Moja lekcja

skład sejmu walnego

— izba wyższa — Rada Królewska (od 1505 — SENAT) Oraz — izba niższa — Rada Poselska

Skład Senatu I

a. arcybiskupi (gnieźnieński i lwowski) oraz biskupi b) kasztelan krakowski — pierwszy świecki pan królestwa, zajmował szczególną pozycję — książę krakowski wysunął go przed wojewodę! c. wojewodowie

Skład Senatu II

d. kasztelan wileński i kasztelan trocki, później także kasztelan grodzieński oraz starosta żmudzki e. ministrowie f. reszta kasztelanów

KOMPETENCJE SEJMU WALNEGO:

inicjatywa ustawodawcza (tak jak król), stanowienia prawa — stanowienie podatków

konstytucja nihil novi 1505 roku: nic nowego o nas bez nas

— wzmocnienie izby poselskiej (nie może zapaść żadna decyzja bez zgody izby poselskiej),

SEJMIKI ZIEMSKIE

zjazd ogółu szlachty z danego obszaru ziemskiego (wybór przedstawicieli do sejmu walnego), miały także funkcje sądownicze

lauda

uchwały sejmikowe

Sejmiki prowincjonalne (GENERAŁY)

odbywały się tuż przed sejmem, już po wyborze posłów na sejm. Podczas obrad tego sejmiku posłowie i senatorowie ustalali jednolitą linię postępowania na sejmie.

sejmik przedsejmowy

odbywał się przed obradami sejmu walnego (od 6 do 8 tygodni przed) — wybór posłów na sejm, przygotowanie stanowiska w poszczególnych sprawach

sejmiki relacyjne

zdanie relacji na temat tego, co uchwalono, aby poinformować każdego o nowych decyzjach (upowszechnianie prawa) —> teksty ustaw składane u starostów

sejmiki samorządowe szlachty — sejmiki elekcyjne

— zwoływane przez wojewodę, wybór czterech kandydatów na określone stanowisko ziemskie

sejmiki kapturowe i konwokacyjne (związane z bezkrólewiem od 1572 roku)

karanie za naruszanie porządku publicznego

sejmik deputacki (od 1578 do 1664)

wybór sędziów do trybunału koronnego

— zasada limitacji obrad sejmiku

zasada odraczania obrad. Od połowy XVII w. sejmiki przerywały swoje narady i przenosiły je na inny termin, uniezależniając się w ten sposób od woli królewskiej.

konstytucja z 1717 r.

Zniosła rządy sejmikowe. odbierając sejmikom kompetencje w sprawach wojskowych i większości skarbowych. Ograniczając samorząd ziemski, reforma ta nie wprowadziła w jego miejsce nowych organów władzy

wojewoda

przedstawiciel administracji samorządowej — przewodniczył sejmikowi elekcyjnemu, udział w sejmie walnym, miał prawo do udzielania azylu wobec arbitralnych wyroków sądów królewskich

kasztelan

dopełniał uprawnień wojewody, głównie o charakterze finansowym (ściąganie danin), bezpieczeństwa i regulacyjnym, miał prawo do zasiadania w senacie

starosta

— „ramię królewskie” — wykonywanie władzy królewskiej, wykonywał na terytorium podległym jego władzy wszystkie funkcje w zastępstwie panującego, z wyjątkiem wydawania przywilejów, miał uprawnienia sądowe

regimentarz

tymczasowy zastępca hetmana

położenie chłopów od XV do XVIIIw.

— chłopi pracowali na szlacheckich folwarkach pańszczyźnianych — poddaństwo osobiste, gruntowe i sądowe — odrodzenie renty odrobkowej — — pańszczyzna (ciągła) — chłop musiał uprawiać ziemię własnymi końmi i narzędziami — chłopi wciąż opłacali czynsze

położenie mieszczan od XV do XVIII w.cz. 1

— ograniczanie praw miast, od konstytucji z 1496 roku — zakaz nabywania i posiadania dóbr ziemskich — mieszczanie nie mogli piastować urzędów państwowych — miasta utraciły reprezentację w sejmie

położenie mieszczan od XV do XVIII w.cz. 2

— zakaz wywożenia towarów polskich za granicę od 1565 roku — szlachta ingerowała w sprawy miastowe — gigantyczna rywalizacja między miastami