oświecenie

nazwa epoki oswiecenie

pochodzi od metafory światła które miało rozpraszać mrok niewiedzy

Sapere aude

miej odwage być mądrym

jak inaczej nazywano oświecenie

wiek rozumu, wiek filozofów

od kiedy do kiedy trwało oświecenie w europie

od XVII w do końca XVIII w

podstawą światopoglądu ludzi oświecenie było

przekonanie że najlepszym źródłem wiedzy jest rozum głównym narzędziem poznawania świata powinno byc doswiadczenie

deizm

bóg istnieje ale nie ingeruje w dzieje ludzi

sensualizm

pogląd głoszący że źródłem ludzkiej wiedzy są doświadczenia i wrażenia dostarczane umysłowi poprzez zmysły

ramy czasowe oświecenia w europie

koniec 17w do końca 18w

czym zaczyna sie oświecenie w europie

publikacja prac Isaaca Newtona i Johna Locke’a

czym kończy się oświecenie w europie

wielka rewolucja francuska

ramy czasowe oświecenia w polsce

początek ok. 1740r koniec 1 tom adama mickiewicza 1822r.

racjonalizm

założenie że rozum daje człowiekowi możliwość rozróżniania prawdy od fałszu wszytskie poglądy należy zweryfikować poprzez obserwacje i doświadczenia

empiryzm

wszystkie teorie i hipotezy należy weryfikować i konfrontować z obserwacjami

założenia światopoglądowe epoki

rozum-racjonalizm, doświadczenie(empiryzm), deizm, ateizm, wolność i tolerancja, materializm, sensualizm, idea postępu

materializm

istnieje świat materialny a nie duchowy

idea postępu

świat stale sie rozwija, zmierza ku doskonałości

cechy nowoczesnego społeczeństwa

liberalizm, utylitaryzm, wolność i równość obywateli, trój podział władzy gwarantowany przez konstytucje

liberalizm

wolność jest najwyższą wartością, jest podstawa nowoczesnej demokracji

utylitaryzm

dążenie do własnych potrzeb jest moralne jeśli przynosi pożytek ogółowi

wolność i równość

wszyscy obywatele są równi

koncepcja umowy społecznej

stworzył ją Jean-Jacques Rousseau państwo to kontrakt pomiędzy władzą a równymi i wolnymi obywatelami, celem tej umowy mialo byc wspolne dobro obywateli

cechy edukacji

szkoły państwowe, świeckie nauczanie, 1 ministerstwo oświaty (polska), powstały 1 podreczniki i programy szkolne, powstaly biblioteki publiczne, rozwiniecie prasy i czasopism

komisja edukacji narodowej

1 w europie ministerstwo oświaty powstało w polsce 1773 komisja opracowala system edukacji publicznej

obiady czwartkowe (polska)

na zamku królweskim lub w łazienkach stanisław poniatowski zapraszał na nie wybitnych pisarzy, artystów i uczonych (tworzyli oni obóz reformatorski ktory mial poprawic sytuacje gospodarcza, polityczna, spoleczna)

najwazniejsze polskie instytucje kulturalne i oswiatowe

pismo monitor, zabawy przyjemne i pozyteczne, szkola collegium nobilium, panstwowa szkola rycerska, teatr narodowy, ken, 1 ministerstwo oswiaty na swiecie, biblioteka załuskich

monitor

najwazniejsze czasopismo spoleczno polityczne powstaly z inicjatywy krola polski, antyklerykalne i antymagnackie, prezentowaly nowe ideę i pogoglądy, wprowadziło nową forme publicystyki: felieton

zabawy przyjemne i pozyteczne

1 polskie czasopismo literackie, rozwinela sie krytyka literacka i teatralna

co to bylo collegium nobilium

szkola zalozona przez stanislawa komorskiego, uczyli sie w niej magnateria i bogata szlachta-przyszle elity kraju

szkola rycerska

1 panstwowa szkola dla ubogiej mlodziezy szlacheckiej przygotowywala do sluzby wojskowej

teatr narodowy

powolany przez krola tutaj narodzil sie teatr wojciecha bogusławskiego

biblioteka załuskich 1774r

pierwsza polska biblioteka udostepniajaca zbiory, jedna z najwiekszych w europie

filozofowie oswiecenia

John Locke, Imanuel Kant, Jean- Jacques Rousseau, Wolter

John Locke

twierdził że człowiek rodził się jako niezapisana karta(tabulla raza), stworzył koncepcje poznania opartego na rozumie i doświadczeniu

Immanuel Kant

napisał rozprawe co to jest oświecenie, nie możemy poznać rzeczy takimi jakie są naprawdę ponieważ przetwarza je nasz umysł, ta koncepcja nazywana jest przewrót kopernikański w filozofii, autor maksymy: niebogwieździste nademną i prawo moralne we mnie

Jean-Jacques Rousseau

człowiek twierdził że cywilizacja postęp i nauka niszczy w człowieku w rodzony pierwiastek dobra, miarą człowieczeństwa nie jest rozum lecz wartości moralne, negował obyczaje i człowiek powinnien dążyć do stanu naturalnej niewinności

Wolter

celem życia ludzkiego jest naprawianie świata poprzez pomniejszanie cierpienia i zła, podstawą moralności jest prawo naturalne nie czyn drugiemu co tobie nie mile, fanatyzm jest złem bo prowadzi do nienawisci i społecznego zamętu, propagował tolerancje

sztuka oświecenia

rokoko, klasycyzm, sentymentalizm

rokoko

sztuka wytworna, subtelna, wyrafinowana, związana z kulturą dworską

rokoko cechy malarstwa

jasna kolorystyka, nastrojowość, fantastyka, arystokratyczne zabawy i wydarzenia towarzyskie na łonie przyrody, postaci nosiły wytworne stroje dworskie

rokoko architektura

budowle lekkie, subtelne dekoracje, faliste linie, asymetryczne zdobienia, lekkie powiginane jasne meble czesto obite pastelowa tkanina, instrumenty, srebrne lustra

klasycyzm

wzorowano sie na sztuce antyku, w dazeniu do uporzadkowania kompozycji, zachowanie harmoni i prostoty,

klasycyzm malarstwo

tematyka mitologiczna i historyczna, przedstawiano postaci zgodnie z zasada realizmu, rozwinela sie sztuka portretu, wizerunki wielkich wodzow i wladcow cechowaly sie wzniosloscia,

klasycyzm architektura

budowle budowane zgodnie z zasadami symetrii, na planie kola lub kwadratu, dominowaly linie proste, do tradycji antyku nawiazywaly tez kolumnady i trojkatne frontony z plaskorzezbami, rzezby tematyka mitologiczna, kopiowano antyczne kompozycje w tym akty

sentymentalizm

akcentował uczuciowość i role natury, nazwa sentymentalizm powiazuje do powiesci Lurensa Sterma „podroz sentymentalna”, to prad przedewszytskim filozoficzny i literacki a najmniej artystyczny

sentymentalizm malarstwo

sceny na lonie natury, w nastroju melancholijnym, pastelowe barwy, temat zycie pasterzy w rajskim krajobrazie na wsi lub w ogrodzie,

sentymentalizm ogrody

powstal sentymentalny ogrod angielski, jego celem bylo stworzenie iluzji dzikiej pierwotnej przyrody a jednoczesnie szczesliwej arkadii: duze trawniki, niesymetryczne nasadzenia kwiatow, dzikie rosliny, oczka wodne, sztuczne ruiny, kolumny, altany, posagi

cele literatury w oswieceniu

wychowanie czytelnikow, przekazanie nowych idei postaw i wzorow, uczestniczenie w reformowaniu spoleczenstwa i panstwa, realizacja celow dydaktycznych wzorem Horacego: „uczyc, bawiąc”

gatunki literackie oświecenia

bajki, satyry, poematy heroikomiczne, powieść, komedia, utopia, powiastka filozoficzna, sielanka

docere et delectare

uczyc, bawiąc

bajka

zbiór krótkich humorystycznych wierszowanych utworów, które pokazują prawde o ludzkiej naturze za pomocą alegorycznych historyjek z udziałem zwierząt np kruk i lis

satyra

utwor ktory za pomoca komizmu krytykuje wady spoleczne Ignacy Krasicki „Swiat zepsuty”

poemat heroikomiczny

parodia eposu bohaterskiego która ośmiesza wady i zjawiska społeczne np. Ignacy Krasicki „Monachomachia” osmiesza obyczaje panujace w kosciele

komedia

komedia polityczna np. Julian Ursyniemcewicz „Powrót posła”

powieść

pierwsza polska powieść Ignacy Krasicki „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”, Jean-Jacques Roussau „Nowa heloiza”, Jan Potocki „rękopis znaleziony w saragossie”

utopia

Ignacy Krasicki „Mikołaja doświadczyńskiego przypadki” opisuje fantastyczna wyspe eldorado ktora jest swiatem idealnym

powiastka filozoficzna

utwor pisany prozą, w ktorym wydarzenia i postaci służą zilustrowaniu poglądów filozoficznych, np. Wolter „Kandyt czyli optymizm”, Denis Diderot „Kubus fatalista i jego pan”

sielanka

utwor poetycki przedstawiajacy w sposob wyidealizowany, przedstawia uroki zycia na wsi, np. Franiszek Karpiński „Laura i Filon”