OŚWIECENIE

Ramy czasowe oświecenia PL

1764 r. (koronacja króla Augusta Poniatowskiego) - lata 20 (19 wiek)

Ramy czasowe oświecenia EU

Koniec XVII - Koniec XVIII

Wyjaśnienie nazwy epoki

W tej epoce ludzki rozum uznano za najwyższą wartość. Jest więc odwołaniem do wartości rozumu i wiedzy.

Inne określenia nazwy oświecenie

Wiek rozumu, wiek filozofów

Przyczyny narodzin nowej epoki

Oświecenie ukształtowało się w wyniku kryzysu struktur społecznych.

Odkrycia i wynalazki oświecenia

szczepionka na ospę, maszyna parowa, lokomotywa parowa

Przemiany gospodarcze i społeczne w oświeceniu

Pierwsze spisy ludności, eksplozja demograficzna

Stosunek ludzi w oświeceniu do kościoła

Ludzie w czasach oświecenia byli raczej przeciwnikami wiary

Światopoglądu epoki

Filozofowie oświecenia dążą do obalenia wszelkiej magii itp. skupiają się na rozumie i nauce. W filozofii dominuje racjonalizm

Racjonalizm

wywodzi się od Kartezjusza. Dąży do prawdy i wiedzy. Najistotniejszą cechą jest rozum, a przesądy i wierzenia należy odrzucić

Empiryzm

To pogląd uznający doświadczenie za jedyny sposób poznawania świata.

Tubula rasa

Pojęcie mające wyrażać pogląd, że wszelka wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia.

Sensualizm

To pogląd filozoficzny oraz psychologiczny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych.

Deizm

Pogląd, według którego Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego losy.

Ateizm

Pogląd negujący istnienie Boga

Utylitaryzm

Jest to postawa, uznająca za najwyższe dobro użyteczność, a więc pożytek jednostki lub ogółu. Jego celem jest konkretne działanie, dające „największe szczęście największej liczbie ludzi”.

Twórcy Wielkiej Encyklopedii Francuskiej

Denis Diderot, Jean-Jacques Rousseau

Zawartość Wielkiej Encyklopedii Francuskiej

Dzieło to najlepiej oddaje ducha tamtych czasów. jest ona zbiorem wiedzy epoki oświecenia

Czasopisma wydawane w Polsce podczas oświecenia

„Monitor”, „Zabawy przyjemne i pożyteczne”

„Monitor” czasopismo - charakter

zasadniczym celem czasopisma była poprawa obyczajów i moralności społeczeństwa, krytykowano Sarmatów. Zwalczano m.in. pijaństwo, próżniactwo, pojedynkowanie się

„Zabawy przyjemne i pożyteczne”- o czym

O ambicjach artystycznych

3 style w oświeceniu

Klasycyzm, Rokoko, Sentymentalizm

Klasycyzm

Zaufanie do rozumu i nauki. Dzieła literackie cechuje harmonia, umiar, kult rozumu, prostota i jasność języka. Oda, bajka, satyra, hymn

Rokoko

jest to przede wszystkim sztuka wnętrz. Dominują pastelowe kolory, przepych, bibeloty. Elegancja, zabawa, delikatność, efektowna forma przy błahej treści. Erotyk

Sentymentalizm

Szczere uczucia, autentyzm przeżyć, prostota, natura, piękno przyrody i wsi, liryka bezpośrednia. Życie na wsi. Sielanka, Oda, Elegia

Gatunki literackie popularne w oświeceniu (6)

Bajka, Satyra, Komedia, Powieść, Powiastka filozoficzna, Oda

Bajka

Krótka pouczająca powiastka, najczęściej wierszowana z łatwo uchwytnym morałem, często posługująca się alegorią zwierzącą. Np. „Kruk i Lis”

Satyra

Utwór literacki ośmieszający kogoś lub coś. Np.”Żona modna”

Komedia

Utwór dramatyczny o żywej akcji i pomyślnym zakończeniu, przedstawiający w sposób zabawny i ośmieszający wady i przywary ludzkie.Np. „Powrót posła”

Powieść

Gatunek literatury pięknej, utwór narracyjny, opisujący zwykle rozbudowany ciąg zdarzeń

Powiastka Filozoficzna

Narracyjny utwór prozatorski, ilustrujący i propagujący wybraną ideę światopoglądową lub moralną.

Oda

Uroczysty utwór poetycko opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie

Stosunek pisarzy oświeceniowych do sarmatyzmu

Pisarze oświeceniowy krytykowali wady Sarmatów, zwłaszcza ich kłótliwość i egoizm. Takie wady są np. pokazane w „satyrze do króla” czy „pijaństwo”

Zasada bawiąc, uczyć

Czyli wytykać ułomności ludzkie, ale z humorem

Przykład utworu (zasada bawiąc, uczyć)

„Bajki” Krasickiego

Instytucje, które powstały w czasach oświecenia z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

- Obiady czwartkowe - Zabawy przyjemne i pożyteczne - Szkoła rycerska - Komisja edukacji narodowej

Czym były obiady czwartkowe?

Były to co tygodniowe spotkania elity artystycznej i naukowej, podczas których dyskutowano na różne tematy: naukowe, filozoficzne, literackie, oświatowe

Kto uczestniczył w obiadach czwartkowych?

- Adam Naruszewicz - Ignacy Krasicki - Stanisław Trembecki - Józef Wybicki