logika

cechy jezyka naturalnego

spontanicznosc, wyrazenia definiowane ostensywnie, uniwersalność, wyrazenia okazjonalne, zmiennosc znaczen, nadmiarowosc, intensjonalnosc

spontanicznosc

nie mozna wskazac roku ani autora

wyrazenia definiowane ostensywnie

nie zawieraja znaczenia slowa a jego fizyczny desygnat

uniwersalnosc

mozna formulowac wypowiedzi metajezykowe - w danym jezyku o nim samym

wyrazenia okazjonalne

wyrazenia bez stalego znaczenia np on ona

zmiennosc znaczen

na przestrzeni czasu wyrazenia zmieniaja znaczenie

nadmiarowosc

istnieje duzo wyrazen ktorymi mozemy okreslic jeden stan

intensjonalnosc

w celu ustalenia wartosci logicznej musimy wziac pod uwage jego tresc

ekstensjonalne

cecha jezykow sztucznych, by ocenic wartosc logiczna jie musimy brac ood uwage tresci

zdania analityczne

orzecznik w podmiocie, nie mozna zaprzeczyc np kawaler nie ma zony. jest prawdziwe lub falszywe na mocy samego znaczenia uzytych w nim slow

zdania syntetyczne

rozszerzaja nasza wiedze np jan ma dwie siostry

zdania aposteriotyczne

wymagaja doswiadczenia dla uzasadnienia wartosci logicznej

zdania aprioryczne

nie wymagaja doswiadczenia do oceny wartosci logicznej, sa uzasadnione bezszglednie od dosiwadczenia

zdania prawdziwe i falszywe

wartosc logiczna wynosi 1 lub 0

zdania zupelne

jest konkretyzacja wiec mozna przypisac wartosc logiczną

zdania niezupelne

nie ma konkretyzacji ani kwantyfikacji wiec nie mozna przypisac wartosci logicznej

zdania asertoryczne

stwierdzają coś

zdania modalne

zawieraja funktury musi lub moze, dotyc. aca mozliwosci (zdania problematyczne) lub koniecznosci(zdania apodyktyczne)

zdanie problematyczne

dotyczy mozliwosci, dwustronne- wyklucza koniecznosc np sokrates moze poslubic ksantype

zdanie apodyktyczne

dotyczy koniecznosci, jednostronne- nie wyklucza koniecznosci np sokrates musi umrzec

semantyka referencjalna

aby zrozumiec wyrazenie musimy wyjsc poza jezyk

semantyka niereferencjalna

any zrozumiec wyrazenie nie musimy wychodzic poza jezyk

teorie prawdy

klasyczna, oczywistosci, koherencyjna, pragnatyczna, zgody powszechnej, konsensualna

klasyczna teoria prawdy

prawdziwosc zdania polega na jego zgodnosci z rzeczyiwstoscią

teoria oczywistosci

prawdziwe jest to co jest oczywiste czyli jasne i wyrazne

teoria koherencyjna

kryterium prawdy jest spojnosc ze zdaniami wczesniej uznanymi za prawdziwe

pragmatyczna teoria

prawdziwe jest to co jest uzyteczne

teoria zgody powszechnej

prawdziwe jest to co uznaja za prawdziwe wszyscy specjalisci danej dyscypliny

teoria konsensualna

kryterium prawdziwosci jest konsens uzyskany droga procedury racjinalnego dyskursu praktycznego (bez przymusu, grozby etc)

semantyczna koncepcja prawdy alfreda tarskiego

zdanie stwierdzajsce „p” jest prawda wtedy i tylko wtedy gdy p jest prawdą

podzialy nazw

1. proste i zlozone 2. konkretne i abstrakcyjne 3. puste, jednostkowe, ogolne 4. indywidualne, generalne, hybrydowe 5. ostre i nieostre

nazwy proste i zlozone

proste- 1 wyraz np. kot, ulica, ewenement; zlozone- 2 lub wiecej wyrazow np. stary kocur, zenon nowak, zgnily kompromis

nazwy konkretne i abstrakcyjne

konkretne- nazwy rzeczy oraz osob badz czegos co wyobrazamy sobie jako rzecz lub osobe np. kredens, mlodziejiec, chytry jan, laptop, auto; abstrakcyjne-kazda nazwa ktora nie jest nazwą konkretną np. burza, „zemsta nietoperza”, wyrok sadowy, „auto”, mądro

nazwy puste, jednostkowe, ogolne

puste- nie ma zadnego desygnatu np. gargamel, wampir, zonaty kawaler; jednostkowe- jeden desygnat np adam mickiewicz, ciotka matylda, najdluzsza rzeka swiata; ogolne- wiele desygnatow np. sosna, chomik, sylogizm

indywidualne, generalne, hybrydowe

indywidualna- nie ma definicji slownikowej, znaczenia jezykowego np. beemka, alpy, katowice; generalne- ma definicje slownikowa i znaczenie jezykowe np. gornik, auto, smiezyca; hybrydowe- gen+ind np. posiadacz bmw, mieszkaniec sosnowca, wuj zenon

ostre i nieostre

ostra- ma pusty brzeg np. zonaty kawaler, prawnik, najstarszy czlowiek, jan kowalski; nieostra- ma niepusty brzeg np stary przyjaciel, male nieporozumienie, duzy dystans, wesola ciotka anna

brzeg nazwy

zbior takich przedmiotow co do ktorych uzytkownik jezyka ma watpliwosci jezykowe czy moze je nazwac tą nazwą czy nie

ostrosc

nazwy piste i indywidualne są ostre!!!

stosunki zakresowe

zawierania sie: rownowaznosc, nadrzednosc, podrzednosc; krzyzowania sie: niezaleznosc, podprzeciwienstwo; wykluczania sie: sprzecznosc, przeciwienstwo

pytanie- definicja syntaktyczna ajdukiewicza

wyrazenie zbudowane z partykuly pytajnej oraz zdania w sensie logicznym i pytajnika (mozliwa inwersja)

podzial pytan

1. rozstrzygneicia i dopelnienia 2. zamkniete otwarte 3. proste zlozone 4. wlasciwie i niewlasciwie postawione

pytanie rozstrzygniecia i dopelnienia

rozstrzygniecia- partykula czy lub inwersja; dopelnienia- inna partykula. pytania rozstzrygniecia moga byc dwuczlonowe- mozliwa odp tak lub nie badz jednoczlonowe- np. czy wisla przeplywa przez krakow, torun, lublin - min. 3 odp w przeciwienstwie do sieb

pytania zamkniete i otwarte

zamkniete- ma schemat odpowiedzi, otwarte/ nie ma schematu odpowiedzi. kazde pytanie rozstrzygniecia jest zamkniete, a pytania dopelnienia moga byc zamkniete lub otwarte

pytania proste i zlozone

proste- chodzi o uzyskanie jednej informacji; zlozone- wiele informacji

pytanie wlasciwie i niewlasciwie postawione

wlasciwie- oytanie ktorego zalozenie (twierdzenie ktore przyjmujemy jako prawdziwe gdy stawiamy pytanie na serio) jest prawdziwe; niewlasciwie- pytanie ktorego zalozenie jest falszywe

podział odpowiedzi

1. prawdziwe/falszywe 2. wlasciwe, niewlasciwe 3. calkowite wprost, calkowite nie wprost, czesciowe

odpowiedzi prawdziwe i falszywe

prawdziwa- zgodna z rzeczywistoscia, falszywa- niezgodna z rzeczywisyoscia

odpowiedzi wlasciwe i niewlasciwe

wlasciwa - zbudowana wg schematu odpowiedzi, w ktorym niewiadoma pytania x jest zastapiona przez wartosc nalezacą do zakresu niewiadomej pytania; niewlasciwa- o innej budowie lub w ktorej zastopiono niewiadomą pytania x przez wartosc nienalezacą do zakres

odpowiedzi calkowite wprost, nie wprost i czesciowe

calkowite wprost- odpowiedz wlasciwa np. jaki obywatel zdobyl nagrode nobla z fizyki- m.s. c; nie wprost- odpowiedz z ktorej wybika odpowiedz wlasciwa np. polka ktora odkryla rad; czesciowa- pozwala wykluczyc niektore odpowiedzi wlasciwe np. nie byl to X

wlasnosci relacji dwuczlonowych

zwrotnosc, symetrycznosc, przechodniosc (tranzytywnosc), spojnosc

zwrotnosc

zwrotnosc- zachodzenie okreslonej relacji miedzy danym elementem zbioru a nim samym (rownosc w zbiorze liczb); przeciwzwrotnosc- relacja nigdy nie jest zwrotna (przodek), niezwrotnosc- moze byc zwrotna lub nie (darzenie sympatia)

symetrycznosc

symetrycznosc- relacja funkcjonuje w obie strony, za sama miedzy x i y oraz y i x (pokrewienstwo); przeciwsymetryczne- nigdy nie sa symetryczne (bycie starszym), niesymetrycznosc- moze byc lub nie (bycie lubianym)

przechodniosc

przechodni- dana relacja zachodzi miedzy x i y oraz y i z to zacchodzi miedzy x i z (matka starsza od corki, corka od syna, matka od syna); nieprzechodnie- (znajomy, blizszy sasiad), przeciwprzechodne- nigdy nie jest przechodnia (bycie mama, babcia)

spojnosc

spojnosc- relacja zachodzi miedzy dwoma dowolnymi elementami jakiegos zbioru (bycie wiekszym w zbiorze liczb naturalnych), niespojne- bycie starszym w zbiorze w ktorym sa rowiesnicy; przeciwspojne- relacja nie zachodiz miedzy zadna para (linie papilarn)

relacja rownosciowa

zwrotna, symetryczna, przechodnia np rowiensnicywo w grupie ludzi

relacja slabo porzadkujaca

przeciwzwrotna, przeciwsymetryczna, przechodnia, niespojna np. bycie starszym w zbiorze w ktorym sa rowiesnicy

relacja silnie porzadkujaca

przeciwzwrotna, przeciwsymetryczna, przechodnia i spojna np bycie starszym w zbiorze w ktorym nie ma rowiensikow

wlascosci stosunkow zakresowych

rownowaznosc- relacja rownosciowa, nadrzednosc- relacja slabo porzadkujaca, podrzednosc- relacja slabo podzadkujaca; pozostale- nic nie porzadkuje

podział logiczny

proces myslowy polegajacy na dobraniu nazw podrecznych do nazwy ktorej zakres dzielimy, i to w ten sposob zeby zakresy tych nazw podrzednych sie wykluczaly, a ich suma dawala zakres nazwy dzielonej

podzial logiczny- wymagania

rozlacznosc, zupelnosc (adekwatnosc), kryterium podzialu ktore musi byc ostre (fundamentum divisionis), calosc dzielona (totum divisionis), nazwy podrzedne (membra divisionis)

klasyfikacja

wielostopniowy skrzyzowany podzial logiczny

typologia

uporzadkowanie oparte na podobienstwie do pewnego przedmiotu wzorcowego tzw typu idealnego. typologia nie musi byc ani wyczerpujaca ani rozlaczna

podzialy definicji

rodzaj, stylizacja, budowa, funkcja

podział wedle rodzajów

realne, nominalne, ostensywne

definicja realna

polega na podaniu charakterystyki jakiegos przedmiotu, cech istotnych, ktore przysluguja desygnatom nazwy opisujacej przedmiot np. dzielo sztuki to niepotwarzalne polaczenie pewnych elementow (lini barw ruchow) majace znaczwnie i stanowiace wyraz uczuc

definicja nominalna

polega na podaniu znaczenia wyrazenia definiowanego czyli informacji jakie wyrazenie jesy rownoznaczne z definiowanym np leukocyt to biale cialko krwi

definicja ostensywna

polega na wskazaniu jakiegos desygnati nazwy definiowanej i nazwaniu go ta nazwa np. podniesienie dlugopisu i powiedzenie to jest dlugopis

podzial wedle stylizacji

przedmiotowa semantyczna slownikowa

przedmiotowa

jezyk przedmiotowy np leukocyt to biale cialko krwi. w stylizacji przedmiotowej musza byc definicje realne

semantyczna

tylko definiendum w cudzyslowie np. „leukocyt” to biale cialko krwi

slownikowa

definiendum i definiens w cudzyslowie np. „leukocyt” to „biale cialko krwi”

podzial wedle budowy

rownosciowe: wyrazne (klasyczne, nieklasyczne), kontekstowe. nierownosciowe: indukcyjne, przez postulaty, czastkowe

definicje klasyczne

definicja skladajaca sie z rodzaju i roznic. A jest to B majace crche C np dom to budynek mieszkalny

definicje nieklasyczne

definicje przez wyliczenie np. za czlonkow rodziny podatnika uwaza sie zstepnych, wstepnych, rodzenswo

definicje kontekstowe

definicje w ktorych definiendum wystepuje wyraz definiowany w otoczeniu innych wyrazow np jezeli ktos wystepuje przeciw czemus to daje do zrozumienia ze nie zgadza sie na to lub z tym

podział wedle funkcji definicji

sprawozdawcze (analityczne), regulujące (analityczno-syntetyczne), projektujące(syntetyczne)

definicje sprawozdawcze

zmierzają do wiernego odtworzenia znaczenia jakie wyrazenie definiowane ma w danym jezyku etnicznym. mogą byc prawdziwe albo falszywe, adekwatne albo nieadekwatne

definicje regulujące

nadajemy nowe znaczenie albo dosyowane czesciowo do znaczenia jakie dane wyrazenie mma juz w konkrenym jezyku etnicznym. celem jest wyeliminowanie nieostrosci i wieloznacznosci.

definicje projektujące

nadajemy nowe znaczenie nie zwazajac na znavzenie jakie ma wyrazenie w konkrentm jezyku etnicznym, wprowadzamy nowy termin np definujemy neologizm

błędy definicji

fałszywosc, nieadekwatnosc, idem per idem, ignotum per ignotum, błąd przesuniecia kategorialnego

fałszywosc definicji

falszywa w sensie logicznym- jest nieprawdą lub jest nieprecyzyjna

nieadekwatnosc definicji

za wąska- zakres definiendum szerszy niz definis np nazwa to wyrazenie posiadajace desygnatu; za szeroka- np. tramwaj to pojazd szynowy; krzyzujaca- i za szeroka i za waska np lekarz jesy pracownikiem szpitala

blad idem per idem

bledne kolo bezposrednie- pielegniarka to osoba ktora pielegnuje chorych

blad ignotum per ignotum

nieznane przez nieznane, niedopasowanie definicji do audytorium

bląd przesuniecia kategorialnego

arystoteles wyodrebnil 10 kategorii i bledem jest pomieszanie ich np milosc to piekna rzecz (a milosc to relacja)

definicja legalna- wymagania

nie moga byc definicjami sprawozdawczymi, sa to definicje regulujace lub projektujące. z reguły rownosciowe. stylizacja semantyczna (potem slownikowa, przedmiotowa). np wlasnisc tej samej rzeczy moze przyslugiwac niepodzielnie kilku osobom (wspolwlasnosc)

definicja legalna

definicja zawarta w tekscie prawnym ktora wiazaco ustala znaczenie okreslonego pojecia na uzytek danego aktu normatywnego

podział dychotomiczny

podział zakresu nazwy na desygnaty posiadające pewną cechę i te jej nieposiadające. jesy zassze poprawny poniewazn jest zupelny i rozlączny

uzasadnianie twierdzeń

wykazanie że zostały spełnione aarunki konieczne do uznania danego twierdzenia za prawdziwe. moze byc bezposrednie: spostrzezenia, obserwacje, intuicja, eksperymenty lub pośrednie- rozumowanie: wnioskowanie, dowodzenie, sprawdzenie

wnioskowanie

proces myslowy, w ktorym na podstawie uznania pewnych zdan za prawdziwe (przeslanki) dochodzimy do uznania za prawdziwe innego zdania. mogą byc: posrednie i bezposrednie, entymematyczne, zawodne i niezawodne

wnioskowanie bezposrednie

jedna przeslanka - wniosek no kwadrat logiczny

wnioskowanie posrednie

wiecej niz jedna przeslanka- wniosek np sylogizm kategoryczny

wnioskowanie entymematyczne

wniosek wynika entymematycznie z przeslanek p1 i pn ze wzgledu na przeslanke pn+1

wnioskowanie niezawodne

wnioskowanie dedukcyjne- miedzy przeslankami a wnioskiem zachodzi stosunek wynikania logicznego tzn zasadą tego wnioskowania jest prawo logiczne (tautologia). rozni sie od wnioskowania redukcyjnego (rozny kierunek, racja-nastepstwo) i indukcyjnego(ogol-sz