum bonorum, skargi z fikcją "jakby był dziedzicem"

testament - jaką był czynnością

czynność formalna

essentiale negoti testamentu

sporządzenie dziedzica

posiadanie wadliwe jaki miało charakter

względny (istniało wobec osoby, od której nastąpiło wadliwe nabycie)

posiadanie wadliwe - jak można było nabyć

przemocą, potajemnie, prekaryjnie

rodzaje gruntów w służebności gruntowej

grunt władnący, grunt służebny

co trzeba wytoczyć aby dostać zachowek?

v

co oznaczał nominalizm kontraktowy?

że pewne typy zobowiązań były chronione przez skargi

stipulatio - jaką czynnością było

abstrakcyjną

warunek zawieszający (substytucja)

czynność prawna ma wywołać skutki dopiero po jego wystąpieniu

najważniejsza cecha prawa zobowiązań

inter partes

jakie osoby wiąże zobowiązanie?

dłużnik wierzyciel

podstawowy podział zobowiązań

cywilne, pretorskie, naturalne

2 źródła zobowiązań

kontrakty, delikty (niekompletny podział, np bezpodstawne wzbogacenie)

kontrakty - jak się dzielą

jednostronnie zobowiązujące, dwustronnie zobowiązujące

kontrakty dwustronnie zobowiązujące - jak się dzielą

równoczesne, nierównoczesne

inne podziały zobowiązań

bonae fidei, stricti iuris

przedmiot zobowiązania - wymogi

określone (lub dające się określić w przyszłości), możliwe do spełnienia, wycenialne w pieniądzu, niesprzeczne z dobrymi obyczajami

to co niemożliwe nie tworzy zobowiązania

impossibilum nulla obligatio est

jaką formę miała stypulacja?

pytanie, odpowiedź i przyrzeczenie

co gdy zawarto przyczynę zawarcia stypulacji?

stawała się czynnością kauzalną

pożyczka po łacinie - jak

mutuum

condictio indebiti

roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia

kontrakty literalne - czym były

kontrakty, w których zgodna wola stron powinna być ujęta w formę pisemną.

kontrakty konsensualne - czym były

kontrakty dwustronne oceniane wg zasad dobrej wiary

umowa zastawu - szczegoly

zastawca wręcza zastawnikowi swoją rzecz (przeniesienie detencji). przedmiotem zastawu zazwyczaj rzecz oznaczona indywidualnie zarówno ruchoma jak i nieruchoma

cel zastawu

faktyczna akcesoryjność umowy zastawu

obowiązki zastawnika

strzeżenie rzeczy, zakaz pobierania pożytków i kradzieży

obowiązek zastawcy w zastawie

zwrot zastawnikowi poniesionych nakładów

obowiązek strzeżenia zastawu po łacinie

custodia

lex commisoria

klauzula przepadku, zlikwidowana za konstantyna wielkiego

pactum antichreticum

porozumienie o używaniu rzeczy zastawnej

commodatum - co to jest

umowa użyczenia

umowa użyczenia (komodat) - na czym polega

komodant wręcza komodatariuszowi swoją rzecz (przeniesienie detencji)

przedmiot komodatu

rzecz oznaczona indywidualnie, ruchoma, niezużywalna

skargi - umowa użyczenia

acti commodati directa/contraria

obowiązki komodatariusza

obowiązek strzeżenia (custodia)

depositum - co to

umowa przechowania

depozyt - na czym polega

deponent wręcza depozytariuszowi swoją rzecz (przeniesienie detencji)

przedmiot przechowania - depozyt

zasadniczo rzeczy indywidualnie oznaczone, ruchome, niezużywalne

za co JEDYNIE odpowiada depozytariusz?

culpa lata i dolus

pożyczka (mutuum) - co to

instytucja prawna, w ramach której pożyczkodawca zobowiązuje się oddać na własność pożyczkobiorcy pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się do oddania tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy

jak wierzyciel mógł dochodzić zwrotu pożyczki?

condictio certae creditae pecuniae – jeśli były to pieniądze lub condictio certae rei jeśli były to inne rzeczy oznaczone co do gatunku.

jakim kontraktem była pożyczka?

przyjacielskim (brak odsetek), kontraktem jednostronnie zobowiązującym ścisłego prawa

szczególny typ pożyczki

pożyczka morska. miała ona miejsce gdy ktoś zaciągnął kredyt na zakup towarów transportowanych morzem. Wierzyciel mógł domagać się zwrotu tylko wtedy kiedy statek szczęśliwie dopłynął do portu przeznaczenia

zastaw ręczny- co to (pignus)

przeniesienie posiadania naturalnego rzeczy przez zastawcę na zastawnika w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności.

zastawca - jaką miał skargę wobec zastawnika

actio pigneraticia directa

zastawnik - jaką miał skargę wobec zastawcy

actio pigneraticia contraria

zastaw antychretyczny - co to

zastawnik mógł pobierać pożytki z rzeczy na poczet długu.

kontrakty odpłatne

kupno-sprzedaż, najem dzieła

kontrakty przyjacielskie (nieodpłatne)

pożyczka, użyczenie, przechowanie, zastaw ręczny

skargi odszkodowawcze, actiones rei persecutoriae - co było celem?

pokrycie poniesionej szkody

skargi penalne - co było celem

wymierzenie kary prywatnej; nie mogły być stosowne wobec dziedziców sprawcy

Niemożność stosowania powództw konkurujących - kiedy miała miejsce

gdy zachodziła identyczność celu stosowania skargi z tej samej podstawy faktycznej. nebis in idem

czy odpowiedzialność penalna wykluczała odpowiedzialność deliktową?

nie

essentalia negoti - co to

składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności

essentalia negoti emptio-venditio

określenie rzeczy, określenie ceny, określenie stron świadczenia

obowiązki stron w emptio venditio

obowiązek wydania rzeczy kupującemu, obowiązek zapłacenia wyznaczonej ceny za towar oraz odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne.

kupno szansy, rodzaj sprzedaży losowej po łacinie

emptio spei

Sprzedaż rzeczy spodziewanej - co to

sprzedaż towaru mającego powstać w przyszłości (sprzedaż plonów przed ich zebraniem z drzew lub pola, o ile umówiono cenę za ustaloną miarę towaru).

Res in commercio

rzecz przeznaczona do obrotu prawnego, mogła być towarem, o ile była istniejąca lub mająca powstać w przyszłości

sprzedaż mancypacyjna

archaiczny, formalistyczny akt prawny per aes et libram polegający na bezpośredniej wymianie rzeczy na odważany na wadze pieniądz kruszcowy, w towarzystwie uroczystych słów

skutki obligacyjne sprzedaży mancypacyjnej

Auctoritas – wsparcie którego sprzedawca miał obowiązek udzielić nabywcy gdyby przeciwko niemu osoba trzecia wytoczyła rei vindicatio. actio auctoritatis pozew przysługujący nabywcy rzeczy po przegranym procesie auctoritas o zapłatę 2x wartości rzeczy

Sprzedaż poprzez nieformalne porozumienie stron

stronami porozumienia byli początkowo peregryni, później forma ta zastąpiła mancypacyjną

Sprzedaż konsensualna

czynność rodząca wyłącznie zobowiązanie (dwustronne, równoczesne, oparte na bona fides) między stronami, nie wywołująca skutków rzeczowych – nie przenosiła własności

do czego zobowiązany był sprzedawca?

ł wydać rzecz i zapewnić spokojne posiadanie, przysługiwała mu actio venditi.

do czego zobowiązany był nabywca?

zapłacić cenę, przysługiwała mu actio empti.

co w przypadku res mancipi i wydania rzeczy?

wydanie rzeczy to początek okresu zasiedzenia

sabinianie - czy cena mogła być towarem

tak

gaius - czy cena mogła być towarem

nie

w sytuacji gdy cena nie została ustalona przez strony, tylko przez osobę trzecią. - czy miała miejsce sprzedaż?

był spór

Klauzule (dodatkowe postanowienia) w umowie sprzedaży pozwalające sprzedawcy:

odstąpić od umowy, jeśli w określonym terminie otrzymałby lepszą ofertę sprzedaży; odstąpić od umowy, gdy w ustalonym terminie kupujący nie zapłacił całości ceny, odkupić sprzedaną rzeczy w oznaczonym czasie.

Klauzule (dodatkowe postanowienia) w umowie sprzedaży wprowadzone w interesie kupującego

sprzedaż na próbę – prawo odstąpienia w ciągu określonego czasu od umowy za zwrotem kupionej rzeczy; klauzula przepadku przy zapłacie dokonywanej w ratach – brak kolejnej raty oznacza rozwiązanie umowy bez zwrotu płaconych rat

kupno sprzedaż - typ zobowiązania

oparty na dobrej wierze, dwustronnie zobowiązujące równoczesne

kto ponosi ryzyko w pożyczce morskiej?

wierzyciel

co było "nagrodą" dla wierzyciela w pożyczce morskiej?

wysokie odsetki

czy consensus w emptio-venditio jest ważny, jeżeli jest zgoda co do przedmiotu, ale nie ma zgody co do nazwy?

tak

czy consensus w emptio-venditio jest ważny, jeżeli jest zgoda co do przedmiotu, ale nie ma zgody co do jego substancji?

tak

roznice miedzy marcellusem, julianem i ulpianem co do emptio venditio

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

błąd istotny (error, emptio-venditio) - co to

brak świadomości lub swobody tego, który składa oświadczenie woli

przeciwieństwo dobrej wiary

dolus, podstęp

typy wad (emptio venditio)

wady prawne, wady fizyczne

volenti non fit iniuria

chcącemu nie dzieje się krzywda

czy wady jawne obciążają sprzedawcę?

nie

czy wady ukryte obciążają sprzedawcę?

tak, dolus

actio redhibitoria (emptio venditio)

skarga o odstąpienie od umowy (w ciągu 6 miesięcy)

actio quanti minoris (emptio venditio)

skarga o obniżenie ceny

odpowiedzialność sprzedawcy w emptio-venditio

dobra wiara w umowie, odpowiedzialność za wady, dodatkowe porozumienia stron,

locatio conductio - podstawowy cel

udostępnienie czegoś drugiej stronie (za np wynagrodzeniem)

typy locatio conductio

locatio conductio rei (rzeczy), locatio conductio operis (dzieła), locatio conductio operarum (pracy)

skargi - locatio conductio

actio locati/actio conducti

dwie strony locatio-conductio

locator, conductor

obowiązki lokatora w locatio conductio rei

wydanie rzeczy oznaczonej indywidualnie (res) i utrzymanie rzeczy w stanie nadającym się do użycia

obowiązki konduktora w locatio conductio rei

zapłata czynszu, użycie rzeczy zgodnie z umową; zwrot rzeczy w stanie niepogorszonym poza normalnym zużyciem po zakończeniu umowy najmu

odpowiedzialność lokatora w locatio conductio rei

ponosi ryzyko przypadkowej utraty rzeczy (traci prawo do pobierania czynszu), abstrakcyjny wzorzec staranności

culpa levis in abstracto

zaniedbanie starannośc, jaka cechowała sumiennego i zapobiegliwego człowieka

ekonomiczne uzasadnienie emfiteuzy

brak mocy przerobowej, zapłacenie czynszu, obie strony zyskują

remissio mercedis

prawo do obniżenia czynszu z powodu nieurodzaju

obowiązki konduktora w locatio conductio operis

wykonanie dzieła z materiału dostarczonego przez lokatora i wydanie zamawiającemu

obowiązki lokatora w locatio conductio operis

zapłata czynszu

odpowiedzialność konduktora w locatio conductio operis

abstrakcyjny wzorzec staranności oraz obowiązek custodia (oparta na staranności lub jego braku)

odpowiedzialność konduktora - jaka skarga

skarga z deliktu damnum iniuria datum (odpowiedzialność akwiliańska)

lex rhodia de iactu (rodyjskie prawo zrzutu) - co to

osoby, których towary zostały wyrzucone miały skargę do magister navis (actio locati/actio conducti), który następnie występował do osób, których ładunki ocalały o zwrot przypadających na nich części (actio conducti/actio locati)

uzasadnienie lex rhodia

uczynienie wspolnego uszczerbku w stosunku do tych, których własność została uratowana kosztem innych

konfiguracje kontraktowe w przypadku podróży morskiej

locatio rei lub locatio operis

vis maior - co to

odpowiedzialność za siłę wyższą

locatio conductio operarum - obowiązki lokatora (pracownika)

świadczenie pracy na rzecz konduktora przez określony czas lub do osiągnięcia jakiegoś celu

locatio conductio operarum - obowiązki konduktora (pracodawcy)

zapłata czynszu - wynagrodzenia

abstrakcyjny wzorzec odpowiedzialności, czyli

culpa levis in abstracto

geneza spółki

wywodzi się z archaicznego obyczaju niedzielenia majątku po pater familias przez sui heredes

podstawowa cecha spółki rzymskiej

wewnętrzny charakter (ma znaczenie pomiędzy wspólnikami)

kontraktem opartym o co była spółka?

zaufanie

odpowiedzialność wspólników w spółce

culpa levis in concreto

spółka (societas) - co to

zobowiązanie dwustronne równoczesne, oparte na dobrej wierze. Wspólnicy zobowiązywali się do osiągnięcia określonych celów gospodarczych przez wniesienie wkładów rzeczowych lub własnej pracy

co powoduje rozwiązanie spółki?

śmierć jednego ze wspólników powoduje rozwiązanie spółki (oczywiście potem można od razu zawrzeć nową). Każdy ze wspólników mógł żądać rozwiązania spółki – nikogo też nie można zmusić do pozostania w spółce

Do dochodzenia rozliczeń z tytułu spółki służyła skarga jaka

actio pro socio - powodowała ona niezależnie od skutków majątkowych rozwiązanie spółki. Używano jej podczas konfliktu w spółce

Do dochodzenia rozliczeń z tytułu spółki służyła skarga jaka (jeżeli nie było konfliktu w spółce)

nieinfamująca skarga actio communi dividundo – służąca do podziału majątku wspólnego.

niedopuszczalna była "lwia spółka" - czyli jakaa

któryś ze wspólników ma uczestniczyć jedynie w stratach, bez udziału w zyskach.

pomiędzy kim spółka tworzyła stosunki prawne?

między wspólnikami

Wobec osób trzecich odpowiedzialność ponosił kto?

wyłącznie ten wspólnik, który zawarł umowę. Wspólnik, który wykonał takie zobowiązanie, miał do pozostałych wspólników skargę o dokonanie rozliczeń

cechy societates publicanorum

trwanie spółki pomimo śmierci wspólnika, odpowiedzialność solidarna, wyodrębnienie majątku spółki, udziały mogły być dziedziczne

za pomocą kogo działali wspólnicy

za pomocą wspólnego niewolnika

wkład do spółki

pecunia - wkład majątkowy, opera - szeroko rozumiana praca, industria - szczególna cecha pracy, gratia - szczególne cechy wspólnika (np dobre imię)

wysokość udziałów - kto ustalał (jaki mechanizm był?)

mechanizm procesowy osądu roztropnego człowieka

spółki publikańskie - geneza

kontrakt na wykonywanie zadań publicznych.np. pobieranie podatków

mandatum - co to po łacinie

zlecenie

mandat (zlecenie) - czym był

kontrakt, w którym zleceniobiorca zobowiązywał się na prośbę zleceniodawcy wykonać nieodpłatnie określoną czynność prawną lub faktyczną. Nie mogła ona jednak leżeć tylko w interesie przyjmującego zlecenie, gdyż było to uznawane za niewiążące rady

jakie zobowiązanie rodził mandat?

zobowiązanie dwustronne nierównoczesne, oparte na dobrej wierze

z jaką skargą mógł wystąpić zleceniodawca mandatu?

actio mandati directa

z jaką skargą mógł wystąpić zleceniobiorca aby np odzyskać koszty poniesione na sprawowanie mandatu?

actio mandati contraria

czego domaga się mandans (zleceniodawca)?

wykonania zlecenia

czego może domagać się zleceniobiorca?

koszty wykonania zlecenia, poniesione szkody

szkody mandatariusza - o jakie mógł się ubiegać

takie, które wynikały ze zlecenia

odpowiedzialnośc pracodawcy w locatio conductio operarum

uzupełnij

mandatariusz w imieniu mandansa działa jako zastępca jaki?

pośredni

granice mandatu

mandat jako oparty na zaufaniu, sztywna konstrukcja dogmatyczna a funkcjonalność konstrukcji zlecenia

rozwiązanie zlecenia - (mandatu) - jak?

odwołanie mandatu, odwołanie do chwili nieprzystąpienia do jego wykonywania, zgoda stron, śmierć strony

negotiorum gestio - co to

prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

czy zleceniobiorca mógł żądać wynagrodzenie za świadczenei mandatu?

nie, ale mógł przyjąć dobrowolne wynagrodzenie ze strony zleceniodawcy (honorarium).

podział zobowiązań przez justyniana (instytucje)

z kontraktu, albo z jakby kontraktu, albo z czynu zabronionego, albo z jakby z czynu zabronionego

quasi kontrakty - jakie są

dodaj coś

przykład upoważnienia przemiennego (facultas alternativa)

odpowiedzialność właściciela za niewolnika - wydanie niewolnika lub zapłata kary prywatnej

4 rodzaje jakby kontraktów które występowały w kodyfikacji justyniańskiej

negotiorum gestio, tutela, legatum per damnationem, solutio indebiti

prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia - jakie powinno być

podejmowane w interesie zastąpionego i dla niego użyteczne

negotiorum gestio - jakim było zobowiązaniem

dwustronne nierównoczesne, dobrej wiary, dochodzone przez dominus negotii za pomocą actio negotiorum gestorum directa

w przypadku poniesionych szkód co mógl stosować negotiorum gestor?

actio negotiorum gestorum contraria

dwie strony negotiorum gestio

dominus negotii, negotiorum gestor

zobowiązania z tytułu opieki (tuteli) (quasi-kontrakty) - jakie byly

podobne do zlecenia, zobowiązanie dwustronne nierównoczesne, dobrej wiary. Chronione za pomocą actio tutelae (prowadzenie spraw majątkowych pupila)

bezpodstawne wzbogacenie się (solito indebiti) (quasi kontrakty)

zobowiązanie powstałe ze spełnienia nienależnego świadczenia. Podobne do pożyczki, zobowiązanie jednostronne, ścisłego prawa. Przysługiwała skarga condictio.

legatum (quasi-kontrakty)

zobowiązanie spadkobiercy wobec legatariuszy, zawiązane przez objęcie spadku, zobowiązanie dziedzica wobec legatariusza było zobowiązaniem jednostronnym, ścisłego prawa

przesłanki traditio:

niemancypowalność rzeczy przekazywanej, fizyczne wydanie, zgodna wola stron, causa

próby przełamania nominalizmu kontraktowego

stipulatio, condictio indebiti, actio praescriptis verbis, pacta

actio praescriptis verbis - co to

powództwo chroniące uprawnionego z kontraktu nienazwanego – o wykonanie świadczenia wzajemnego.

pacta w prawie rzymskim - co to

porozumienie poza systemem kontraktowym

pacta nuda - jaka zasada sformułowana przez ulpiana?

gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania, ale zarzut procesowy

ustawa 12 tablic a kradzież - rozróżnienie

rozróżnienie między odpowiedzialnością sprawców kradnących jawnie a tych, którzy kradli w sposób niejawny

jaka była kara dla złodzieja niejawnego?

zapłata podwójnej wartości rzeczy skradzionej

czym była kradzież w okresie prawa klasycznego w rzymie

“nieuczciwym dotknięciem cudzej rzeczy w celu osiągnięcia z tego korzyści albo samej rzeczy, albo przez jej używanie, albo przez jej posiadanie

furtum usus - czym było

kradzież używania

furtum rei suae - czym było

zabranie rzeczy przez zastawcę zastawnikowi, inaczej kradzież posiadania

odpowiedzialność noksalna - czego dotyczyła

odpowiedzialności za dokonane przestępstwa czyli delikty przez osoby alieni iuris

kradzież jawna - czym była karana

karą publiczną

Actio furti concepti et oblati – co to za skarga

przeciwko przechowującemu rzecz skradzioną (potrójna wartość rzeczy od osoby, w której domu znaleziono rzecz skradzioną);

Actio furti prohibiti - co to za skarga

przeciwko osobie która utrudnia poszukiwania rzeczy skradzionej (dopiero w prawie pretorskim; czterokrotna wartość rzeczy skradzionej)

co było wymagane do powstania odpowiedzialności za furtum?

dolus (zły zamiar) i celowe, nieuczciwe działanie sprawcy nastawione na zysk

lex aquilla - kiedy weszło w życie

286 r. p.n.e

jaką skargę wprowadzała lex aquilla?

actio damni iniuriae ex lege Aquilia

system rzymski deliktu - jaki

nominalizm deliktowy

rapina - co to

rozbój

iniuria - co to

zniewaga/złoczynienie

damnum iniuria datum

szkoda bezprawna

co groziło za kradzież w nocy/z rozbojem

śmierć

co groziło za kradzież jawną w prawie pretorskim

poczwórna wartość rzeczy

ile rozdziałów miała ustawa akwilianska

3

1 rozdzial lex aquilla - o czym byl

wprowadzenie odpowiedzialnosci za zabicie niewolnika lub zwierzęcia z kategorii pecus,

2 rozdzial lex aquilla - o czym byl

odpowiedzialność wierzyciela dodatkowego, który nieuczciwie umorzył zobowiązanie dłużnika wobec wierzyciela głównego

3 rozdzial lex aquilla - o czym był

regulował odpowiedzialność osoby, która w wyniku działania określonego w rozdziale pierwszym zraniła cudzego niewolnika lub zwierzę czworonożne, należące do pecus, zraniła bądź zabiła inne zwierzę oraz względnie uszkodziła lub zniszczyła inną rzecz

przeslanki odpowiedzialnosci za zniszczenie i uszkodzenie cudzego majatku w lex aquilla

bezposrednie oddzialywanie sprawcy na rzecz zniszczona lub uszkodzona, szkoda w wyniku dzialania a nie zaniechania, rzecz rzeczywiscie zniszczona lub uszkodzona, wysokosc szkody wg rynkowej wartosci rzeczy, wniesc skarge mogl tylko wlasciciel kwirytarny

sankcje za wyrzadzone szkody z rozdzialu 1 lex aquilla

obowiązek zapłaty kary w wysokości najwyższej wartości, jaką rzecz miała w ciągu ostatniego roku przed wyrządzeniem szkody

sankcje za wyrzadzone szkody z rozdzialu 3 lex aquilla

najwyższej wartości, jaką zniszczona lub uszkodzona rzecz osiągnęła w ciągu ostatnich trzydziestu dni przed wyrządzeniem szkody

sankcje za wyrzadzone szkody z rodzialu 2 lex aquilla

zapłacenie wierzycielowi głównemu równowartości szkody poniesionej przez umorzenie zobowiązania

bezprawność (iniuria) - co to wg ustawy akwiliańskiej

o naruszenie zakazu niszczenia cudzego majątku, później liczyło się też nastawienie psychiczne sprawcy

Jak późnorepublikańscy juryści powiązali pojęcie bezprawności (iniuria) z pojęciem winy (culpa)?

Ograniczyli odpowiedzialność tylko do tych sprawców, którym można było przypisać winę.

Na czym opierał się obiektywny wzorzec zachowania w kontekście oceny winy?

Wzorzec opierał się na typowych umiejętnościach i zdolnościach.

Jaka była tradycyjna ocena bezprawności (iniuria) w prawie?

Tradycyjnie uważano, że sprawca odpowiadał za szkodę, jeśli działał z zamiarem jej wyrządzenia.

czy wg jurystów rzymskich istniały kontratypy?

tak, obrona konieczna i stan wyższej konieczności

jak zazwyczaj powstawały jakby-delikty?

nie zawsze powstawały z winy sprawcy, jak w przypadku deliktu, ale przede wszystkim z niedbalstwa i braku fachowej umiejętności

co zalicza się do zobowiązan quasi-deliktowych?

odpowiedzialność sędziego,

późniejsza instytucja podobna do quasi deliktów

odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Pojęcie quasi-deliktów zostało wprowadzone do języka prawniczego przez?

Justyniana

ile było rodzajów quasi-deliktów?

4

jakie były rodzaje quasi deliktów?

wyrzucenie, wylanie czegoś z pomieszczenia, umieszczenie na fasadzie budynku przedmiotu stwarzającego zagrożenie dla innych, kradzież lub zniszczenie rzeczy wniesionej na statek lub do gospody, nierzetelność w prowadzeniu sprawy (odpowiedzialność sędzi)

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka - co to

Odpowiedzialność odszkodowawcza oparta na zasadzie ryzyka wynika z etycznego nakazu ochrony słabszej ekonomicznie jednostki poszkodowanej przez działalność osoby wykorzystującej siły przyrody i osiągającej zysk z tej działalności

odpowiedzialność na zasadzie ryzyka - jakim jest typem odpowiedzialności?

obiektywnej

gdzie występowała odpowiedzialność na zasadzie ryzyka?

quasi-delikty, kontraktach objętych custodią, czyli obowiązkiem szczególnego strzeżenia rzeczy, odpowiedzialność za wady fizyczne z edyktu edylów kurulnych, odpowiedzialność za wyrządzone przez zwierzęta szkody

stopnie winy

1 dolus, (podstęp), 2 culpa (wina)

dolus - co to

świadome i dobrowolne działanie lub zaniechanie obliczone na wyrządzenie szkody drugiemu. najwyższy stopień winy.

culpa - co to

wina nieumyślna, niedbalstwo. przeciwieństwo staranności.

culpa lata - co to