polski 2023

 0    75 fiche    zosiabuczylo
Télécharger mP3 Imprimer jouer consultez
 
question język polski réponse język polski
stoicyzm
commencer à apprendre
pogląd filozoficzny, w którym najważniejsze jest zachowanie spokoju, niepopadanie w skrajności. Zachowanie spokoju, nieważne co by przyniosło życie. Rozwija się w antyku, potem silnie ukazuje go Jan Kochanowski
antropocentryzm
commencer à apprendre
pogląd, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata, postawa skoncentrowana na człowieku RENESANS
ateizm
commencer à apprendre
postawa negująca istnienie boga
ars moriendi
commencer à apprendre
ars moriendi le polonais
sztuka umierania, motyw obecny w średniowieczu (np. "Pieśń o Rolandzie"- Roland umiera jako bohater i osoba wierząca, na wzgórzu, nie boi się śmierci, jego śmierć jest patetyczna i ma wymiar sakralny)
deizm
commencer à apprendre
pogląd, według którego Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego dzieje
decorum
commencer à apprendre
zasada stosowności, która określa wzajemne relacje elementów dzieła literackiego: styl musi być dostosowany do treści utworu (WIDOCZNY W KLASYCYZMIE OŚWIECENIOWYM)
empiryzm
commencer à apprendre
pogląd, według którego poznanie opiera się na doświadczeniu (OŚWIECENIE, JOHN LOCKE - czysta karta)
dance macabre
commencer à apprendre
taniec śmierci, przedstawienie śmierci jako kościotrupa/rozkładającego się ciała,. które zaprasza do tańca przedstawicieli różnych stanów społecznych. śmierć zrównuje ludzi ŚREDNIOWIECZE
teocentryzm
commencer à apprendre
pogląd, według którego Bóg jest centrum, ośrodkiem i przyczyną wszystkiego ŚREDNIOWIECZE
vanitas
commencer à apprendre
motyw marności, przemijania, nietrwałości. "Marność nad marnościami i wszystko marność" z biblijnej Księgi Koheleta. Widoczny najbardziej w ŚREDNIOWIECZU I BAROKU
racjonalizm
commencer à apprendre
pogląd, według którego najważniejszy jest rozum, człowiek poznaje świat rozumowo. "Myślę, więc jestem"- Kartezjusz (filozof XVII wieku, jednak racjonalizm najbardziej rozwija się w OŚWIECENIU)
natura romantyczna
commencer à apprendre
żywiołowa, dzika, groźna, nieposkromiona, mająca swój świat wewnętrzny i skłaniająca człowieka do refleksji
miłość romantyczna
commencer à apprendre
nieszczęśliwa, skazana na cierpienie, doprowadza człowieka na skraj (często przez nią popełnia samobójstwo). Ponadto ludzie romantyzmu sądzili, że miłość jest wieczna i trwa nawet po śmierci.
epikureizm
commencer à apprendre
filozofia, dla której najważniejsze jest osiągniecie szczęścia. W życiu ważne jest nieodczuwanie cierpienia i odbieranie go jako samą radość. Carpe. diem
epos
commencer à apprendre
długi, wierszowany utwór, opowiada o legendarnych i historycznych bohaterach, przedstawiając ich na tle ważnych,. przełomowych wydarzeń. ILIADA I ODYSESJA HOMERA Uroczysty, patetyczny styl
zasada trzech jedności
commencer à apprendre
jedność miejsca, czasu i akcji, typowa zasada tragedii antycznej. Akcja trwa jeden dzień, odbywa się w jednym miejscu i obejmuje jeden wątek
mimesis
commencer à apprendre
naśladowanie rzeczywistości przez sztukę. Widoczne w ANTYKU
fatum
commencer à apprendre
nieszczęśliwy los, przeznaczenie. Fatum ciąży nad bohaterem, nie jest on w stanie przed nim uciec
katharsis
commencer à apprendre
oczyszczenie, człowiek podczas sztuki doznaje uczucia winy i trwogi, po czym doznaje oczyszczenia z tych uczuć pod wpływem sztuki
wina tragiczna
commencer à apprendre
bohater źle ocenia swoją sytuację i podejmuje decyzje, które doprowadzają do go klęski
topos
commencer à apprendre
stały, powtarzający się motyw w kulturze
archetyp
commencer à apprendre
stały i niezmienny wzorzec zachowań i postaw ludzi utrwalony w świadomości zbiorowej
homo viator
commencer à apprendre
człowiek wędrujący, topos człowieka wędrującego. Pierwszym homo viatorem był Odyseusz
ironia tragiczna
commencer à apprendre
wydarzenia z pozoru dobre dla bohatera, nieświadomie prowadzą do jego klęski
konflikt tragiczny
commencer à apprendre
konflikt dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi bohater musi wybrać, jednak żadna z tych decyzji nie może skończyć się dla niego dobrze
horacjanizm
commencer à apprendre
stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i moralności polegająca na poszukiwaniu złotego środka poprzez połączenie epikureizmu i stoicyzmu
non omnis moriar
commencer à apprendre
nie wszystek umrę, koncepcja nieśmiertelności twórczości ("Wybudowałem pomnik" Horacy i potem "Pieśń XXIV Jan Kochanowski)
theatrum mundi
commencer à apprendre
koncepcja świata jako teatru, ludzie to aktorzy, często marionetki
asceza
commencer à apprendre
praktykowanie dobrowolnego wyrzeczenia się dóbr materialnych, wartości i aktywności życiowych w celu osiągnięcia zbawienia i świętości. Dwa modele ascezy- ta bardziej skrajną - św. Aleksy i "Legenda o świętym Aleksym" i ta łagodniejsza - św. Franciszek
memento mori
commencer à apprendre
pamiętaj o śmierci. Motyw przemijania i niechybnej śmierci
uniwersalizm średniowieczny
commencer à apprendre
ujednolicenie całej Europy pod względem: języka (łacina), władzy duchownej (papież),. która wynikała z dominacji religii chrześcijańskiej i władzy sowieckiej (Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego)
hagiografia
commencer à apprendre
żywoty świętych.np. "Legenda o świętym Aleksym"
etos
commencer à apprendre
zespół porządnych cech,. wartości i zachowań charakterystycznych dla jakiejś grupy. dla ludzi średniowiecza najważniejszy był między innymi - etos rycerski na przykładzie Rolanda
apokalipsa
commencer à apprendre
utwór, którego tematem jest prorocza, zazwyczaj pełna grozy wizja przyszłości. zwykle opowiada o końcu świata, o śmierci, życiu wiecznym, przeznaczeniu człowieka oraz walce dobra ze złem
archaizm
commencer à apprendre
wyraź, który wyszedł z użycia
deesis
commencer à apprendre
kompozycja oparta na trzech postaciach: Jezusie (ukazany na środku), po swojej prawej stronie ma Matkę Boska, a po lewej Jana Chrzciciela. Deesis ukazuje idee pośrednictwa- Jan Chrzciciel i Matka B są pośrednikami pomiędzy ludźmi a Jezusem
dualizm
commencer à apprendre
koncepcja zakładająca współistnienie dwóch przeciwstawnych pierwiastków lub zasad. W średniowieczu- człowiek składa się z nieśmiertelnej duszy i śmiertelnego ciała
inwokacja
commencer à apprendre
rozbudowany, uroczysty i patetyczny zwrot do adresata (umieszczony na początku utworu)
psychomachia
commencer à apprendre
walka pomiędzy siłami dobrymi a siłami złymi o duszę człowieka. Widoczna w "III części Dziadów"
sacrum
commencer à apprendre
rzeczy święte, nadanie rzeczom zwykłym cech sacrum nazywamy SAKRALIZACJĄ
sceptycyzm
commencer à apprendre
nurt filozofii starożytnej kwestionujący możliwość poznania prawdziwej natury rzeczywistości i przez to zalwzciający wstrzymywanie się od osądów
tragizm
commencer à apprendre
jest to nierozwiązywalny konflikt między dązeniami bohatera, a siłami wyższymi (np. losem, wolą bogów), lub też konflikt wynikający z wyboru między dwiema równorzędnymi racjami. Każdy wybór bohatera prowadzi go do klęski, katastrofy.
poezja tyrtejska
commencer à apprendre
poezja wzywająca do walki za ojczyznę
zasada złotego środka
commencer à apprendre
istotne w myśli Arystotelesa zalecenie, aby odrzucać wszystkie skrajności i wybierać to, co umiarkowane, pośrednie. Do kierowania się złotym środkiem wzywał też w swoich utworach Horacy
klasycyzm
commencer à apprendre
przyjęta między innymi przez Horacego postawa artystyczna, według której poeta powinien ukazywać świat prawdopodobny, rozumnie uporządkowany. Twórczość - harmonijną, spokojna i wyrażająca ład. Zasada decorum. Nawiązywanie do wzorców antycznych
hierarchiczność
commencer à apprendre
przekonanie, że cały byt ma uporządkowaną konstrukcję, która opart jest na wyższości jednych nad innymi. "Drabina bytów"- święty Tomasz. ŚREDNIOWIECZE- pomiędzy człowiekiem a Bogiem przepaść, brak możliwości bezpośredniego kontaktu
franciszkanizm
commencer à apprendre
człowiek jest jednym ze stworzeń, wszystkie inne stworzenia to jego rodzeństwo, głębokie przekonanie o pokrewieństwie z przyrodą, miłości, radość, skromność, odrzucenie dóbr materialnych, miłosierdzie okazywane innym jako wyraz miłości do Boga
reformacja
commencer à apprendre
ruch religijno-spoleczny, mający na celu reformę doktryn i praktyk kościoła rzymskokatolickego. Zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 roku
makiawelizm
commencer à apprendre
cel uświęca środki, doktryna mająca swoje źródło w renesansie, Machiavelli. Najważniejsza jest skutecznosć, a nie moralność, aby osiągnąć określony cel można posługiwać się okrucieństwami
konceptyzm
commencer à apprendre
BAROK. Wypowiedź poetycka oparta na koncepcie, czyli ja oryginalnym, wyszukanym pomyśle,. który ma szokować i zadziwiać odbiorcę. Jan Andrzej Morsztyn i jego Sonet "Do trupa".
kontreformacja
commencer à apprendre
ruch odnowy w łonie Kościoła katolickiego rozwijający się w XVI wieku w reakcji na protestancką reformację
hiperbola
commencer à apprendre
przedstawienie czegoś lub kogoś w sposób wyolbrzymiony HIPERBOLIZACJA
groteska
commencer à apprendre
kategoria estetyczna okreslająca sposób ukazywania świata w sztuce. Świat ten jest karykaturalny, pozbawiony logiki, zdeformowany. W języku i stylu groteski widać sprzeczne elementy, np. powagą pomieszana z żartem. "ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ"
makaronizm
commencer à apprendre
obce słowo lub fragment zdania wtrącone do wypowiedzi sformułowanej w języku ojczystym. Makaronizmy są w "Pamiętnikach" Jana Chryzostoma Paska
oksymoron
commencer à apprendre
epitet sprzeczny, np. ciepły śnieg.
poeta doctus
commencer à apprendre
poeta uczony, popularne w RENESANSIE określenie ideału twórcy, który doskonale poznał dorobek antyku, posługuje się klasyczną łaciną, a także nawiązuje do starożytnych tematów, idei i form.Np. Jan Kochanowski
poezja metafizyczna
commencer à apprendre
nurt poezji BAROKOWEJ (Mikołaj Sęp Szarzyński) mającej charakter refleksyjno-filozoficzny. Podejmował głównie motywy marności życia (vanitas)
preromantyzm
commencer à apprendre
zespół zjawisk i tendencji artystycznych, które pojawiły się w drugiej połowie XVIII wieku i na początku XIX wieku, zapowiadając nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej. CZAS BURZY I NAPORU, SENTYMENTALIZM
mistycyzm
commencer à apprendre
termin ten wiąże się z jednostkowym doświadczeniem tajemnicy, jaką jest bezpośrednie spotkanie z Bogiem. Termin opisujący doświadczenie religijne, polegające na bezpośredniej relacji człowieka z rzeczywistością pozamaterialną. ROMANTYZM
mesjanizm
commencer à apprendre
przekonanie, że jakaś jednostka lub jakiś naród / grupa są powołani przez Boga do realizacji specjalnej misji w dziejach świata. Mesjanizm widoczny w III części Dziadów- Polska Chrystusem Narodów
ballada programowa
commencer à apprendre
"Romantyczność" Adama Mickiewicza. Ukazuje nowe spojrzenie na świat, jest to manifest światopoglądowy romantyzmu. Stanowi zapowiedź nowych tematów, motywów, problemów.
ballada
commencer à apprendre
gatunek synkretyczny- łączący w sobie elementy epiki, liryki i dramatu. Dużo ballad powstało w ROMANTYZMIE (np. "Romantyczność" Adama Mickiewicza)
orientalizm
commencer à apprendre
zwrot ku tradycji, kulturze i sztuce Wschodu. Orientalizm w literaturze romantycznej przejawiał się w zainteresowaniu twórców egzotyką przyrody orientalnej. Romantycy często odbywali podróże na Wschód. Fascynowała ich odmienna kultura
werteryzm
commencer à apprendre
nadmierna, wybujała uczuciowość, nadwrażliwość, bunt i niezgoda wobec otaczającego świata, samotność, poczucie bezsensu egzystencji, idealizacja miłości, dążenie do samozagłady
bohater romantyczny
commencer à apprendre
jego życie jest dramatyczne, jest indywidualistą, idealistą i buntownikiem o bogatym życiu duchowym, wyrasta ponad przeciętność, jest skłócony ze światem. Jednostka mocno emocjonalna, wybitna, osamotniona.
bajka
commencer à apprendre
jeden z podstawowych gatunków literatury dydaktycznej, krótka powiastka pisana wierszem lub prozą, której bohaterami są najczęściej zwierzęta. Zawiera morał, jest alegoryczna. Bajki w OŚWIECENIU pisał IGNACY KRASICKI
alegoria
commencer à apprendre
motyw lub zespół motywów, które poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze inne, ukryte znaczenie. Alegorie są jednoznaczne i zakorzenione w tradycji.Np. mrówka - alegoria pracowitości, sowa- mądrości
satyra
commencer à apprendre
utwór ośmieszający lub piętnujący ukazywane w nim zjawiska- wady i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, grupy, stosunki społeczne. Autorem satyr w OŚWIECENIU był IGNACY KRASICKI
sonet
commencer à apprendre
utwór poetycki składający się z 14 wersów podzielonych na 4 strofy. Dwie pierwsze zawsze mają charakter opisowy, a dwie następne refleksyjny.np. "Sonet do trupa" Jana Andrzeja Morsztyna, "Burza" Adama Mickiewicza
cechy stylu klasycznego
commencer à apprendre
prostota i jasność, porządek, harmonia, synteza, uniwersalizm, zasada decorum, symetria, prostota wyrazu, piękno osiągane przez zastosowanie odpowiednich proporcji, zwięzłość
eschatologia
commencer à apprendre
zainteresowanie co stanie się z człowiekiem po śmierci, fascynacja przyszłym, pozaziemskim życiem- co będzie potem? jak wygladają zaświaty?
stabat mater dolorosa
commencer à apprendre
stała matka boleściwa, motyw przedstawiający rozpaczającą pod krzyżem Matkę Boską.
tren
commencer à apprendre
gatunek poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji. Wyrażał żal z powodu czyjejś śmierci, służył rozpamiętywaniu czynów i myśli zmarłego, zawierał pochwałę jego zalet i zasług.
humanizm
commencer à apprendre
światopogląd wyrażający przeświadczenie o szczególnej roli i pozycji człowieka we wszechświecie, prad umysłowy i kulturalny, którego cechami były: fascynacja filozofią, sztuką antyku, studia nad istotą człowieczeństwa, duża waga życia doczesnego
poezja metafizyczna
commencer à apprendre
twórczość ukazująca trudną kondycję egzystencjalną człowieka, jego wewnętrzną walkę. Przedstawiciel - Mikołaj Sęp Szarzyński BAROK

Vous devez vous connecter pour poster un commentaire.