matura biologia

mikroelementy

Zawartość w suchej masie komórek poniżej 0,01%

makroelementy

zawartość w suchej masie komórki powyżej 0,01%

pierwiastki biogenne

C, H, O, N, S, P

wapń

Makro -niezbedna do funkcjonowania komorek nerwowych i miesniowych -bierze udzial w procesie krzepniecia krwi -skladnik szkieletu u zwierzat

magnez

Makro -składnik chlorofilu -uczestniczy w skladaniu podjednostek rybosomów -aktywator wielu enzymów

potas

makro -bierze udzial w przewodzeniu impulsow nerwowych -skladnik plynow ustrojowych - u roslin wplywa na stopien uwodnienia komorek

sód

makro -bierze udzial w przewodzeniu impulsow nerwowych -skladnik plynow ustrojowych

chlor

makro -odpowiada za rownowage wodno-mineralną -wchodzi w sklad kwasu żołądkowego

żelazo

mikro -skladnik bialek zlozonych np. hemoglobina, mioglobina -wchodzi w sklad enzymów

jod

mikro -stanowi skladnik chormonow tarczycy trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4)

miedź

mikro -skladnik enzymów -skladnik chemocyjaniny (barwnika oddechowego czesci bezkregowcow)

kobalt

mikro -skladnik witaminy b12

fluor

mikro -wchodzi w skład szkliwa zębów

woda- właściwości

-mniejsza gęstość w stanie stałym niż ciekłym(woda w zbiorniku pod lodem niezamarźnięta)

woda- rola u organizmów

-środowisko przebiegu reakcji chemicznych -substrat reakcji chemicznych

sacharydy- podział

monosacharydy, oligosacharydy (w tym disacharydy), polisacharydy

woda właściwości

-gęstość większa niż gęstość powietrza (utrzymanie sie w wodzie organizmów o bardzo dużej masie np. waleni)

woda właściwości

-wysokie ciepło właściwe (ochrona przed naglymi zmianami temperatury organizmu)

woda wlasciwości

-wysokie napięcie powierzchniowe (utrzymanie się małych organizmów na powierzchni)

woda własciwosci

-wysokie ciepło parowania (pot odbiera ciepło i paruje umozliwiając obnizenie temperatury ciała)

woda wlasciwosci

-spójność i przyleganie (adhezja, kohezja, przemieszczanie sie wody w gorę w naczyniach u roślin)

aldehyd 3-fosfoglicerynowy

monosacharyd, trioza, bezpośredni produkt oddychania komórkowego, ostateczny produkt fotosyntezy

ryboza

monosacharyd, pentoza, wchodzi w skład RNA, składnik wolnych rybonukleotydów (ATP), składnik NAD+

deoksyryboza

monosacharyd, pentoza, wchodzi w skład DNA

Glukoza

monosacharyd, heksoza, substrat oddychania komórkowego, monomer, forma transportowa cukrów u zwierząt

fruktoza

monosacharyd, heksoza, źródło energii(łatwo przekształca się w glukoze), monomer

galaktoza

monosacharyd, heksoza

sacharoza

disacharyd, glukoza i fruktoza połączone wiązaniem 1,2-a-glikozydowym, forma transportowa cukrów u roślin, substancja zapasowa u roślin

Laktoza

disacharyd, glukoza i glukoza połączone wiązaniem 1,4-a-glikozydowym, wchodzi w skład mleka ssaków- funkcja odżywcza

Maltoza

disacharyd, glukoza i glukoza połączone wiązaniem 1,4-a-glikozydowym

glikogen

polisacharyd, materiał zapasowy zwierząt (w watrobie i w miesniach)

skrobia

polisacharyd, wykrywa za pomocą płynu lugola (granatowy kolor), materiał zapasowy u roślin

celuloza

polisacharyd, składnik scian komorkowych komórek roslin, wiązania 1,4-b-glikozydowe

chityna

polisacharyd, składnik szkieletów zewnętrznych stawonogów i ściany komórkowej komórek grzybów, wiązania 1,4-b-glikozydowe.

ornityna i cyruina

białka, biora udział w wytwarzaniu mocznika

wiązanie peptydowe

-co-nh-

reakcja biuretowa

NaOH i CuSO4, przy cząsteczkaz z więcej niz dwoma wiązaniami peptydowymi roztwór zmienia barwe z niebieskiej na fioletową

struktura pierwszorzędowa białka

utrzymują wiązania peptydowe między aminokwasami

struktura drugorzędowa białka

utrzymują wiązania wodorowe, a-helisa lub b-harmonijka

struktura trzeciorzędowa białka

utrzymują mostki disiarczkowe, wiązania jonowe i wiązania wodorowe

struktura czwartorzędowa białka

dwa lub więcej łańcuchy polipeptydowe

keratyny

białka proste, składniki skóry, włosów i paznokci, duża odpornośc na działanie czynników chemicznych i fizycznych

kolagen

białko złożone (glikoproteina), składnik substancji międzykomórkowej budujących skórę, kości, chrząstki, duża odporność na rozerwanie, nadaje tkankom wytrzymałosc mechaniczną

histony

białka proste, tworzą z DNA chromatynę

fibrynogen

białko złożone (glikoproteina), składnik osocza krwi, powstaje z niego fibryna biorąca udział w procesie krzepnięcia krwi

mioglobina

białko złożone (hemoproteina), występuje w mięśniach, magazynuje tlen

hemoglobina

białko złożone (hemoproteina), występuje w erytrocytach, odpowiada za transport tlenu w organizmie

globuliny

białka proste, m.in. przeciwciała biorące w procesach odpornościowych

koagulacja

wysalanie białka np. NaCl, odwodnienie białka i powstanie osadu, proces odwracalny (nie narusza struktury przestrzennej białka)

denaturacja

pod wpływem temperatury, sprzeżonych kwasów i zasad, alkoholi i soli metali ciężkich, naruszenie struktury przestrzennej białka

lipidy- funkcja

Funkcja zapasowa, termoizolacyjna i ochronna

woski- funkcje biologiczne

pokrywają pióra ptaków i sierść ssakow, nieprzemakalna powłoka, w składzie kutykuli- chroni rośliny przed nadmierną utratą wody, spermacet u kaszalotów, zmniejsza/ zwiększa siłę wyporu

fosfolipidy

składnik błon biologicznych

cholesterol

wystepuje w błonach komórek (ich usztywnianie), substrat syntezy soli żólciowych, hormonów steroidowych i witaminy d.

wykrywanie lipidów

sudan iii, czerwone zabarwienie

DNA

kwas deoksyrybonukleinowy, nośnik informacji genetycznej

RNA

materiał genetyczny u wirusów, udział w odczytywaniu informacji genetycznej z DNA

budowa DNA

reszta fosforanowa, wiazanie estrowe, deoksyrybowa, wiazanie n-glikozydowe, zasada azotowa

Budowa RNA

reszta fosforanowa, wiazanie estrowe, ryboza wiazanie n-glikozydowe, zasada azotowa

NAD+

dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy

NADP+

fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego

FAD

dinukleotyd flawinoadeninowy

kwasy nukleinowe

nukleotydy połączone wiązaniami 3',5'-fosfodiestrowymi

rodzaje rna

mRNA- informacyjny(przenosi informacje genetyczną z jądna komórkowego do cytozolu), rRNA- rybosomowy (buduje rybosomy), tRNA- transportujący (transportuje aminokwasy do rybosomów)