Łacina

Ius est ars boni et aequi

Prawo to sztuka tego co dobre i sprawiedliwe

Dura lex sed lex

Twarde prawo ale prawo

Summum ius summa iniuria

Najwyższe prawo jest najwyższym bezprawiem

Cessante ratione legis cessat ipsa lex

Gdy ustaje przyczyna wydania ustawy traci moc i sama ustawa

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere

Nakazy prawa są następujące: żyć uczciwie, drugiemu nie szkodzić, oddać każdemu to co mu się należy

Pacta sunt servanda

Umów należy dotrzymywać

Sententia facit ius inter partes

Wyrok tworzy stan prawny między stronami

Lex retro non agit

Prawo nie działa wstecz

Nemo est iudex in propria causa

Nikt nie jest sędzią we własnej sprawie

Cuius est condere, eius set abrogare

Kto ustanawia prawo może je uchylić

Ignorantia iuris nocet

Nieznajomość prawa szkodzi

Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat

Dowieść powinien ten kto twierdzi, a nie ten kto przeczy

Ne eat iudex ultra petita partium

Niech nie wychodzi sąd ponad żądania stron

Lex posterior derogat legi priori

Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą

Lex specialis derogat legi generali

Prawo szczegółowe uchyla prawo ogólne

Lex superior derogat legi inferiori

Prawo nadrzędne uchyla prawo ogólne

Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej

Neminem captivabimus nisi iure victum

Nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego

Fontes iuris oriundi

Źródła prawa w znaczeniu materialnym

Fontes iuris cognoscendi

Źródła prawa w znaczeniu poznawczym

Ius cogens

Norma bezwzględnie wiążąca

Ius dispositivum

Norma względnie wiążąca

Privilegium fori

Przywilej własnego sądownictwa

Actor sequitur forum rei

Powód idzie za sądem pozwanego

Lex perfecta

Ustawa której naruszenie powoduje nieważność czynności prawnej dokonanej wbrew przepisom ustawy

Lex plus quam perfecta

Ustawa której naruszenie powoduje nieważność czynności prawnej dokonanej wbrew przepisom ustawy oraz wprowadza sankcję karną

Lex minus quam perfecta

Ustawa której naruszenie nie powoduje nieważności czynności prawnej dokonanej wbrew przepisom ustawy ale wprowadza sankcje karną

Lex imperfecta

Ustawa które naruszenie nie powoduje ani nieważności czynności prawnej dokonanej wbrew przepisom ustawy ani nie wprowadza sankcji karnej

Iuxta legem

Zgodnie z prawem

Contra legem

Wbrew prawu

Praeter legem

W celu obejścia prawa

Clara non sunt interpretanda

Rzeczy jasnych się nie interpretuje

Qui suo iure utitur neminem laedit

Kto nie przekracza przysługującego mu prawa nie narusza praw drugiego

Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogate

Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca obowiązywalności uchylonej ustawy

Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit

Należy uznać za wyłączone wszystko to czego ustawa wyliczając nie włączyła

Lex non obligat nisi promulgata

Ustawa nie obowiązuje jeśli nie jest ogłoszona

Delictum

Przestępstwo (prawa prywatnego)

Crimen

Zbrodnia (przestępstwo prawa publicznego)

Corpus delicti

Dowód zbrodni

Per facta concludentia

Sposób dorozumiany (np. spłacanie długów oznaczało przyjęcie spadku)

Dies a quo

Termin początkowy (termin zawieszający)

Dies ad quem

Termin końcowy

Res omnium communes

Rzeczy wspólnej wszystkim ludziom (służące ludziom co codziennego użytku np. woda, powietrze)

Superficies solo cedit

To co na powierzchni przypada gruntowi

Nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet

Nie można dać komuś więcej praw niż samemu się posiada

Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest

Nikt nie może sobie zmienić podstawy prawnej posiadania

Longa manu traditio

Przeniesienie własności rzeczy przez jej wskazanie bez fizycznego zetknięcia się z nią

Traditio corporalis

Jedna z form przeniesienia posiadania, która polega na wydaniu rzeczy

Traditio brevi manu

Jedna z form przeniesienia posiadania, polega na tym iż przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela następuje na mocy samej umowy między stronami

Condicio sine qua non

Warunek niezbędny, nieodzowny

Acta publica probant se ipsa

Dokumenty urzędowe świadczą same za siebe

Vis maior

Siła wyższa

Et non facere facere est

Powstrzymanie się od działania, jest również działaniem

Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius quaeritur

Dziecko poczęte uważa się już za narodzone jeśli chodzi o jego korzyści

Cum viribus heeditatis

Z mocy spadku

Pro viribus hereditatis

Do wysokości spadku

Matrimoniale foedus

Umowa małżeńska

Matrimonium ratum et consummatum

Małżeństwo zawarte i dopełnione

Separatio quoad torum et mensam

Separacja co do stołu i łoża

Mater semper certa est

Matka zawsze jest pewna

Pater est quem nuptiae demonstrant

Ojcem jest ten, na którego małżeństwo wskazuje

Filii illegitimi legitimiantur per subsequent matrimonium parentum

Dzieci z nieprawego łoża są legitymowane przez zawarcie małżeństwa rodziców

Impossibilium nulla obligatio est

Do rzeczy niemożliwych nie można się zobowiązać

Genus perire non censetur

Nie wydaję się żeby gatunek mógł zginąć (dłużnik ma obowiązek świadczyć inną rzecz tego samego gatunku)

Damnum emergens

Rzeczywista szkoda majątkowa (rynkowa wartość rzeczy)

Lucrum cessans

Utracone korzyści

Compensatio lucri cum damno

Wyrównanie korzyści ze stratami (potrącenie zysku ze straty)

Obligatio alternativa

Zobowiązanie przemienne (przypadek w którym ustala się z góry dwa lub więcej świadczeń do wyboru, umorzenie zobowiązania następuje po spełnieniu jednego ze świadczeń)

Facultas alternativa

Upoważnienie przemienne (występuje jako świadczenie ale dłużnik otrzymuję z góry upoważnienie do zwolnienia się od zobowiązań także przez spełnienie innego świadczenia)

Emptio rei speratae

Kupno rzeczy przyszłych (np. plony)

Emptio spei

Kupno szansy, losu

Res extra commercium

Rzeczy wyłączone z obrotu prawnego (drogi publiczne, świątynie)

Cuius commodum eius periculum

Kto ma korzyść na tym spoczywa ryzyko utraty

Sine pretio nulla venditio

Bez ceny nie ma sprzedaży

Lex fori processualis

Prawo postępowania procesowego, sądowego

Audiatur et altera pars

Należy wysłuchać też strony przeciwnej

Domini litis

Gospodarze (uczestnicy) sporu (procesu) - powód i pozwany

Nemo iudex sine actore

Nie ma sędziego bez powoda

Ante litem natam

Przed powstaniem sporu, przed wszczęciem procesu

Post litem natam

Po powstaniu sporu, po wszczęciu procesu

Ne bis in idem

Nie dwa razy w tej samej sprawie

Error in iudicando

Błąd w zasądzeniu, wydaniu wyroku

Error in procedendo

Błąd w przebiegu procesu, postępowaniu sądowym, błąd proceduralny

Appelatione extinguntur iudicatum

Apelacja znosi wyrok

Comitas gentium

Uprzejmość (kurtuazja) międzynarodowa (naruszenie nie pociąga do odpowiedzialności prawnej)

Lex loci delicti commissi

Ustawa tego miejsca gdzie popełniono przestępstwo

Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori

Żadna zbrodnia i kara bez wcześniejszej ustawy karnej

Vis absoluta

Przymus fizyczny

Vis compulsiva

Przymus psychiczny

Dolus directums repentinus

Zamiar bezpośredni nagły (przestępstwo w afekcie)

Culpa dolo exorta

Wina kombinowana (zamiar pobicia ale nie zabicia)

Accusare nemo se debent (nisi coram deo)

Nikt nie musi oskarżać siebie samego (chyba że przed Bogiem)

Dolus non praesumitur

Złego czynu się nie domniemuje

Affectus punitur, etsi non sequatur effectus

Zamiar jest karalny nawet wtedy gdy zamierzony skutek nie nastąpił

Reformatio in peius iudici appellatio non licet

Nie wolno sądowi apelacyjnemu zmieniać na gorsze

Quod non est in actis, non est in mundo

Czego nie ma w aktach nie ma na świecie

Ne bis in idem crimen iudicetur

Nie można osądzać dwa razy tego samego przestępstwa

Confessio est regina probationum

Przyznanie się do winy jest królową dowodów

Vim vi repellere licet

Siłę wolno odeprzeć siłą