rozwojówka

psychologia biegu życia

dział psychologii obejmujący badania zjawisk rozwojowych w trakcie całego cyklu życiowego, od poczęcia do śmierci (ADAPTACJA)

Rozwój według Dąbrowskiego

szereg procesów o charakterze dezintegracyjnym i integracyjnym

Dezintegracja

rozpadanie się całości na cz. składowe; przetwarzanie jednych struktur osobowości w drugie; brak harmonii

integracja

scalanie się cech osobowości; tworzenie całości z części

charakterystyczna właściwość człowieka

naturalna tendencja do rozwoju

poziomy rozwoju - Dąbrowski

1. integracja pierwotna 2. Dezintegracja 3. Integracja wtórna

esencja indywidualna

inwywidualne właściwości istotne: - talenty i umiejętności -więzi przyjaźni i miłości -świadomość naszego rozwoju i poczucie tożsamości podmiotowej

esencja społeczna

społeczne właściwości istotne: -empatia -świadomość społeczna -autentyczność -odpowiedzialność

Rozwój jest drogą

do „egzystencji poprzez esencję”

zdrowie psychiczne - Dąbrowski

zdolość do rozwoju wew. w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości aż do konkret. ideału indywid. i społ. poprzez procesy dezintegracji pozyt. i cząstkowej integr. wtórn

rodzaje przystosowania (Sujak)

bierne; aktywne; twórcze; patologiczne

źródła zainteresowania rozwojem w okrecie dorosłości?

1. ludzie żyją dłużej 2. Charakterystyka naszych czasów (rozwój technologii itp) 3. Rozwój i stosowanie nowych metod badania rozwoju

Rozwój psychiczny - C. Jung

ciąg zmian organizacji struktur psychiki

wyznacznik rozwoju - C. Jung

cele i dążenia jednostki

efekt rozwoju - C. Jung

niepowtarzalna całość

4 Etapy rozwoju według C. Junga

1. dzieciństwo 2. wczesna dorosłość 3. wiek średni 4. wiek starczy

czym charakteryzuje się 1 okres życia - C. Jung

- zewnętrzną ekspancją - wzrostem ego i umiejętności potrzebnych do działania w świecie zew.

Co zachodzi w 2 okresie życia - C. Jung

- proces indywiduacji

z czym wiąże się indywiduacja?

-osiągnięciem zaspokojenia potrzeb biol. -opanowaniem wartości kulturo., norm społ. -ukształtowaniem postawy wobec siebie i świata

do czego prowadzi indywiduacja?

do odnalezienia sensu życia i wypracowania indywidualnego wzorca życia; jednostka staje się kreatorem siebie

Co umożliwia rozwój - Ch. Buhler

warunki, które pozwalają na adaptację (rozwój ego) oraz na rozwinięcie nadziei, ciekawósci, świadomości, celowości, twórczości, tożsamości i poczucia sensu życia (rozwój self)

4 tendencje zaangażowane w proces integracji self - Ch. Buhler

1. zaspokajanie potrzeb 2. samoograniczająca adaptacja 3. kreatywna ekspansja 4. utrzymanie wew. porządku

samoograniczająca adaptacja - Ch. Buhler

przystosowanie się do otoczenia oraz uzyskanie poczucia bezpieczeństwa w świecie; pragnienie przynależności i uczesticzenie w społeczności

kreatywna ekspansja - Ch. Buhler

dążenie do bycia produktywnym, użytecznym; pragnienie panowania nad środowiskiem, uzyskania autorytetu

Rozwój według Ch. Buhler

zmiany self: ważne cele i projekty oraz znaczące relacje z innymi ludźmi

Stadia rozwoju człowieka według Ch. Buhler (5)

1. progresywne dorastanie 2. generacyjne wzrastanie 3. faza środkowa życia 4. okres przejściowy 5. okres regresji

co jest podstawową tendencją rozwojową w dzieciństwie? - Ch. Buhler

wczesne - samoograniczająca adaptacja; późne- samoograniczająca adaptacja i kreatywna ekspansja

Co decyduje o dojrzałości szkolnej? -Ch. Buhler

operowanie symbolami, koncentracja uwagi, zdolność do intencjonalnego działania

Klasyfikacja zabaw według Ch. Buhler

-fikcyjne -funkcjonalne -receptywne -konstrukcyjne

Co dominuje w generacyjnym wzrastaniu?

kreatywna ekspansja

Ch. Buhler ukazała życie człowieka na 3 zazębiających się planach:

1. biologiczno-behawiorystycznym 2. przeżyciowym 3. osiągnieć

Typologia dróg życiowych ze względu na okres wystąpienia największych osiągnięć -Ch. Buhler

- kulminacja wczesna - późna -środkowa -przez całe życie

punkt szczytowy - Ch. Buhler

najwybitniejsze dzieło; poczucie, że jest się u szczytu formy; okres najbardziej ekspansywnego życia; okres, w którym wygląda się najlepiej

Od czego zależy udane życie - Ch. Buhler

1. stosunku aspiracji do danych faktcznych 2. równowagi między potrzebami a zadaniami

Rozwój - Havighurst

realizacja sekwencji zadań, oczekiwana przez środowisko społeczne; zadania rozwojowe są między indywidualnymi potrzebami a społecznym oczekiwaniem

Źródła celów rozwojowych - Havighurst

- fizyczne dojrzewanie organizmu - wpływ kultury (oczekiwania społ.) - wartóści i aspiracje jednostki (indywidualne dążenia)

o czym świadczy podjęcie i zrealizowanie przez jednostkę sadań w każdym okresie życia?

o punktualniści i normatywności rozwoju

Model rozwoju Havighursta należy do:

cyklicznych; rozwoj jest to szereg zmian cyklicznych wyznaczonych przez zadania przypisane kolejnym etapom życia

Stadia rozwoju (6) - Havighusrt

1. niemowlęctwio i wczesne dzieciństwo 2. średnie dzieciństwo 3. adolescencja 4. wczesna dorosłość 5. wiek średni 6. późna dojrzałość

kryzys - E. Erikson

wynik interakcji między biologicznym planem rozwoju a środowiskiem kulturowym

co jest podstawową częścią psychiki według E. Eriksona?

ego

Co określa plan epigenetyczny?

właściwy czas, kierunek i sposoby rozwoju poszczególnych procesów i struktur psychiki aż do ukształtowania się całościowej struktury. Każda część osobowości istnieje jako preforma (potencjalnie).

niepomyśle rozwiązanie kryzysu może (E. Erikson)

zmacniać adaptacyjne siły jednostki (kształtuje się niespecyficzna odporność na trudności)

Czym owocuje rozwiązanie kryzysu? E. Erikson

wykształceniej nowej siły witalnej; Ego zostaje wyposażone w nową specyficzną jakość - CNOTĘ, która stanowi podstawę orientacji w otoczeniu, jest źródłem nowych strategii radzienia sobie w życiu

Co to jest Self według E. Eriksona?

werbalne zapewnienie, według którego czuję, że jestem centrum świadomości, posiadam koherentną tożsamość, poczucie władania rozsądkiem; czuję i myślę

Selves (E. Erikson):

obrazy siebie w różnych sytuacjach, które budują całościowe self

Etapy rozwoju psychospołecznego według E. Eriksona (8)

1. Niemowlęctwo 2. Dzieciństwo 3. Wiek zabawy 4. Wiek szkolny 5. Wczesna adolescencja 6. Wczesna dorosłość 7. Średnia dorosłość 8. Późna dorosłość

Kryzys i cnota w 1. Niemowlęctwie:

kryzys: zaufanie - nieufność; cnota: nadzieja

Kryzys i cnota w 2. Dzieciństwie:

kryzys: autonomia - wstyd i wątpliwości; cnota: wola

kryzys i cnota w 3. Wieku zabawy:

kryzys: inicjatywa - poczucie winy; cnota: przedsiębiorczość

Kryzys i cnota w 4. Wieku szkolnychm:

kryzys: pracowitość, przediębiorczość - poczucie niższości; cnota: kompetencje

kryzys i cnota w 5. Wczesnej adolescencji i późnej adolescencji:

kryzys: tożsamość indywidualna - dyfuzja ról, tożsamość grupowa - alienacja; cnota: wierność

kryzys i cnota w 6. Wczesnej dorosłości:

kryzys: intymność - izolacja; cnota: miłość

kryzys i cnota w 7. Średniej dorosłości:

kryzys: produktywność - stagnacja; cnota: troska

kryzys i cnota w 8. Późnej dorosłości:

kryzys: integralność - desperacja i rozpacz; cnota: mądrość życiowa

wchodzenie w dorosłość - Arnett

faza łącząca adolescencję z wczesną dorosłością; okres przechodzenia od okresu dorastania do okresy wczesnej dorosłości; okres bycia pomiędzy; niestabilny i intensywny; pełen poszukiwań, porażek, przeżywany samotnie

Zmiany społeczne prowadzące do wyodrębnienia się fazy „wchodzenie w dorosłość” - Arnett

1) późniejsze zawieranie małżeństwa i późne rodzicielstwo 2) dłuższa i bardziej wszechstronna edukacja 3) kontrola urodzin 4) akceptacja przedmałżeńskiego seksu i związku o charakterze konkubinatu

moratorium psychospołeczne - E. Erikson

daje przyzwolenie młodym ludziom do eksperymentowania w zakresie różnych ról, bez konieczności podejmowania zobowiązań

Faza nowicjusza - Levinson

podstawowym zadaniem rozwojowym jest wejście w świat dorosłych oraz zbudowanie stabilnej struktury życia

Atrybuty dorosłości - dziedziny (Arnett): 7

1. Biologiczna 2. Emocjonalna 3. Ról społ. 4. Odpowiedzialności 5. Zachowania 6. Prawno-chronologiczna 7. Materialna

Najczęściej wybierane kryteria dorosłości (Arnett):

1. Akceptacja odp. za siebie 2. Podejmowanie samodzielnych decyzji 3. Samodzielność finansowa

Cechy dystynktywne (odróżniające) stającej się dorosłości (Arnett) 5:

1) poczucie możliwości 2) poszukiwanie tożsamości 3) brak stabilności 4) zainteresowanie sobą 5) poczucie bycia pomiędzy

Co jest celem rozwojowym w wyłaniającej się dorosłości? (Arnett)

stabilność Self

3 obszary konstruowania tożsamości:

1. interakcje społeczne 2. aktywność zawodowa 3. budowanie własnego światopoglądu

Specyficzne cechy aktywności młodych ludzi przypadające na okres między 18-25 r.ż.

- zmiany w relacjach z rodzicami - nasilenie zachować ryzykownych - nie podejmowanie odp. za własne decyzje - poczucie dorosłości tylko w niektórych sferach - budowanie własnej tożsamości - duże zróżnicowanie demograficzne

Podstawowe zadanie rozwojowe w okresie stającej się dorosłości?

osiągnięcie samowystarczalności / samodzielności

Proces osiągania dorosłości opisany jako 3-etapowy proces decentracji (Tanner):

1. adolescencja 2. wyłaniająca się dorosłość 3. wczesna dorosłość

Proces decentracji (Tanner):

(recentering) proces, poprzez który jednostka przesuwa swoje główne zaanagażowanie z kontekstów dzieciństwa i adolescencji (zależność) do kontekstów dorosłości (niezależność)

etapy sekwencji przejścia (Arnold van Gennep)

1. etap separacji (faza preliminalna) 2. etap przejściowy (liminalny) 3. etap integracji (faza postliminalna)

Co jest celem rytuału przejścia?

przeprowadzenie jednostki z jednego ściśle określonego stanu do innego

Inicjacje dojrzałościowe:

rytuały przejścia do nowego sposobu istnienia: od dzieciństwa do dorosłości; od życia świeckiego do sakralnego

Próg przejścia (Tanner):

czas i przestrzeń między dwoma różnymi kontekstami, które wyznaczają ramy znaczeń i działań

Cechy etapu przejściowego (Tanner):

- kontakt ze sfera sacrum - ludyczna dekonstrukcja - uproszczenie relacji w strukturze społecznej

communitas (Tanner):

grupa niezróżnicowana, traktowana jednakowo, nieustrukturowana, wiezi oparte są na woli i emocjach

Co jest kształtowane w fazie liminalnej (Tanner):

tożsamość uczestników i gotowość do podjęcia zobowiązań na dorosłe życie

Ścieżki biograficzne (Bynner):

wyznaczane są przez kolejne decyzje, ich skutki, KAPITAŁ TOŻSAMOŚCIOWY JEDNOSTKI, konteksty społ., instytucjonalane

Kapitał tożsamościowy (Bynner):

sieć zależności w grupie społecznej zbudowanej na ustalonych normach, lojalności, wzajemnym zaufaniu; wyraża się umiejętnością pracy w grupie, organizacji, osiąganiu zamierzonych celów = zasoby niezbędne do radzenia sobie

rodzaje zasobów (Bynner):

zasoby materialne i niematerialne

Natura człowieka (Kloep i Hendry):

system otwarty, złożony z wielu innych systemów. Taki system tworzą wspólnie człowiek i środowisko; system otwarty nie ma granic, jest dynamiczny

Równowaga (Kloep i Hendry):

stan, w którym wszystkie elementy systemu pozostają w pełnej homeostazie

Co cechuje systemy otwarte? (Kloep i Hendry)

nie posiadają stałej równowagi; nieliniowość

system zasobów (Kloep i Hendry)

potencjał jednostki do radzenia sobie z różnymi zadaniami i wyzwaniami życiowymi. wyróżniamy zasoby wrodzone, zdeterminowane strukturalnie i nabywane w toku uczenia; podlegają zmianom w toku życia

Rozwój - Kloep i Hendry:

współdziałanie elementów w otwartym systemie, który sam się organizuje, jest względnie stały, ale podlega przeorganizowywaniu, aby osiągnąć równowagę na wyższym poziomie

Stagnacja rozwojowa może być: (Kloep i Hendry)

- zadowalająca (jednostka mimo zasobów nie podejmuje działań z wygody) -nieszczęśliwa (w sytuacji braku odp. zasobów)

trajektorie rozwojowe:

wzory typowych przemian w biegu życia; tworzą je procesy i mechanizmy zmian rozwojowych

Grupy wpływów różnicujących ludzi międzi kulturami: (Kloep i Hendry)

1. normatywno-społeczne (np pójście do szkoły, prawnie nadane) 2. quasi-normatywne (oczekiwane społ., np. zawarcie małżeństwa) 3. zminy nienormatywne (skutki nieoczekiwanych zdarzen, choroba, wypadek)

Wejście w dorosłość jest procesem zróżnicowanym i zindywidualizowanym; może to być: (Kloep i Hendry)

1. stan szczęśliwej stagnacji, bez umiejętn. do funkcj. w świecie dorosłych 2. niepodejmowanie zobowiązań związanych z dorosłością z powodu braku zasobów i umiejętności 3. osiągnięcie dorosłości pod wpływem hartujących doświadczeń życiowych

wskaźniki dorosłości:

-poczucie gotowości do wypełniania dorosłych ról -podejmowanie dorosłych zadań -poczucie odp. za innych -uzyskanie autonomii

dorosłość:

osiągnięcie dojrzałości, na którą składa się fizyczny i psychiczny dobrostan, jako wynik podejmowania odpowiedzialnych działań i akceptowania ról społ.

osoba dorosła posiada:

-uporządkowany system wartości -stabilność emocjonalną -umiejętność logicznego myślenia -realistyczną konecpcję siebie -możliwości radzenia sobie z trudnościami

Podstawowy wyznacznik wczesnej dorosłości (Kegan):

modyfikacja życia z kierowanego przez autorytety dorosłych na samodzielne zarządzanie własnym życiem

Stadia rozwoju wczesnej dorosłości (R. Gould):

1) opuszczam świat moich rodziców 2) nie jestem teraz niczyim dzieckiem 3) otwieram się na to co jest we mnie

4 błędne założenia dzieciństwa, które jednostka musi odrzucić (R. Gould):

1. jako dorsośli zawsze będą mieszkać ze swoimi rodzicami 2. rodzice dorosłych zawsze bedą służyć im pomocą 3. rodzice zawsze mogą uprościć skomplikowaną wew. rzeczywistość 4. diabeł i śmierść nie istnieją

Wyzwoleniu w fazie „opuszczam świat moich rodziców” sprzyja:

-ugruntowanie niezależności poza domem -rozpoczęcie kariery -poszerzenie społ. horyzontów -rozwój osobistych poglądów na temat życia

Przekonaniu „nie jestem teraz niczyim dzieckiem” sprzyja:

-opanowanie kompetencji -poczucie sprawstwa -wzrost pewności siebie

Co sprzyja fazie „otwieram się na to co jest we mnie”?

-systematyczne doświadczenia związane z wypełnianiem nowych ról społ. prowadzą do budowania wiedzy o sobie i rozwijanej autonomii

myślenie postformalne to myślenie:

-relatywistyczne (ujowanie problemów z różnych perspektyw i integrowanie ich) -dialektyczne (syntetyzowanie sprzeczności, uwzględnianie złożoności systemów) -odkrywanie problemów (kreatywne myślenie)

samoodniesienie (charakterystyka o. postformalnych):

świadomość istnienia granic systemu naszej wiedzy

porządkowanie „piagetowskich o. formalnych” (charakterystyka o. postformalnych):

zdolność wyboru systemu logicznego najbardziej odp. do zadania

wymiary wiedzy:

-epistemologiczny -intrapersonalny -interpersonalny

Co wyznacza prawidłowy rozwój w dorosłości (Freud):

zdolność do pracy i miłości

intymny związek tworzony jest przez takie komponenty relacji interpersonalnych:

-emocjonalne wsparcie -niezawodność -zaufanie -wzajemna empatia -zrozumienie

Teoria kołowa Reiss - miłość charakteryzowana jako proces złożony z 4 wzajemnie powiązanych komponentów:

1) zrozumienie 2) ujawnianie siebie 3) wzajemne uzależnienie 4) spełnianie się osobowości

Ewolucja związku (Reiss) jest:

meaforą obrotu koła

Miłość budują 3 czynniki (Sternberg);

1. namiętność 2. intymność/bliskość 3. zaangażowanie

Fazy związku - Sternberg:

1. zakochanie 2. romantyczne początku 3. związek kompletny 4. związek przyjacielski 5. związek pusty 6. faza rozpadu

czym charakteryzuje się związek przyjacielski? (Sternberg)

zanikiem namiętności (tylko intymność i zaangażowanie)

Czym charakteryzuje się związek pusty?

zostaje tylko zaangażowanie; zanik namiętności i intymności

miłość romantyczna:

bliskość i namiętność

miłość fatalna

namiętność i zaangażowanie

Trendy rozwoju osobowości White:

- stabilizacja tożsamości ego -nawiązywanie głębszych związków interpersonalnych -pogłębienie dziedzin aktywności -humanizacja systemu wartości -wzrost znaczenia troski o innych

najbardziej stresujące sytuacje związane z wchodzeniem w dorosłość

małżeństwo, ciąża, zmiana pracy

Tożsamość (Marcia)

wew., samodzielnie skonstruowana, dynamiczna organizacja popędów, zdolności, przekonań i zdarzeń z historii życia jednostki

4 statusy tożsamości:

1) osiągnięta 2) nadana/odbita 3) rosproszona/dyfuzyjna 4) moratorium

2 wymiary za pomocą których zdefiniowano statusy tożsamości (Marcia)

1) eksploracja 2) zobowiązania

wymiar eksploracji:

doświadczanie kryzysu i poszukiwanie alternatywnych działań

wymiar zobowiązania:

wybór sposobu realizowania siebie i zadań rozwojowych

najczęściej obecny wzorzec rozwojowy statusów tożsamości:

dyfuzyjna -> odbita -> moratorium -> osiągnięta

co stanowi istotny predyktor dobrostanu społecznego i zdolności do generatywności?

tożsamość osiągnięta w wieku 27 lat

Jak ujmowana jest tożsamość wdłg Berzonsky’ego?

w kategoriach STRUKTURY (tworzą ją schematy poznawcze) oraz PROCESU (sposobów wykorzystania zasobów poznawczych w trakcie rozwiązywania problemów życiowych

3 style budowania tożsamości (Berzonsky)

1. informacyjny 2. normatywny 3. dyfuzyjno-unikający

styl tożsamości (Berzonsky):

metody, za pomocą których ludzie konstruują wiedzę o sobie (czyli budują tożsamość) oraz rolę jaką pełni ona przy podejmowaniu decyzji życiowych

zachowania prokrastynacyjne

zwlekanie, ociąganie się, odwlekanie, opóźnianje lub przekładanie czegoś na później, ujawniające się w różnych dziedzinach życia

na wybór pracy mają wpływ: (4)

-pochodzenie i wartości rodzinne -wykształcenie i inteligencja -płeć -osobowość

Teoria rozwoju zawodowego - Super (7)

1. Faza krystalizacji 2. specyfikacji 3. implementacji 4. stabilizacji 5. konsolidacji 6. schyłkowa 7. emerytura

Klimakterium

okres w życiu człowieka dorosłego kiedy następuje osłabienie lub utrata zdolności rozrodczych; spadek poziomu hormonów (tesosteronu i estrogenu)

inteligencja płynna

inteligencja abstrakcyjna; ujawnia się w testach wymagających rozwiązywania w sposób twórczy

inteligencja skrystalizowana

inteligencja konkretna; zdolność do skutecznego radzenia sobie z problemami

średnia dorosłość to okres, w którym jednostki:

zaangażowane są w wielorakie role

zadania normatywne okresu średniej dorosłości:

-osiągnięcie stabilizacji w rodzinie -zaangażowanie w pracę zawodową i osiągnięcie zadowolenia i sukcesu -wypełnianie obowiązków wobec własnych dzieci i starzejących się rodziców

Kryzys średniej dorosłości - Jaques

uświadomienie sobie własnej, zbliżającej się śmierci

kryzys połowy życia (Oleś)

to proces intensywnych i subiektywnie trudnych przemian osobowości, które dot. koncepcji siebie, świata i wartości oraz zadań życiowych

2 wymiary kryzysu wdłg Olesia

ciągłość-zmiana; reflekcja-działanie

psychologiczne uwarunkowania kryzysu (badania na mężczyznach):

-niejasna koncepcja przyszłości -słabo uporządkowany system wartości -emocjonalnie zorientowane strategie radzenia sobie ze stresem -mało refleksyjni, mało sumienni w działaniu -mało otwarci na nowe doświadczenia

wymiary kryzysu:

-dojrzałość psychologiczna - intensywność kryzysu -akceptacja losu i śmierci

system poznawczy tworzą 3 wymiary:

1) przetwarzanie inf. 2) wiedza ekspercka 3) myślenie postformalne

wiedza w okresie średniej dorosłości staje się:

zróżnicowana, zautomatyzowana, intuicyjna

kryteria wiedzy eksperckiej:

-w. faktograficzna -w. proceduralna -osadzenie w kontekście biegu życia -relatywizm wartości i tolerancja -świadomość i radzenie sobie z niepewnością

na co pozwala zakapsułowana wiedza (ekspertywna):

-rozwiązywanie słabo zdefiniowanych problemów -dostrzeganie nowych problemów i możliwości ich rozwiązywania -twórczość w ramach wiedzy eksperckiej

mądrość

ekspertywność w rozwiązywaniu problemów zwązanych z pragmatyką życia

czynniki wpływające na rozwój mądrości

1) sprzyjający kontekst doświadczeń (wiek, kultura) 2) przesłanki rozwoju wiedzy eksperckiej (mentor, doświadczenie życiowe) 3) czynniki osobowe (inteligencja, cechy itp)

kryzysy w średniej dorosłości - Peck

1) cenienie mądrości/cenienie sił fizycznych 2) socjalizowanie się/seksualność 3) katektyczna giętkość/katektyczne zubożenie 4) giętkość umysłowa/umysłowa sztywoścć

giętkość umysłowa

elastyczność w opiniach, działaniach, wrażliwość na nowe idee

kryzysy w późnej dorosłości - Peck

1) różnicowanie się ego/zaabsorbowanie rolą człowieka pracującego 2) wykraczanie poza swoje ciało/nadmierne zajmowanie się nim 3) wzniesienie się ponad ego/zaabsorbowanie swym ego

średnia dosrosłość - pokolenie...

„pomiędzy” dorastającymi dziećmi a starszejącymi się rodzicami (sandwich generation)

syndrom drzwi obrotowych

dzieci wracają do domu

rodzaje związków dziadków z wnukami

-związek zdystansowany -związek towarzyski -związek zaangażowany

Co leży u podstaw kryzysu kariery zawodowej?

rozbieżność między oczekiwaniami wobec zawodu a wykonywaną pracą

Co cechuje wypalenie zawodowe?

- wyczerpanie emocjonalne -poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany

Fazy wyczerpania zawodowego- Maslach:

1) faza wyczerpania emocjonalnego 2) faza depersonalizacji 3) faza braku poczucia własnych osiągnięć

model rozwoju Levinsona jest...

cykliczny, występują w nim okresy zmian i względnej stabilizacji podstawowych typów aktywności i związków jednostki z otoczeniem

podstawowe pojęcia w koncepcji Levinsona:

bieg życia, cykl życia, struktura życia, era, stadium, faza(era), przejście

bieg życia - Levinson

proces zmian i stabilizacji w zakresie wybranych aspektów życia

cykl życia - Levinson

cykliczne następstwo okresów przemian i względnej stabilności. Każdzy człowiek przechodzi przez te same etapy w życiu.

struktura życia - Levinson

podstawowy w danym czasie wzorzec aktywności osoby i powiązań z otoczeniem

Co wchodzi w skład struktury życia?

potrzeby, cele, postawy, role, jakość i wzory stosunków z innymi, w powiązaniu z potencjałem jednostki

3 aspekty struktury życia - Levinson

- społ.-kulturowe właściwości świata, w którym człowiek żyje - udział w otaczającym świecie -wiedza o sobie i ustosunkowanie się do siebie

marzenia - Levinson

oczekiwana koncepcja życia (małżeństwo, kariera zawodowa); formułowane w okresie przemian w dorosłe życie

4 ery życia - Levinson:

Era I - przeddorosłość, Era II - wczesna dorosłość, Era III - wiek pełni dorosłości, Era IV - późna dorosłość

Podział er na 3 krótsze okresy:

1) faza nowicjatu 2) faza środkowa 3) faza kulminacyjna

Pomiędzy erami występują ... (Levinson)

okresy przejściowe

BOOM (Levinson, wczesna dorosłość)

stawanie się panem samego siebie

Główne zadania wczesnej dorosłości (Levinson)

-działalność zawodowa - włączenie się w świat ludzi dorosłych

główne zadanie średniej dorosłości (Levinson)

integracja przeciwstawnych wew. tendencji

Przeciwstawne tendencje (Lecinson)

1) młodość/starość 2) destrukcja/twórczość 3) męskość/kobiecość 4) więź z otoczeniem/oddzielenie

Główne zadanie rozwojowe w późnej dorosłości (Levinson)

konfrontacja ze śmiercią

3 rodzaje wieku człowieka starego

1. chronologiczny 2. biologiczny 3. psychologiczny

Podokresy późnej dorosłości wdłg wieku

-starość wczesna (60-74) -starość zaawansowana (75-89) - starość późna (powyżej 90)

Co jest ogólną cechą rozwoju, obecną w każdym okresie życia? - Baltes

kształtowanie się różnych form adaptacji

Model pomyślnego starszenia się - model selektywnej optymalizacji i kompensacji (SOC) - Baltes

model zakłada, iż ogólną cechą rozwoju człowieka w ciągu życia jest ciągłe kształtowanie się wyspecjalizowanych form adaptacji

pomyślne starzenie się - Baltes

maksymalizowanie pozytywnych efektów i minimalizowanie negatywnych; koncentrowanie się na istotnych obszarach życia a wycofywanie się z mniej ważnych

przystosowanie się do starości opiera się na 3 mechanizmach: (Baltes)

1. Selekcja 2. Optymalizacja 3. Kompensacja

selekcja -Baltes

polega na ograniczaniu się do wybranych dziedzin funkcjonowania z uwagi na fakt, że w wyniku starzenia się dochodzi do ubytków w zakresie potencjału adaptacyjnego. wybór powinien dot. dziedzin priotyteowych

Priorytetowy charakter wybieranych dziedzin w procesie selekcji wyznaczany jest przez (Baltes)

-wymogi środowiska -indywidualne preferencje -motywy i cele osoby -jej możliwości biol.

optymalizacja - Baltes

zaangażowanie posiadanych rezerw w celu maksymalizacji sprawności działania w wybranych dziedzinach życia i w związanych z nimi formach aktywności

selektywna optymalizacja - Baltes

selekcja i optymalizacja są ze sobą powiązane; mechanizm wyboru obszarów funckjonowania dla których zostanie utrzymana wysoka sprawność

przystosowanie zachodzi z udziałem?

mechanizmów selektywnej optymalizacji

kompensacja - Baltes

obejmuje rozwój mechanizmów wyrównujących i/lub zastępujących funkcje, które uległy pogorszeniu. Środki zastępujące: okulary, laska, aparat sluchowy, notatki

obszary wymagające wsparcia u osób starzejących się:

-funckje poznawcze -samoocena -tożsamość

wspomaganie w zakresie osiągania pomyślnego starzenia się powinno obejmować:

-działania aktywizujące - działania wspomagające mechanizm kompensacji lub inicjujące jego wystąpienie -działania facylitujące (wspierające) nowe zjawiska adaptacyjne i wspomgające ich pozytywny wpływ na proces starzenia

strategie kompensacyjne stosowane przez osoby starsze:

-zapiski w kalendarzu, notatki, kateczki, listy rzeczy do zrobienia -regularny tryb życia

Co może stanowić czynnik kompensacyjny?

większa wiedza i doświadczenie

Na inteligencję składa się:

-elementarne procesy inf. uniwersalne, niezależne od treści, uwarunkowane genetycznie - wiedza deklaratywna i proceduralna

badania longituidalne 7letnie nad funkcjonowaniem intelektualnum - Baltes

•inteligecja skrystalizowana - wyższe wyniki •giętkość poznawcza -brak zmian •wizualizacja - wyniki wyższe •giętkość wzrokowo-motoryczna -regres

mądrość - definicja

wiedza o podstawowej pragmatyce życia (Baltes) - korzystanie z inteligencji i doświadczenia dla osiągnięcia dobra wspólnego (Sternberg)

mądrość

wiedza o podstawowj pragmatyce życiowej i ludzkiej kondycji, decyduje o doborze strategii radzenia sobie z problemami życiowymi; wiąże się z orentacją na wspólne dobro z rozumieniem.

Składniki mądrości - Baltes

1) wiedza faktograficzna 2) wiedza proceduralna (-rozumienie znaczenia kontekstu, -rozumienie znaczenia wartości, pojmowanie nieprzewidywalności skutków decyzji)

Gerotranscendencja

Proces który prowadzi do zmiany metaperspektywy z postrzegania materialnego i racjonalnego na postrzeganie bardziej kosmiczne i transcendente. Pomyślne starzenie się.

Koherencja - składniki

sensowność, zrozumiałość, zaradność

Wymień główne czynniki rozwoju za K. Dąbrowskim:

1) fizjologia 2) uwarunkowanie społeczne 3) wewnętrzna siła autokreacji

źródła rezerwy poznawczej w wieku senioralnym:

-uwatunkowania biol. -gospodarowanie czasem wolnym -relacje społeczne -cech osobowości

Co jest podstawowym warunkiem rozwoju?

osobiste zaangażowanie we własny rozwój