polski

Agnostycyzm

odrzucenie Boga i spraw ostatecznych jako rzeczy, których pozna nie jest możliwe, więc nie warto się ni mi zajmować

Asymilacja mniejszości narodowych

polscy pozytywiści głosili przede wszystkim hasło asymilacji Żydów. Chodziło o włączenie na równych prawach społeczności żydowskiej do narodu polskiego.

Emancypacja kobiet

postulat równouprawnienia kobiet. W polskich warunkach szczególnie ważne było dopuszczenie ich do pracy.

Ewolucjonizm

pogląd przeniesiony przez Herberta Spencera z teorii Charlesa Darwina do interpretacji zjawisk społecznych. Zgodnie z tą zasadą, społeczeństwo powoli, małymi krokami dąży do doskonałości, a jego rozwój przyspieszają wynalazki techniczne

Literatura tendencyjna

literatura z tezą, której główne zadanie polega na propagowaniu określonej idei. Postacie są tu czarno-białe, a narrator subiektywny bezpośrednio zwraca się do czytelnika, oceniając wydarzenia i bohaterów

Monizm przyrodniczy

jedność świata natury i ludzi. Stąd wniosek, że prawa przyrody można odnieść do społeczeństwa i na ich podstawie je badać, obserwować i opisywać.

Naturalizm

by sztuka naśladowała metody naukowe. Postulował rejestrowanie w dziele zjawisk życia bez oceny i interpretacji z nagromadzeniem wielu szczegółów, nawet brzydkich i wstydliwych, by ukazywały one Świat i prawa nim rządzące.

Organicyzm

praca organiczna, przekonanie, że społeczeństwo to jeden wielki organizm tylko wzajemna współpraca organów grup społecznych może przyczynić się do jego rozwoju.

Praca u podstaw

element programu polskich pozytywistów, nawoływanie warstw oświeconych do podjęcia nauczania klas najuboższych, którzy stanowią podstawę społeczeństwa, a są najbardziej zaniedbane