łacina A

Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne

Ius est ars boni et aequi

Twarde prawo, ale prawo

Dura lex sed lex

Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa

Cessante ratione legis, cessat ipsa lex

Oto są nakazy (zasady) prawa: żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, każdemu oddać to, co mu się należy

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non leadere, suum cuique tribuere

Umów należy dotrzymywać

Pacta sunt servanda

Wyrok tworzy prawo między stronami

Sententia facit ius inter partes

Prawo nie działa wstecz

Lex retro non agit

Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie

Nemo est iudex in propria causa

Kto może stanowić [prawo], ten może [je] uchylić

Cuius est condere, eius set abrogare

Do tego należy interpretacja ustaw, kto je stanowi

Eius est interpretari leges, cuius est condere

Nieznajomość prawa szkodzi

Ignorantia iuris nocet

Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza

Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat

Niech sędzia nie wychodzi poza żądanie stron

Ne eat iudex ultra petia partium

Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

Lex posterior derogat (legi) priori

Ustawa szczególna zmienia działanie prawa (ustawy ogólnej)

Lex specialis derogat (legi) generali

Ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi

Lex superior derogat legi inferiori

Ustawa późniejsza o charakterze ogólnym nie uchyla ustawy wcześniejszej szczególnej

Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem

Neminem captivabimus nisi iure victum

Źródła powstania/pochodzenia prawa w sensie tego, co co powoduje lub przyczynia się do powstania prawa[

Fontes iuris oriundi

Żródła poznania prawa w sensie tego, co umożliwia zapoznanie się z treścią prawa

Fontes iuris cognoscendi

Prawo publiczne

Ius publicum

Prawo prywatne

Ius privatum

Norma bezwzględnie obowiązująca

Ius cogens

Norma względnie obowiązująca

Ius dispositivum

Przywilej sądu

Privilegium fori

Dla powoda sądem właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego

Actor sequitur forum rei

Prawo doskonałe

Lex perfecta

Prawo niedoskonałe

Lex imperfecta

Prawo bardziej niż doskonałe

Lex plus quam perfecta

Prawo mniej niż doskonałe

Lex minus quam perfecta

Norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji

Lex imperfecta

Z mocy ustawy

Iuxta legem

Wbrew prawu

Contra legem

Obok prawa - o jakimś działaniu: niebędącym w sprzeczności z obowiązującym prawem, jednak nieprzewidziany przez to prawo

Praeter legem

Jasne (przepisy) nie wymagają interpretacji

Clara non sunt interpretanda

Nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa

Qui iure suo utitur, neminem laedit

Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca mocy obowiązującej uchylonej ustawy

Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata

Należy uznać za wyłączne to wszystko, czego ustawa wyliczając, nie włączyła

Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit

Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona

Lex non obligat nisi promulgata

Przestępstwo

Delictum

Przestępstwo/zbrodnia

Crimen

Przedmiot przestępstwa - dowód rzeczowy

Corpus delicti

Konkludentne oświadczenie woli

Per facta concludentia

Termin zawieszający

dies a quo

termin rozwiązujący

dies ad quem

rzeczy wspólne dla wszystkich ludzi, przeznaczone do swobodnego użytku wszystkich jednostek

res omnium communes

To, co jest na powierzchni, przypada gruntowi

Superficies solo cedit

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada

Nemo plus iuris alium transferre potest, quam ipse habet

Nikt nie może sobie zmienic podstawy posiadania

Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest

jedna z form przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu dokumentów, bądź środków (np. kluczy) które dają faktyczną władzę nad rzeczą

Traditio longa manu

jedna z form przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu rzeczy

traditio corporalis

jedna z form przeniesienia posiadania. Polega na tym, iż przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela następuje na mocy samej umowy między stronami

Traditio brevi manu

warunek niezbędny

conditio sine qua non

Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie

Acta publica probant se ipsa

siła wyższa

vis maior

Powstrzymywanie się od działania jest również działaniem

Et non facere, facere est

Według prawa

Ex lege

Dziecko poczęte uważa się za już narodzone

Nasciturus pro iam nato habetur

Odpowiedzialność ograniczona do masy spadkowej

cum viribus hereditatis

Odpowiedzialność ograniczona do określonej kwoty

Rusticis limitatur ad certum numerum denariorum

pakt małżeński

matrimoniale foedus

małżeństwa powinny być wolne

matrimonia libera esse debent

małżeństwo ratyfikowane i skonsumowane

matrimonium ratum et consummatum

seperacja od łoża i stołu

separatio quoad torum et mensam

macierzyństwa nie trzeba dowodzić

mater semper certa est

Ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo

Pater est, quem nuptiae demonstrant

Dzieci z nieprawego łoża są legitymowane przez zawarcie małżeństwa rodziców

Filii illegitimi legitimiantur per subsequens matrimonium parentum

Nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych

Impossibilium nulla obligatio est

Siłę wolno odpierać siłą. (Kiedy stosujemy ją do obrony koniecznej)

Genus perire non cansetur

rzeczywisty uszczerbek majątkowy, szkoda rzeczywista

Damnum emergens

Utracone korzyści

Lucrum cessans

Potrącenie zysku ze stratą

Compensatio lucri cum damno

Zobowiązanie przemienne

Obligatio alternativa

Upoważnienie przemienne

Facultas alternetiva

niedbalstwo, nieumyślne spowodowanie szkody/winy

culpa

zamiar, wina spowodowana świadomie

dolus

kupno nadziei/szansy - kupujący nabywał jedynie szansę na to, że przedmiot sprzedaży zaistnieje w przyszłości

Emptio spei

kupno rzeczy spodziewanej

emptio rei speratae

rzeczy wyjęte z majątku oraz z obrotu prawnego

Res extra commercium

kto ma korzyść, na tym spoczywa ryzyko utraty

cuius commodum eius periculum

Nie ma sprzedaży bez ceny

Sine pretio nulla venditio

ąd stosuje przepisy obowiązujące w jego siedzibie. Uważa się, że jest to jednostronna procesowa norma kolizyjna

lex fori processualis

należy wysłuchać drugiej strony

Audiatur et altera pars

strony są panami procesu

Domini litis

Nie ma sędziego bez powoda

Nemo iudex sine actore

ZANIM ZRODZIŁ SIĘ SPÓR / PRZED WSZCZĘCIEM PROCESU

Ante litem natam

PO ZRODZENIU SIĘ SPORU \ PO WSZCZĘCIU PROCESU

Post litem natam

nie dwa razy w tej samej (sprawie)

Ne bis in idem

Błąd w ocenie

Error in iudicando

Błąd w procedurze

Error in procedendo

Wyrok zostaje zniesiony przez apelację

APELLATIONE EXTINGUITUR IUDICATUM

grzeczność międzynarodowa

Comitas gentium

prawo miejsca popełnienia czynu przestępnego

Lex loci delicti commissi

przestępstwo prawa narodów

delictum iuris gentium

prawo krwi (zasada nabycia obywatelstwa)

Ius Sanguinis

prawo ziemi — zasada nabycia obywatelstwa na podstawie miejsca urodzenia

Ius Soli

przedstawiciel dyplomatyczny lub członek personelu dyplomatycznego, którego obecność na terytorium państwa przyjmującego stała się niepożądana

Persona non grata

nie ma przestępstwa bez ustawy, nie ma kary bez ustawy oraz ustawa nie działa wstecz

Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori

przymus absolutny (skrępowanie, uwięzienie, pozbawienie świadomości)

Vis absoluta

przymus względny (pobicie, groźba)

vis compulsiva

zamiar bezpośredni

Dolus directus

zamiar nagły (sprawca podejmuje go szybko, bez zastanowienia)

Dolus directus repentinus

zamiar przemyślany (powzięcie go poprzedza dłuższe zastanowienie)

Dolus directus praemeditatus

Zamiar ewentualny (ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to)

Dolus eventualis

wina kombinowana

Culpa dolo exorta

W razie wątpliwości na korzyść oskarżonego

In dubio pro Reo

nikt nie musi oskarżać samego siebie

ACCUSARE NEMO SE DEBENT

złego czynu się nie domniemuje (bo jest to wina umyślna)

Dolus non praesumitur

Zamiar jest karalny nawet wtedy, gdy zamierzony skutek nie nastąpił art. 13 kk

AFFECTUS PUNITUR, ETSI NON SEQUATUR EFFECTUS

Sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na gorsze, gdy apelację składa oskarżony

Reformatio in peius iudici appellatio non licet

Czego nie ma w aktach, nie istnieje na świecie (nie ma w sprawie)

quod non est in actis, non est in mundo

nie sądzi się dwa razy w tej samej sprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu

Ne bis in idem crimen iudicetur

Przyznanie się do winy jest królową dowodów

Confessio est regina probationum

Siłę wolno odeprzeć siłą - zasada obrony koniecznej

Vim vi repellere licet