Moja lekcja

509 r pne

w wyniku buntu arystokracji i wypędzenia tarkwiniusza pyszengo rzym staje sie republiką

patrycjusze

srystokratyczna warstwa społeczna. należałą do nich władza publiczna, zajmowali najważniejsze urzędy w rzymie

urządy w rzymie

były nieodpłatne, uważane za zaszczyty, przez brak zarobków niższe klasy społeczne nie mogły zajmować urzędów

plebejusze

średnia warstwa społeczna, należeli do niej zarówno bogaci jak i biedni ludzie, na początku nie miała żadnych praw wyborczych, chcieli sprawować urzedy i odsunąć patrycjuszy od pełni władzy

niewolnicy

głównie dłużnicy, jeńcy wojenni, można było ich sprzedać, zabić, cokolwiek, najczęściej pracowali w rolnictwie kopalniach etc.

dyktator

od jego decyzji nie było odwołania, powoływany na 6 msc gdy zagrożenie rzymu rosł, miał pełnię władzy

trybuni ludowi

mieli prawo weta wobec decyzji urządników, nietykalność cielesną, mogli składać wnioski i zwoływać zgromadzenia ludowe, aresztować urządników

kwestorzy

pomagali zarządzać kasą konsulom, głwonie sprawowali go młodzi kuydzie bez kariery

pretorzy

mieli włądzę wojskową, gdy trza było to mogli dowodzić armią, mieli utrzymać porządek w mieście, mieli duże kompetencje cywilne i sądownicze

cenzorzy

max 18 msc, robili spisy majątkowe; isty senatorów, wydarzenia publiczne np. budowę drog

edylowie

na własny koszt robili igrzyska, tworzyli kolegium którym zarządzali miastem i dostawami zboża dla ludności

konsulowie

najwyższa władza, ograniczona jedynie wetem trybunów i odwołaniem ludu, jeden mógł sprzeciwić się decyzji drugiego, podczas wojny dowódcy armi, składali ofiary bogom i interpretowali wróżby

liktorzy

szli przed najwyższymi urzędnikami, stanowili pierwotnie ochronę dla urządników, później pełnili dfunkcję reprezentatywną

komicja kurialna

najstarsza, odgrywała jedynie funkcję formalną

komisje tribusowe

uchwalały prawa, wyznaczały edylów i kwestorów, każdy tribus miał jeden gło, oddawany zgodnie z wolą ludzi w nim.

komicja centurialna

wybierały konsulów i pretorów, decydowały o wojnie i pokoju, decydowała wg głosów centurii w których oddawano głos na daną uchwałę lub kandydata

senat

składał się z 300 senatorów których ustalali cenzorzy, miał najwyższą władzę polityczną i administracyjną,

494 pne

pierwsza secesja plegejska, zamiast na wojnę plebejusze udali się na wzgórze awentyn i powołali trybuna ludowego, który miał strzec ich interesów i zgromadzenie plebejskie. później zmusili patrycjuszy do innych ustępstw

449 r pne

prawo XII tablic, spisane pod przymusem plebejuszy, nie wprowadzało pełnej równości ale ustanawiało równe zasady ogólne.

ekwici

byli to bogaci obywatele którzy nie nalezeli do arystokracji senatorskiej, majątku dorobili się dzieki wojnomi eksploatacji prowincji

ville

gospodarstwa 25 - 60 ha, w których produkowano tylko towary do sprzedarzy, wymagały znacznych nakładów finansowych

proletariusze

biedni ludzie, nie posiadający nic poza licznym potomstwem, mieszkali w najbiedniejszych dzielnicach, bez dochodu i perspektyw na przyszłośc.

133 pne

tyberiusz grakchus (trybun ludowy) doprowadził do uchwalenia ustawy ograniczającej wielkość majątków na ziemiach zajętych przez rzym do 250 ha publicznej na rodzine, nadwyżka na gospodarstwama po 7,5ha, przeciwnicy zajebali tyberiusza

123 pne

gajusz grakchus usunął trudy prawne senatu i wprowadził reformy brata, podzielił ziemie na działki i bezrolnym rozdał część ziem przywłaszczonych przez noblistów, przeciwnicy znów wywołali bunt zamieszki w mieście, gajusz kazał sie zabic niewolnikowi

gladiatorzy

niewolnicy walczący między sobą na arenach amfiteatru na śmierć i życie, bano się że się zbuntują i stosowano środki ostrożności

73 r pne

powstanie niewolników w kapui, na czele stanął spartakus, pokonali strażników i ruszyli na północ po dołaczeniu reszty, nie udało im się uciec z italii, doszło do konfliktów między dowódcami powstania

71 r pne

krassus z 10 legionami pokonuje spartakusa pod rzeką silarus, rzymianie wracając do rzymu ukrzyżow 6 tys. niewolników, poprawiło się ich traktowanie i bardzo ostrożnie do nich podchodzono

triumf

uroczysty wjazd do rzymu zwycięskiej armiil

legion

jednostka armii rzysmkiej dowodzona przez konsula

III w pne (początek)

pokonanie samminitów oraz sprzymierzonych galów i etrusków

390 r pne

rozbicie rzymskiej armii przez etrusków i plemienia latyńskie, rzymianie długo odbudowywali swoją pozycję

348 r pne

powstrzymanie najazdu galów przez rzymian,

338 r pne

podporządkowanie latynów przez rzymian

280-275

walki purrusa z tarentem, pyrrus musiał się wycopfać a tarent poddał się rzymianom

264 r pne

ostateczne podnicie półwyspu apenińskiego pzrzez rzymian, początek I wojny punickiej

264

pierwsza wojna punicka, porażka kartaginy (np. pod mykae 260 i koło wysp egadzkich 141), punijczycy płacili odszkodowanie i oddali jenców

III wojna punicka

149-145, zwycięstwo rzymu nad kartaginą, zdobyli miasto broniące się zburzono tereny, ludzi sprzedaliw niewol, miasto zaorano, żeby nikt sie nie osiedlil

146 r pne

powstanie greków, porażka, zburzenie koryntu i podporządkowanie go rzymowi

133

zapis w testamencie króla persji, persji rzymowi

216

bitwa pod kannami, zwycięstwo kartagińczyków nad rzymianami, niewykorzystanie szansy zdobycia rzymu.