Historia - Średniowiecze - historia powszechna

Cesarstwo Bizantyńskie - czego kontynuacja, język, religia,

Było kontynuacją Cesarstwa Rzymskiego. Łacina początkowo utrzymała się jako język aktów prawnych, by potem ustąpić Grece w 7. w. Centralny element zróżnicowanych etnicznie mieszkańców stanowiło chrześcijaństwo.

Władza cesarska w Cesarstwie Bizantyjskim - charakter, zakres

Władza cesarska miała charakter nie tylko świecki, lecz także religijny. Cesarz był jedynym źródłem prawa, choć nie wszyscy potrafili rządzić w sposób absolutny. Często dużą rolę odgrywali najwyższi urzędnicy dworu oraz chrześcijańscy patriarchowie.

Cesarz Bizantyjski a Kościół

Nie był formalnym zwierzchnikiem Kościoła, lecz przewodził w sprawach organizacyjnych i wkraczał w kwestie wiary. Oczekiwano od niego sprawowania opieki nad religią.

Proces wyboru cesarza w Cesarstwie Bizantyjskim

Odbywały się w sposób podobny jak w cesarstwie epoki starożytności - decydowały o nim armia, senat i lud Konstantynopola.

Justynian I Wielki - lata panowania i dokonania

(panował w 527-565) Podjął próbę odbudowy imperium romanum w jego dawnym kształcie. Powiodła się ona częściowo i na krótko. W latach 533-554 opanowali prowincje zachodnio-afrykańskie, kawałek Hiszpanii oraz Italię i Dalmację+ Sycylię, Sardynię i Korsykę.

Justynian I Wielki - prawo

W początkach swojego panowania zlecił opracowanie i kodyfikację reguł prawa rzymskiego. W ten sposób powstał Kodeks Justyniana. Wraz z zgromadzonymi pismami rzymskich prawników tworzyło to Zbiór prawa cywilnego, co było podstawą prawodastwa na wschodzie.

Cezaropapizm - definicja

Termin opisujący sytuację, w której władca świecki sprawuje również władzę nad sprawami religijnymi. Niektórzy wskazują Justyniana I Wielkiego jako twórcę tej praktyki, choć miała ona początki już za Konstantyna I Wielkiego.

Co to za budowla?

Kościół San Vitale w Rawennie

Dżuma Justyniana w Bizancjum - kiedy, skutki

Zapanowała w latach 40. 6. w. W samym Konstantynopolu umarło prawdopodobnie ok. 200 tyś osób (na ok. 500-600 tyś.) Skutkiem było gospodarcze i militarne osłabienie państwa.

Bizancjum po śmierci Justyniana I Wielkiego

Utracili większość obszaru Italii, choć zachowali m.in. Rawennę (do połowy 8. w.), W 7. w. musieli zmierzyć się z Awarami, Słowianami i Bułgarami na Bałkanach, Persją na wschodzie, Arabami na płd.-wschodzie i w Hiszpanii z Wizygotami.

Awarowie - kim byli?

Koczownicze plemiona pochodzenia azjatyckiego, które w drugiej połowie 6. w. utworzyły państwo nad Dunajem. Upadli w 9. w. a potem zatracili odrębność.

Oblężenie Konstantynopola w 626 r. - kto, czemu?

W 626 r. Awarowie wraz z Persami oblężyli stolicę imperium. Udało się ich jednak odepchnąć. Persja została pokonana w 628 r. przez wojska cesarza Herakliusza.

Arabowie vs Bizancjum w 7. w. + Wizygoci

Arabowie odebrali posiadłości afrykańskie oraz część bliskowschodnich. Nie potrafili jednak zdobyć Konstantynopola pomimo prób. Wizygoci odzyskali w Hiszpanii tereny zabrane przez Justyniana.

Cesarstwo Bizantyjskie w połowie 9. w. (zdjęcie)

.

czym były temy? (Bizancjum)

Jednostki administracyjne o charakterze militarnym. Dowódcy oddziałów stacjonujących w poszczególnych temach przejmowali także kontrolę nad władzą cywilną.

Odzyskanie mocarstwowej pozycji przez Bizancjum w okolicach 10./11. w. - w jaki sposób, kto panował

Nastąpiło poprzez rozbicie Carstwa Bułgarskiego w początkach 11. w. za Cesarza Bazyli II

Rozłam w chrześcijaństwie - kiedy, czemu, skutki

W 1054 r. w wyniku zaostrzającego się od pewnego czasu konfliktu między Rzymem a Konstantynopolem, doszło do rozłamu w chrześcijaństwie. W efekcie wyodrębniły się: Katolicyzm na zachodzie i Prawosławie na wschodzie.

Obalenie Cesarstwa Bizantyńskiego w 13. w.

W 1204 r. rycerze z zachodu podczas IV krucjaty zdobyli i złupili Konstantynopol, a na obszarach obalonego Cesarstwa Bizantyńskiego stworzyli Cesarstwo Łacińskie. W 1261 r. jednak Bizantyjczycy odzyskali Konstantynopol i odbudowali Cesarstwo.

Turcy osmańscy vs Bizantyjczycy w 14. w.

W 1. połowie 14. w. posiadłości Bizantyjskie w Azji Mniejszej zajęli Turcy. W 2. połowie tego stulecia zaczęli oni wypierać Bizantyjczyków z Bałkanów.

Co się stało w 1453 r.

Turcy osmańscy zdobyli Konstantypol, co było definitywnym końcem istnienia Cesarstwa Bizantyńskiego.

Z czym głównie była związana sztuka bizantyńska

Z religią chrześcijańską

Kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu - zdjęcie i skąd wzięły się wieże?

Wieże dobudowali Turcy osmańscy

Cechy charakterystyczne architektury świątyń w Bizancjum

dominacja planu centralnego (krzyża greckiego). Typowe były półkoliste kopuły, z których centralna wyrastała ponad bryłę budynku.

Beduin - definicja

koczownicze plemiona arabskie utrzymujące się z pasterstwa.

Pierwotna religia arabska - charakter i jej ważny ośrodek kultu

politeistyczny, Al-Kaba w Mekce

Data narodzin Mahometa i data jego objawień

570 r., 610 r.

Nowa religia zbudowana na naukach przekazywanych przez Mahometa i jak nazywali siebie jej wyznawcy

Islam (co oznacza: oddanie się Bogu), muzułmanie (arab. muslim - poddani woli Boga)

Allah w sztuce

jego przedstawianie było zakazane

Opuszczenie Mekki przez Mahometa - rok, powód

W 622 r. Mahomet i zwolennicy opuszczają Mekkę ponieważ nauki proroka były tam źle przyjmowane, a ich samych prześladowano.

Pierwszy rok nowej ery dla wyznawców islamu to...

Data ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny.

Rok podporządkowania się Mekki Mahometowi

630 r.

Jak powstał Koran i co zawiera

Powstał gdy uczniowie Mahometa spisali głoszone przez niego nauki po jego śmierci (632 r.). Zgodnie z wiarą muzułmańską są to słowa objawione prorokowi Mahometowi przez jedynego Boga - Allaha. Muzułmanie nigdy nie uznawali Mahometa za istotę boską.

Koran stanowi dla wyznawców islamu źródło...

prawa (arab. szariat)

Wielki Meczet w Kairuanie (Tunezja) oraz Meczet Proroka w Medynie (Arabia Saudyjska) (zdjęcie)

.

Kalifowie - kim byli

Obejmowali władze świecką i religijną po śmierci Mahometa. W ciągu 100 lat po śmierci proroka stworzyli imperium sięgające od Pirenejów po Indus.

Powód podziału na Sunnitów i Szyitów

Zamordowanie Aliego (usynowionegobbrata stryjecznego Mahometa)

Sunnici - kim byli

Uznawali kolejnych kalifów za prawowitych następców Mahometa.

Szyici - kim byli

Za następców Mahometa i uprawnionych do zwierzchnictwa nad muzułmanami uznali jedynie krewnych potomka, potomków Alego i Fatimy. Nie uznawali zwierzchności kalifów.

Kiedy panowali pierwsi czterej kalifowie

632-661

Kiedy panowała dynastia Umajjadów

661-750

Kiedy panowała Dynastia Abbasydów i ich problemy z władzą

750-1258, od początku nie objęła władzą Półwyspu Iberyjskiego, gdzie nadal rządzili Umajjadzi. Od 9. w. granice ich kalifatu się kurczyły.

Podboje arabskie - w okresie czterech pierwszych kalifów (632-661) (3)

większa część Persji (doprowadziło to do upadku imperium perskiego), Syria, Palestyna, Egipt i Libia (dotąd w Bizancjum), Armenia (dotąd Persja i Bizancjum)

Podboje arabskie w okresie Umajjadów (ich stolicą był Damaszek) (6)

zachodnia część wybrzeża Afryki, prawie cały półwysep Iberyjski (dotąd Wizygoci), wschodnia część dawnej Persji), cześć dzisiejszej Francji (na chwilę), Ekspansję w Europie zakończyli pod Poitiers za sprawą Królestwa Franków, x2 oblegali Konstantynopol

Podboje arabskie w początkach panowania Abbadysów (w 762 r. przenoszą stolicę do nowo założonego Bagdadu) (2)

Korsyka, Sardynia, Sycylia i Kreta, W 751 r. zatrzymali ekspansję Chińską wygrywając nad rzeką Tałas, choć sami nie podjęli ekspansji na wschód.

Źródła podbojów arabskich

osłabieniem Persji i Bizancjum wojnami które toczyli między sobą, problemy wewnętrzne Bizancjum, sprawność armii arabskiej, kierowanie się przez Arabów ideami

Dżihad - definicja

(arab. zmaganie się) - wysiłek podejmowany w służbie Allaha i Islamu. Bywał rozumiany jako nakaz walki z niewiernymi.

Polityka arabska wobec innych religii

wobec religii monoteistycznych jak judaizm czy chrześcijanizm prowadzili politykę tolerancyjną, choć muzułmanie mieli korzyści podatkowe co skłaniało ludność do przyjęcia islamu.

Wyzysk przez Arabów

Arabowie zyskiwali łupy wojenne i przejmowali część ziemii uprawnej ale nie niszczyli podstaw gospodarowania się podbitej ludności. Porozumiewali się z jej elitami, korzystali z ich osiągnięć.

Przyczyny rozpadu Imperium Arabskiego

Trudności w zarządzaniu olbrzymim imperium, różnice kulturalne i gospodarcze oraz ambicje emirów.

Czy Arabowie w swoich bibliotekach posiadali dzieła filozofów greckich tłumaczone na j. arabski?

tak

Kopuła na Skale i Wielki Meczet w Kordobie (zdjęcia)

.

Co przedstawiały mozaiki pokrywające ściany świątyń muzułmańskich?

Wzory geometryczne oraz roślinne, ponieważ zakazane było przedstawienie Allaha i postaci ludzkich w sztuce sakralnej.

Wyznania zachodnich barbarzyńców (2)

poganie (Frankiwie i Anglosasi), arianowie (Wizygoci, Ostrogoci i Longobardowie)

Germańscy przybysze a ludność romańska

Germanie zajęli pozycję rządzącej elity i sprawowali rządy oparte na sile militarnej. Często szukali jednocześnie porozumienia z ludnością romańską, z czasem zaczęli dopuszczać ich elity do udziału w rządach. Zaczęli też zawierać mieszane małżeństwa.

Germanie a miejscowe wpływy kulturowe

Z czasem zaczęli im ulegać - ich język ustępował przed ludowymi, lokalnymi wersjami łaciny, na bazie których kształtowały się zaczątki późniejszych języków romańskich.

język germańskich najeźdźców w Brytanii

W przeciwieństwie do terenów Italii, w Brytanii Germanie zachowali swój język a nawet narzucili go miejscowej ludności celtyckiej. Stał się on podstawą angielskiego.

Podboje Italii od 5. do 8. w.

Z końcem 5. w. państwo Odoakra podbili Ostrogoci pod wodzą Teodoryka Wielkiego, zostali oni rozbici w połowie 6. w przez Bizancjum. W 568 r. Longobardowie zajęli większość Italii, z kolei w 774 r. podbił ich Karol Wielki (późniejszy cesarz)

Państwo frankijskie

Szczególną rolę odegrali Frankowie, a zwłaszcza odłam osiadły w płn. Galii - F. Saliccy. W 481. królem został Chlodwig I, który zaczął podboje które pozwoliły jemu i następcom opanować Galię i tereny za Renem, stając się największym państwem barbarzyńskim

Wyznanie Franków

Frankowie do końca 5. w. pozostawali poganami. W 496 r. Chlodwig I przyjął chrzest w obrządku katolickim. Inni władcy plemion germańskich wyznawali wtedy arianizm, w Rzymie i Konstantynopolu traktowany jako herezja.

Podzielenie monarchii Franków

Merowingowie panowali do połowy 8. w., jednak w tym czasie państwo było przejściowo podzielone pomiędzy członków dynastii, a ponownie zjednoczyło się w 679 r. Władza królewska osłabła na rzecz majordomów (najwyższych urzędników dworu)

Objęcie władzy przez Karolingów w państwie Franków.

Pepin Krótki, syn Karola Młota (który wsławił się pokonaniem Arabów pod Poitiers w 732 r.) obalił władzę Merowingów i sam został królem.

Kościół w pierwszych wiekach średniowiecza

Gdy system władzy z czasów rzymskich się rozpadł a Zachód cierpiał na skutek walki i społecznego zamętu, Kościół stał się najbardziej stabilną instytucją. W Kościele zachodnim honorowe pierwszeństwo miał biskup Rzymu, od przełomu 6 i 7. w - jedyny papież

papież - definicja

(gr. pappas - ojczukek) Tytuł który początkowo przynależał wszystkim biskupom Kościoła powszechnego, później używany tylko wobec najważniejszych z nich, a na koniec jedynie wobec biskupa Rzymu.

Sojusz Papieża z Pepinem Krótkim

Z powodu zagrożenia ze strony Longobardów w 8. w., papież poparł koronację Pepina Krótkiego na króla Franków - ten odwdzięczył się organizując zbrojną wyprawę przeciw Longobardom. Odebrał im część środkowej Italii i dał ją Papieżowi (Państwo Kościelne).

Co zrobił Benedykt z Nursji?

W 6. w. założył klasztor na wzgórzu Monte Cassino

Kiedy panował Karol Wielki i kogo był synem?

768-814, Pepina Krótkiego

Dokonania Karola Wielkiego

Podbicie północnej i środkowej Italii (od Longobardów), odebranie arabom pogranicznych ziem w Hiszpanii płn., ziemie zamieszkane przez Sasów w Bawarii i okolicach, uzależnienie sąsiadujących plemion słowiańskich, rozbicie Awarów.

Odnowienie godności cesarskiej na zachodzie - rok, kto

W 800 r. papież koronował Karola Wielkiego na cesarza. Bizancjum nie uznało tego faktu.

Państwo Franków - ustrój i jego cechy

monarchia patrymonialna (łac. patrimonium - ojcowizna) - ustrój polityczny w ramach którego państwo stanowi własność monarchy i jego dynastii. Jako że prawo do objęcia tronu mają wszyscy synowie, często prowadzi to do podzielenia państwa między nich.

Reformy systemu zarządzania państwem Karola Wielkiego (3)

Rozbudowanie systemu urzędów dworskich sprawowanych zarówno przez urzędników świeckich jak i duchownych, administracyjny podział państwa na hrabstwa, na których czele stali urzędnicy z tytułem hrabiów. Na terenach pogranicznych powstały marchie.

Kościół katolicki na terenie monarchii Karola Wielkiego

W dalekim stopniu podporządkowany władcy, monarcha mianował biskupów, kontrolował kwestie organizacji kościoła i wypowiadał się w temacie doktryny religijnej. Zapewnił kościołowi silną pozycję ekonomiczną i dostojnikom kościelnym wpływ na państwo.

Renesans karoliński - kto zapoczątkował, o co chodziło?

Zapoczątkowany przez Karola Wielkiego. W jego trakcie zaszły przemiany w kulturze i w życiu umysłowym polegające zwłaszcza na odnowieniu tradycji chrześcijańskiego, późnego antyku. Zadbano o odrodzenie znajomości łaciny i dzieł pisarzy chrześcijańskich.

Rozpad monarchii karolińskiej

Po Karolu Wielkim władzę objął jego syn - Ludwik I Pobożny, po którego śmierci doszło do konfliktu zbrojnego między jego synami a następnie do podziału monarchii. Nastąpiło to na mocy układu z Verdun z 843 r (Karol Łysy, Lotar i Ludwik Niemiecki)

Dalsze losy po rozpadzie monarchii karolińskiej

Trzy królestwa z czasem ulegały dalszemu rozdrobnieniu, a władza monarsza na ich obszarze słabła na rzecz lokalnych możnych. Choć kolejni, coraz mniej znaczący władcy sprawowali godność cesarską to tytuł ten przestał odgrywać istotną rolę.

Ukształtowanie się państwa niemieckiego i koronacja cesarska Ottona I w 962 r.

Na obszarze wschodnio-frankijskim ostatni z Karolingów umarł w 911 r, odtąd króla wybierali tam miejscowi książęta. Drugim z nich był Henryk I Ptasznik, a potem jego syn Otton I, koronowany w 962 r. na cesarza. Odtąd tytuł pozostawał w kręgu niemieckim.

Królowie Niemiec z dynastii saskiej (Ludolfingów)

Henryk I Ptasznik, Otton I Wielki, Otton II, Otton III, Henryk II.

I Rzesza - lata istnienia, inna nazwa

962-1806, Pod koniec średniowiecza przyjęła się nazwa Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego.

Do czego dążyli cesarze niemieccy

Dążyli do sprawowania zwierzchnictwa nad zachodnim chrześcijaństwem i monarchami zach. oraz środk. Europy. Cesarze nie byli jednak w stanie wprowadzić tych roszczeń w życie, a ich faktyczna władza ograniczała się do Niemiec, płn. Italii Burgundii i Czech.

Ambicje terytorialne Ottona III - czego pragnął

Odnowienia Imperium Romanum ze stolicą w Rzymie.

Moment przekształcenia się państwa zachodnio-frankijskiego we Francję

w 987 r. umarł tam ostatni król z dynastii Karolingów. Na jego następcę wybrano Hugona Kapeta, hrabiego Paryża i Orleanu, którego wstąpienie na tron przyjmuje się za moment przekształcenia państwa zachodnio-frankijskiego we Francję.

Kto władał początkowo Francją

Dynastia Kapetyngów. Jeszcze za życia monarchy koronowano następcę.

Na czym opierał się autorytet Kapetyngów

Wierzono, że są namaszczeni na króla z woli Bożej. Ponadto pełnili funkcję suzerenów.

Początki Anglii

Pod koniec 9. stulecia Alfred Wielki, król Wessexu, zjednoczył pod swoim panowaniem większość ziem angielskich. Jego syn, a następnie wnuk dopełnili dzieła. Okres ich panowania - przełom 9. i 10. w. - przyjmuje się za początek Królestwa Anglii.

Najazdy Normanów w 8.-11. w.

Określenie, wikingowie" to zbiorcza nazwa pogańskich plemion germańskich ze Skandynawii. Od przełomu 8. i 9. wieku podjęli oni zbrojne najazdy na różne obszary Europy. Łupili miasta i klasztory, zabijali. Docierali niemal wszędzie w Europie.

,od Waregów do Greków"

rzeczny szlak kupiecki między Bałtykiem a Konstantynopolem

Osiedlanie się na stałe Normanów i podboje, chrzest

W 9. w. znaczne obszary opanowały plemiona duńskie, których dalsze postępy powstrzymał Alfred Wielki. U ujścia Sekwany na początku 10. w stworzyli Księstwo Normandii. Stopniowo w 10.-11. w. powstawały 🇩🇰,🇸🇪,🇳🇴 których mieszkańcy przyjmowali chrzest.

Kanut Wielki - dokonania

Król Danii, na początku 11. w. stworzył imperium w płn Europie. W 1016 r. najechał Wyspy Brytyjskie i został królem Anglii. Tron objęli synowie, a w 1042 r. do władzy powróciła dynastia wywodząca się z Wessexu.

Wieś i miasto w początkach średniowiecza - kolonat, handel. (3)

W zach. Europie na przełomie starożytności i średniowiecza duże znaczenie miał system kolonatu. Handel, który w porównaniu z antykiem był prowadzony w ograniczonym stopniu, nabrał charakteru wymiany bez pieniądza. Nastąpił kryzys produkcji i zanik handlu.

Wieś i miasto w początkach średniowiecza - znaczenie miasta i wsi (3)

Miasta ucierpiały na wskutek zniszczeń jakie dotknęły je w trakcie wędrówki ludów, m.in. w wyniku najazdów. Zachód w przeciwieństwie do Bizancjum stał się wiejski i rolniczy. Największą wartość miała ziemia wraz z uprawiającymi ją chłopami.

Trójpolówka - kiedy się pojawiła, schemat

Pojawiła się w epoce karolińskiej

Odrodzenie gospodarcze na zachodzie w średniowieczu

Nastąpiło pod panowaniem pierwszych władców z dynastii karolińskiej. W 2. połowie 9. w jednak znów doszło do załamania gospodarki.

System feudalny - definicja

Układ stosunków społecznych opartych na relacji senior-wasal

Relacje feudalne - zobowiązanie seniora

Semior zobowiązywał się do opieki nad wasalem i zapewnienia mu bezpieczeństwa, ponadto zazwyczaj też korzyści materialnej (beneficjum), często poprzez nadanie ziemi (lenno łac. feudum). Prawny akt oddania się pod opiekę seniora nosił nazwę komendacji.

relacje feudalne - zobowiązania wasala

Zobowiązywał się głównie do wierności wobec seniora oraz służebności mu - produkty rolne, posługi, służenie radą, pełnienie służby zbrojnej. Ten ostatni nadawano na posiadaczy lenna i stał się on podstawą wyodrębnienia warstwy rycerskiej.

System feudalny - schemat

.

Immunitet ekonomiczny w systemie feudalnym - co dawał

Pozwalał na zatrzymanie sobie podatków

Immunitet sądowy w systemie feudalnym - co dawał

wyłączał z wyroków sądownictwa królewskiego a wasale i poddani pana feudalnego zostawali poddani jego wyrokom

Pańszczyzna - definicja

Pańszczyzna to przymusowa praca chłopów na rzecz właściciela ziemskiego (pana feudalnego), wykonywana w zamian za możliwość użytkowania ziemi. Była formą opłaty w gospodarce feudalnej, obok danin i czynszów.

Najwyżsi wasale króla

Najczęściej wysocy urzędnicy. Ich lenno i godność stawały się dziedziczne i stanowiły podstawę ich pozycji. Posiadali licznych wasali - rycerzy oraz budowali w swoich posiadłościach potężne zamki. Często prowadzili wojny między sobą.

Charakter religii Słowian i główni bogowie

politeistyczny, oddawali cześć bóstwom związanym z przyrodą i codziennym życiem rolniczej ludności słowiańskiej. Ważną rolę odgrywały kult ognia i wróżbiarstwo. Główni Bogowie to Swaróg (bóg słońca) i syn Swarożyc (bóg ognia), Perun (władca piorunów)

Pierwsze organizmy państwowe Słowian

Początkowo ich część była podporządkowana Awarom, jednak w 8. w. uwolniła się w wyniku powstania.

Samon - kim był

stał na czele powstania przeciwko Awarom, zjednoczył politycznie zbuntowane plemiona i prawdopodobnie utworzył organizację państwową z centrum na Morawach

Misje chrystanizacyjna na terenie państwa Wielkomorawskiego

Podjęta przez konstantynopolskich mnichów. Zaowocowała tłumaczeniem Biblii na język słowiański oraz stworzeniem alfabetu języka słowiańskiego (głagolicy), z którego potem wyłoniła się cyrylica.

Upadek Państwa Wielkomorawskiego - kiedy i przez kogo

Na początku 10. w. państwo zostało zniszczone przez Madziarów. Po jego upadku zyskały Czechy które potem stały się częścią Niemiec.

Bułgarzy

Lud pochodzenia tureck. Protobułgarzy przybyli na teren północnych Bałkanów u schyłku 7. w. Stworzyli silne państwo i podporządkowali sobie słowiańską ludność zamieszkującą ich teren. Ulegli przez to sławizacji i tak powstali Bułgarzy. W 9. w. przyjęli ✝️

Ruś Kijowska - początki

Nowogród i Kijów znalazły się w rękach Waregów. Działalność ich widzów zapoczątkowała w 2. połowę. 9. w proces kształtowania się państwa ruskiego. Władzę sprawowała dynastia Rurykowiczów. Waregowie ulegli z czasem slawizacji. W 988 r. przyjęli chrzest.

Madziarowie i ich państwo

Pierwotne ich siedziby znajdowały się w rejonie Uralu. Należą do narodów ugrofińskich. Osiedlili się w końcu 9. w. na Nizinie Panońskiej, a w 1. połowie 10. w. dokonywali najazdów na niemal całą zachodnia Europę. Powstrzymał ich Otton I. W 974 r. ✝️

Państwo Węgrów

W 974 r. przyjęli chrzest w obrządku łacińskim. Stefan I zjednoczył w pełni plemiona węgierskie i stworzył państwo obejmujące dzisiejsze Węgry i Siedmiogród. W 1001 r. uzyskał koronę królewską. Wkrótce włączono także Słowację.

Wilhelm Zdobywca - dokonania

W 1066 r. po Bitwie pod Hastings książę Normandii, kraju założonego u ujścia Sekwany przez wikingów, Wilhelm wygrał walkę o koronę Anglii a jego dynastia normandzka panowała do połowy 12. w. Zakończyło to epokę wikingów.

System społeczno-ustrojowy w Anglii po 1066 r.

Cechował się silną władzą królewską, a Wilhelm Zdobywca i jego następcy nie dopuścili do uniezależnienia się lokalnych możnych, jak w kontynentalnej Europie.

Panowanie Dynastii Plantegentów

W 1154. koronę angielską objął Henryk II Plantagenet, spokrewniony z dynastią normandzką poprzez matkę. Rządził też połową Francji. Dynastia Plantegentów rządziła Anglią do schyłku 15. w.

Kultura w Anglii w czasie dynastii normandzkiej oraz Plantegentów

Kultura angielska została wtedy zdominowana przez kulturę francuską

Kapetyngowie vs Plantageneci

Kapetyngowie umacniali swoją pozycję we Francji wobec wielkich lenników korony, a także poszerzali obszar domeny królewskiej. Na początku 13 w. doprowadzili do tego że Plantageneci rządzący wówczas w Anglii utracili prawie wszystkie francuskie posiadłości

Która dynastia rządziła w Niemczech po wygaśnięciu dynastii saskiej w 1024 r. i jej ważny przedstawiciel

Dynastia salicka, Henryk IV - w latach 70. i 80. 11. w. zaangażowany w spór o inwesturę między władzą cesarską a papieską

Kto rządził po dynastii salickiej, ile i dwaj ważni przedstawiciele tej dynastii

Dynastia Hohenstaufów (1138- połowa 13. w.), Fryderyk I Barbarossa - uczestnik trzeciej krucjaty, Fryderyk II sprawujący władzę w 1. połowie 13. w - jako ostatni podjął rywalizację z papieżem o dominium mundi (łac. władza nad światem)

Słabnięcie władzy królewskiej w Niemczech

W przeciwieństwie do Francji po upadku dynastii Karolingów, w Niemczech pomimo obecności cesarza władza królewska słabła i coraz większą niezależność zyskiwali książęta Rzeszy. Proces ten nastąpił głównie w drugiej połowie 13. w.

Na czym polegała inwestytura świecka dóbr kościelnych? Dlaczego powstał spór o nią?

Monarchowie nadawali lenna biskupom, a niektóre kościoły znajdowały się w rękach panów feudalnych. To uzależniało Kościół od władzy świeckiej. W 1. połowie 11. w. istnieli zwolennicy reform chcący likwidacji tej inwestytury by ograniczyć wpływ świecki.

Ekskomunika - definicja

wykluczenie z życia Kościoła

Koronowanie Henryka IV na cesarza w 1084 r.

Henryk IV miał na sobie klątwę papieską, w 1077 r. jednak przeprosił papieża w zamku w Canossie i uzyskał cofnięcie ekskomuniki. Po rozprawieniu się z opozycją, w 1084 r. wybrał nowego papieża i zajął Rzym gdzie został przez niego koronowany.

konkordat w Wormacji - rok, na czym polegał

Podpisany w 1122 r., stanowił kompromis między Kościołem a władzą cesarską - świeccy monarchowie stracili możliwość bezpośredniego wskazywania osób obejmujących urzędy kościelne, choć zachowali wiele uprawnień dających im wpływ pośredni.

papież Innocenty III - dokonania

Umocnił władzę Stolicy Apostolskiej nad europejskimi monarchami na początku 13. w. w ramach walki o dominium mundi, która nie zakończyła się po zawarciu konkordatu w Wormacji.

Rekonkwista - definicja

Proces stopniowego odbierania przez władców chrześcijańskich ziem zajętych przez Arabów na Półwyspie Iberyjskim

Rekonkwista - przebieg

Już w 8. w. Wizygoci zdobyli północny skrawek Hiszpanii. Po rozpadzie Kalifatu Kordoby w 1031 r. proces przyspieszył. Do połowy 13. w państwa chrześcijańskie opanowały niemal cały Półwysep Iberyjski. W 1492 r. zlikwidowano Muzułmański emirat Granady.

Krucjata - definicja

Zbrojna wyprawa podejmowana na wezwanie papieża, podejmowana przeciwko nie-chrześcijanom. Największą skalę przybrały krucjaty do Ziemi Świętej (Palestyny).

Przyczyny krucjat do Palestyny (5)

Rozwinięcie w 11. w. przez papiestwo idei świętej wojny przeciwko niewiernym, chęć wzmocnienia autorytetu papiestwa w trakcie sporu o inwestyturę, charakterystyczna dla średniowiecza żarliwość religijna, niedostatek ziemii, pomoc Bizancjum.

Odezwa papieża Urbana II - rok, skutki

W 1095 r. papież Urban II wezwał chrześcijan do wyzwolenia Ziemi Świętej z rąk muzułmanów. W rezultacie rozpoczął się ruch krucjatowy, a w 1099 r. uczestnicy I krucjaty zdobyli Jerozolimę i zmasakrowali miejscową ludność.

Kto miał władzę w Królestwie Jerozolimskim i innych państwach chrześcijańskich

panowie feudalni przybyli z Europy na czele rycerstwa

Utrata Jerozolimy i Akki przez chrześcijan - daty

1187 r., 1291 r.

I krucjata - lata i przebieg

(1096-1099) W pierwszej fazie - krucjacie ludowej rzesza zwykłych ludzi z różnych warstw została porwana ideą papieża. Nie dotarli jednak do celu. Po drodze m.in. gromili Żydów. Krucjata rycerska (ok. 50 tys. ludzi) zdobyto m.in. Jerozolimę.

II krucjata - lata i przebieg

(1147-1149) Podjęta po tym jak Turcy odzyskali część utraconych ziem. Wyprawą dowodzili król niemiecki Konrad III i francuski Ludwik VII - byli jednak oni skłóceni ze sobą a także z cesarzem Bizancjum i zawiedli.

III krucjata - lata i przebieg

(1189-1192) Wyruszyła po zdobyciu w 1187 r Jerozolimy. Na jej czele stanęli: król Anglii Ryszard Lwie Serce i 🇫🇷 Filip August II oraz cesarz niem. Fryderyk I Barbarossa. Klęska wojsk niem. i śmierć cesarza a także niesnaski doprowadziły do niepowodzenia

IV Krucjata - lata i przebieg

(1202-1204) Najbardziej kontrowersyjna z wypraw - Krzyżowcy zamiast na Egipt ruszyli i zdobyli a potem splądrowali chrześcijański Konstantynopol ze względu m. in na układy polityczne. Bjzancjum rozpadło się na kilka państw, rozpad trwał do 1261 r

krucjata dziecięca - rok i przebieg

(1212) Oparta na idei że niewinność zgromadzonych dzieci z Francji i Niemiec wyzwoli Jerozolimę. Ostatecznie spośród kilkudziesięciu tysięcy dzieci jedynie niewielka część znalazła się na statkach mających ich przewieźć do Palestyny, niewiele wróciło.

V Krucjata - lata i przebieg

(1217-1221) Prowadzona w Egipcie pod wodzą m.in. króla Węgier. Nie przyniosła trwałych efektów.

Wyprawa cesarza Fryderyka II - lata i przebieg

(1228-1229) Nie jest traktowana jako krucjata gdyż Fryderyk był objęty klątwą papieską, a ponadto miała charakter głównie dyplomatyczny. Dzięki negocjacjom chrześcijanie odzyskali Jerozolimę.

VI Krucjata - lata i przebieg

(1248-1254) Zorganizowana przez Ludwika IX po zajęciu Jerozolimy w 1244 r. przez muzułmanów. Wyruszyła do Egiptu. Zakończyła się niepowodzeniem.

7. krucjata - lata i przebieg

(1270) Na jej czele także stał Ludwik IX - podjęto bez powodzenia oblężenie Tunisu, w trakcie którego zresztą zmarł.

Następstwa krucjat (3)

umocnienie autorytetu i pozycji politycznej papiestwa, rozwój handlu z Lewantem na czym korzystały portowe miasta włoskie jak Wenecja, nasilenie w krajach europejskich ksenofobii wobec muzułmanów ale też Żydów czy heretyków.

Lewant - definicja

włoskie (przyjęte następnie w Europie) określenie obszarów położonych na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, w średniowieczu pod panowaniem arabskim.

Mongołowie - znani też jako... pochodzenie geograficzne, wielki wódz - tytuł, obszar podbojów w 13. w.

Tatarzy, pierwotne siedziby mieli na Wyżynie Mongolskiej - na północ od Chin, na jch czele stał Temudżyn (przybrał on tytuł wielkiega wodza Czyngis-chana). Pod jego wodzą rozpoczęli na początku 13. w. podboje które objęły ogromną część Azji.

Rozpad imperium mongolskiego

W 1260 r. - 30 lat po śmierci Czyngis-chana imperium rozpadło się ponieważ przestano przestrzegać ustalonych przez niego zasad podziału imperium.

Sukcesy potomków Czyngis-czana

Kubilaj-chan dokończył podbój Chin i został cesarzem, założył dynastię panującą tam prawie 100 lat. Nie opanował Japonii. Hulagu-chan podbił część Bliskiego Wschodu (m.in. Bagdad), Batu-chan opanował ziemie na zachód od Uralu i płn. od Morza Czarnego

Batu-chan - dokonania

Opanował ziemie położone na zachód od Uralu i na płn. od mórz Kaspijskiego i Czarnego. Kraj ten nazwano Złotą Ordą. W wyniku najazdów z lat 1237-41 podporządkował księstwa ruskie, na jakie była podzielona Ruś Kijowska wskutek rozbicia dzielnicowego.

Pierwsze najazdy Tatarów na Polskę i Węgry

W 1241 r. po raz pierwszy najechali te ziemie. Później ponawiali wyprawy łupieżcze na te tereny, jednak ich nie podbili.

Rozwój społeczeństwa stanowego

Już od 13. w zachodziły przemiany społ.-polit. związane z osłabieniem znaczenia systemu lennego i wzmocnieniem władzy monarszej w stosunku do wielkich lenników korony. Władcy wydawały przywileje generalne, dotyczące nie pojedynczych osób a całego stanu.

Stan - definicja

Zamknięta grupa społeczna, z przynależnością dziedziczoną (z wyjątkiem stanu duchownego). Różniły się od siebie statusem prawnym oraz funkcjami społecznymi i gospodarczymi. Główne stany: możni, rycerstwo/szlachta, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi.

Funkcjonowanie monarchii stanowej - rola władców

Rola władcy była w niej ograniczona przez system przywilejów stanowych. Narastało też przekonanie, że monarchowie nie powinni bez zgody reprezentantów stanów podejmować decyzji, które dotyczą wszystkich (zwłaszcza nakładania podatków i stanowienia praw)

Funkcjonowanie monarchii stanowych - organy przedstawicielskie

Doradzały monarszy i zgadzali się na nakładanie podatków. Przykładami takich organów są parlament w Anglii czy Stany Generalne we Francji.

Wielka Karta Swobód - czym była

Była przywilejem wymuszonym na królu Janie bez Ziemi. Możnowładztwo zbuntowało się przeciw samowoli króla, a zwłaszcza wysokim podatkom. Wśród postanowień znajdował się zakaz nakładania nowych podatków bez zgody rady królestwa.

Spór Filipa IV Pięknego z papiestwem

Filip IV Piękny (fr.) toczył spór z papiestwem o finanse i obronę przez króla swojej suwerenności władzy. Dla wyrażenia poparcia przez różne stany, w 1302 r. zwołał pierwsze Stany Generalne składające się z duchowieństwa, rycerstwa oraz stanu trzeciego.

Przemiany polityczne w Niemczech (12-15 w.) - rządzące dynastie

W okresie od 1273 do 1437 r. królami niemieckimi byli obierani naprzemiennie przedstawiciele trzech dynastii: Habsburgów (tereny Austrii), Luksemburgów (tereny Czech), Wittelsbachów (wywodzili się z Bawarii). Po 1437 r. na stałe w posiadaniu Habsburgów.

Przemiany polityczne w Niemczech (12-15 w.) - pozycja cesarza

W tym okresie królowie Niemiec często nie byli koronowani na Cesarzy, m.in. przez konflikty z papieżem. W takiej sytuacji nikt nie był cesarzem, a Świętym Cesarstwem Rzymskim rządził władca niemiecki.

Złota Bulla - kto i kiedy ogłosił

Ogłoszona w 1356 r. przez Karola IV Luksemburskiego - jednego z najwybitniejszych cesarzy. Złota Bulla regulowała kwestie ustrojowe w Rzeszy.

Złota Bulla - zasady (4)

Króla niemieckiego wybiera kolegium siedmiu elektorów, elekcja odbywa się we Frankfurcie nad Menem w ciągu 4 miesięcy, wybór następuje większością głosów (nie jak wcześniej jednomyślnością), elektorzy otrzymują suwerenne prawa na swoich ziemiach.

Przyczyny konfliktu francusko-angielskiego (2)

1) Zgłoszenie przez władcę Anglii pretensji dziedzicznej do tronu Francuskiego po śmierci ostatniego z Kaptyngów. Francuzi jednak nie uznawali dziedziczenia z powodu pokrewieństwa przez matkę. 2) Wcześniejsze poparcie przez Francję króla Szkocji

Przyczyna ekonomiczna konfliktu angielsko-francuskiego

Trudności społeczno-ekonomiczne charakterystyczne dla tamtego okresu i kryzys systemu feudalnego. Skłoniło to władców i rycerstwo angielskie do szukania łupów wojennych, zwłaszcza że Anglia była dość biedna.

Wojna stuletnia - okres

(1337-1453) W ciągu 116 lat odbyło się wiele kampanii wojennych toczonych we Francji i przerywanych okresami pokoju.

Przebieg wojny stuletniej - czas sukcesów angielskich

Anglicy odnieśli wiele sukcesów militarnych i politycznych. Zwyciężyli w największych bitwach: pod Crecy (1346), pod Poitiers (1356) oraz Azincourt (1415). Na początku 15. w. w rękach Anglii znajdowała się większość Francji.

Przebieg wojny stuletniej - przełom francuski

Przełom nastąpił w 1429 r., gdy francuzi pod wodzą Joanny D'Arc uwolniły Orlean, a Karol VII Walezjusz odbył koronację. Francuzi zaczęli szybko odzyskiwać ziemie. Ostatecznie Anglia nie podporządkowała Francji, a nawet utraciła posiadłości europejskie.

Skutki wojny stuletniej

Zniszczenia oraz problemy gospodarcze dotknęły oba kraje, osłabła pozycja możnych rodów których przedstawiciele ginęli w walkach (a także w Anglii w wojnie domowej 1455-85). Umocniła się natomiast władza królewska i wzrosła świadomość narodowa.

Ekspansja Turków osmańskich w Europie - do 14. w. włącznie

Pod koniec 13. w. w Azji Mniejszej powstało państwo Turków osmańskich. W połowie 14. w rozpoczęli oni ekspansję w Europie (Bałkany). Podbili Bułgarię, a następnie uzależnili od siebie Serbię (bitwa na Kosowym Polu 1389 r.)

Ekspansja Turków od 15 w. - vs Węgry

Turcy osmańscy od 14. w. bili się z Węgrami którzy czasem ponosili klęski i byli wspierani przez niektóre kraje chrześcijańskie. Węgry zachowały niezależność do połowy 16 w.

Turcy osmańscy vs Bizancjum

Turcy do połowy 14 w. opanowali posiadłości Bizancjum w Azji Mniejszej, a następnie zajmowali te bałkańskie na zachód od Konstantynopola (w latach 60. Adrianopol). Ostatecznie skurczyło ich obszar do granic stolicy. Dopiero w 1453 r. zdobyli Konstantypol.

Podboje tureckie w 15. w. po zdobyciu Konstantynopola

Grecja, Albania, Bośnia, część Mołdawii. Narzucili zwierzchnictwo Tatarom krymskim co miało znaczenie dla Polski

Ożywienie gospodarcze między 11. a 13. w. - przyczyny i skutki

P1) Zajmowano coraz więcej obszarów pod uprawy rolne P2) Rosła wydajność m.in. dzięki upowszechnieniu trójpolówki i intensywniejszemu nawożeniu gleby, a także lepsza skuteczność orki dzięki nowym wynalazkom. S) Rosła liczba ludności i żywności.

Powód bogacenia się mieszczaństwa w trakcie rozwoju gospodarczego 11.-13. w.

Wzrost produkcji rolnej pozwalał chłopom na sprzedawanie jej nadwyżek i nabywanie za to produktów rzemieślniczych, co rozwinęło rzemiosło i handel miejski i pozwoliło bogacić się mieszczaństwu.

Dlaczego w trakcie rozwoju gospodarczego 11-13. w. panowie feudalni godzili się na korzystniejsze warunki dla chłopów

Bo potrzebowali nowych osadników aby zakładać wsie.

Dlaczego Żydzi przejęli zajmowanie się pożyczkami

Ponieważ kościoł chrześcijański uważał uzyskiwanie procentów z pożyczek za lichwę zakazaną dla chrześcijan, a Żydów to nie dotyczyło.

Hanza - definicja

Związek miast i kupców (głównie niemieckich) powstały w 13. w.

Cech rzemieślniczy - funkcjonowanie i rola

W skład cechów wchodzili mistrzowie - osoby posiadające własne zakłady. Pracujący w nich czeladnicy byli od nich zależni i dopiero z czasem mogli zostać mistrzami. Produkcja wyrobów poza cechem była zakazana przez prawa miejskie.

Gildia kupiecka - funkcjonowanie i rola

Dbały one o interesy swoich członków choćby przez utrudnienie konkurencji ze strony kupców z innych miast, troskę o bezpieczeństwo handlu czy starania o ochronę szlaków kupieckich przed rabunkiem.

Komuny miejskie w średniowieczu

Miasta które uzyskiwały niezależność od feudałów czy biskupów przekształcały się w komuny, czyli wspólnoty rządzących się samodzielnie obywateli miast.

patrycjusze, pospólstwo i plebs w średniowieczu (3)

Patrycjuszami byli przedstawiciele najmożniejszych rodów miejskich. Mniej bogaci stanowili pospólstwo. Najbiedniejsi, czyli plebs żyli z pracy najemnej u kupców lub kradzieży. Nie mogli współdecydować o życiu miasta.

Powody zahamowania rozwoju gospodarczego po 13. w. (2) i skutki 2)

P1) nadmierna eksploatacja gleby która uległa wyjałowieniu P2) prawdopodobnie z powodu zmian klimatycznych S1) częste okresy nieurodzaju a wręcz klęska głodu S2) wzrost chorób zakaźnych

Czarna śmierć w 14. w. - okres i straty

Ta epidemia dżumy trwała od 1348-1351, spustoszyła całą południową, zachodnią i północną Europę (środkową w mniejszym stopniu) zabijając od 1/3 do połowy ludności.

Przyczyny buntów chłopskich w 14. w. i gdzie najczęściej występowały

Powodami były napięcia społeczne a także próby wprowadzenia przez monarchów nowych podatków. Bunty najczęściej występowały we Flandrii, Anglii i Francji.

Do kiedy trwał kryzys gospodarczo-społeczny rozpoczęty z końcem 14. w i które regiony najbardziej dotknął

Do połowy 15. w., dotknął zachodnią i południową Europę.

Pogromy Żydów po Czarnej Śmierci - czemu

Brakowało wtedy zrozumienia przyczyny tej okropnej epidemii, co prowadziło do teorii spiskowych itp.

Kościół w 10-11 w. - bogacenie się - jak?

Kościół bogacił się dzięki uzyskiwaniom od władców świeckich majątków i immunitetów. Ponadto hierarchowie kościoła byli często seniorami i wasalami oraz urzędnikami, czasem też wojownikami w służbie monarchów.

Powody kryzysu Kościoła na Zachodzie (4)

1) Ześwieczenie ludzi Kościoła (zainteresowanie sprawami materialnymi i polityką zamiast duchowością i nauczaniem), 2) Uzależnienie od świeckich możnych 3) nepotyzm i symonia 4) upadek autorytetu papieży w tym okresie uzależnieni od arystokracji rzym.

Symonia - definicja

kupowanie godności kościelnych np. przez biskupa czy opata przez duchownych

Co wskazywali zwolennicy reform w kościele w 10-11. w. (3)

1) Konieczność odciągnięcia duchownych od spraw materialnych 2) zniesienie inwestytury świeckiej 3) symonia -> wybieranie biskupów zgodnie z prawem kościelnym przez kapituły katedralne

Reforma gregoriańska - kto zaczął i kiedy, o co chodziło

Papież z lat 1073-1085 - Grzegorz VII zaczął wprowadzać reformy mające uniezależnić kościół od monarchów itp.

Kapituła katedralna - definicja

Rada przyboczna biskupa.

Filioque - co oznacza sformułowanie, kontrowersje, konflikt

- Duch Święty pochodzi nie tylko od Boga, lecz i od Syna. Zostało przyjęte na zach. pod naciskiem Karola Wielkiego, gdy wschód uznał że jest to niezgodne z wyznaniem. W 11. w. papieże uznali sformułowanie co doprowadziło do konfliktu z Konstantynopolem.

Bezpośrednia przycyzna rozłamu wschodniego i zachodniego kościoła

W 1054. do Konstantynopola przybyli wysłannicy papieża którzy w wyniku ostrej dyskusji rzucili klątwę na miejscowego patriarchę, w odpowiedzi synod kościoła wschodniego obłożył klątwa przedstawicieli papieskich.

Zakony rycerskie powstałe w Palestynie w 12. w. (3)

1) templariusze 2) joannici 3) krzyżacy

Gdzie najczęściej mieli siedziby templariusze i przyczyny rozwiązania zakonu

Najczęściej mieli siedziby we Francji i Anglii. Byli tak potężni z że w 14. w. król francuski wymusił na papieżu ich rozwiązanie.

dwa przykłady zakonów żebraczych i kiedy powstaly

franciszkanie i dominikanie - powstali na początku 13. w.

zakon franciszkanów - cel

Św. Franciszek z Asyżu prowadził życie pustelnicze i głosił przesłanie miłości, dobrowolnego ubóstwa i zachwytu nad boskim dziełem stworzenia.

zakon dominikanów - cel

Św. Dominik był kapłanem z Hiszpanii który zajmował się nawracaniem heretyków na wiarę katolicką - uważał że skuteczną metodą zwalczania herezji jest przekonywanie heretyków o błędności ich poglądów. Niektórzy dominikanie byli funkcjonariuszami inkwizycji

ruch katarów (albigensów) - co głosili

Uważali że istnieje dwóch bogów - jeden dobry stworzył świat duchowy, a drugi (Szatan) - świat materii. Dlatego Katarzy uznawali materialną rzeczywistość godną potępienia, a Kościół uznawali za twór Szatana przez gromadzenie bogactw.

Inkwizycja - definicja

Instytucja Kościelna o charakterze zarówno kaznodziejskim, jak i sądowym. Powstała w 12. w.

krucjata przeciwko albigensom - kto ogłosił, skutek

Ogłoszona w 1209 r. przez papieża Innocentego III. Do połowy 13. w zniszczono najważniejsze ośrodki Katarów.

Waldensi - co głosili i kiedy działali

Odrzucali autorytet kościoła, nawoływali do życia w ubóstwie. M.in. zanegowali kult świętych. Działali od ok. 1170 r.

Ruch lollardów - jakim teologiem się inspirował i co głosił

Inspirował się ideami Johna Wilklifa który uważał że pismo święte jest jedyną podstawą wiary i odrzucał pośrednictwo osób duchownych w poznaniu prawdy objawionej.

Co głosił Jan Hus (2), kim był i kim się inspirował

Był profesorem uniwersytetu w Pradze, inspirował się Johnem Wilklifem i uważał że: 1) należy przeprowadzić reformę kościoła - napiętnować bogactwo i życie w grzechu duchowieństwa 2) Jedynym źródłem wiary jest Pismo Święte, nie jego interpretacje

Śmierć Jana Husa - kiedy i czemu, jaki ruch zapoczątkował

W 1415 r. został spalony na stosie podczas Soboru w Konstancji ze względu na swoje niepasujące kościołowi poglądy. Zapoczątkował husytyzm - ruch który zdobył popularność na ziemiach czeskich

Zygmunt Luksemburski i jego objęcie tronu czeskiego

W 1419 r. miał objąć tron czeski po zmarłym bracie, jednak czesi sprzeciwili się temu gdyż oskarżali go o śmierć Jana Husa. Zygmunt podjął działania zbrojne a papież ogłosił krucjatę przeciw Husytom. W wyniku czeskiej wojny domowej w końcu objął tron.

Przyczyny kryzysu papiestwa 14-15 w. (3)

1) konflikty wewnątrz kościoła 2) brak możliwości podtrzymania pretensji do sprawowania władzy uniwersalnej wobec wzrostu siły monarchów europejskich 3) Konflikt z Filipem IV na początku 14. w. - użył wobec papieża siły zbrojnej a nawet wziął go w niewolę

Klemens V - (nie)dokonania (2)

1) W 1309 r. przeniósł siedzibę z Rzymu do Awinionu (, niewola awiniońska" 1309-1377) a władcom francuskim łatwiej było na nich wpływać 2) rozwiązał zakon templariuszy pod naciskiem Filipa IV mimo niewinności templariuszy i oporu soboru

wielka schizma zachodnia 1378-1417 - co się wtedy działo

Kardynałowie nie potrafili wyłonić jednego papieża, więc dwóch papieży uważało się za prawowitych jednocześnie. Jedne państwa europejskie wtedy popierały papieża urzędującego w Rzymie, a inne tego w Awinionie. Kres rozłamowi przyniósł sobór w Konstancji.

koncyliaryzm - definicja i czy odniósł sukces

Uznawanie wyższości soboru nad papieżem i przynanie soborom najwyższej władzy w Kościele. Po rozwinięciu w 15. w., w jego połowie stanowisko papieży zwyciężyło.

Kultura średniowieczna - przekaz, dziedzictwo antyczne i najważniejsze wpływy na twórczość artystyczną (3)

1) Najważniejszy był przekaz treści religijnych 2) Dziedzictwo grecko-rzymskie zostało mocno zatracone na zachodzie - zaczęto do niego wracać w epoce karolińskiej 3) Ważna dla zachodu była tradycja germańska, sztuki bizantyńska i arabska

Kultura europejska - charakter, wzorce życia społecznego, style.

1) Sztuka miała charakter uniwersalny, opierający się na wspólnocie religii i kulturowej roli duchowieństwa oraz łacinie - języku Kościoła i ludzi wykształconych. 2) Wzorce życia społecznego były podobne 3) 11. w. - styl romański, 12. w - styl gotycki

Czym charakteryzowała się twórczość średniowiecza (4)

1) symboliczność 2) uproszczenie form 3) brak zainteresowania realistycznym odwzorowaniem świata materialnego 4) dydaktyzm związany z szerzeniem prawd wiary i zasad życia chrześcijańskiego

Styl romański - cechy (5)

1) Kościoły wznoszone na planie prostokąta bądź krzyża łacińskiego 2) Wnętrze kościoła opierające się na schemacie bazyliki - trzy lub pięć naw 3) W sylwetce budynków dominowały proste bryły geometryczne 4) Budowle miały małe okna 5) portale

Styl gotycki - cechy

1) użycie łuku ostrego 2) przypór 3) łuków oporowych 4) duże i wysokie okna 5) wyższe świątynie

gotyckie rzeźby - realizm

twórcy gotyckich rzeźb często kładli nacisk na realizm, chcąc przedstawić ludzkie emocje. Tworzyli rzeźby wolnostojące, podczas gdy dla sztuki romańskiej charakterystyczne były m.in. płaskorzeźby.

gotyk międzynarodowy - okres, różnice od zwykłego gotyku

Gotyk międzynarodowy (14./15. w.) to późniejsza, bardziej dekoracyjna forma gotyku, nastawiona na subtelność i różnorodność w sztuce, w przeciwieństwie do monumentalności i religijnej funkcji gotyku klasycznego. Często tematyka religijna, dworska.

gotyk płomienisty - okres i cechy

(15-16. w.) styl w architekturze - jeszcze silniej uwydatniał wrażenie ruchu ku górze, był niezwykle dekoracyjny.

Przykładowe budowle gotyckie (zdjęcie)

.

Przełom w malarstwie europejskim w 13. w. - różnice w porównaniu z wcześniejszym malarstwem

np. w twórczości Giotta przedstawienia malarskie nabrały nieznanego dotąd realizmu. Postacie w jego dziełach wyrażały głębokie emocje, były ponadto umiejscowione w konkretnej przestrzeni a nie np. na złotym tle jak wcześniej.

Literatura średniowieczna - język

W literaturze średniowiecza dominowała łacina. Jednak od 12. w. zaczęła rosnąć rola literatury pisanej w językach narodowych.

Rozkwit literatury w językach narodowych - okres, najważniejsi twórcy

Nastąpił od przełomu 13. i 14. w. Najpopularniejsi byli włoscy artyści - m.in. Dante Alighieri

Edukacja w średniowieczu

Była prowadzona zazwyczaj w szkołach przyklasztornych i przykatedralnych. Zwykle ograniczono się do gramatyki, rachunków, śpiewu kościelnego i fragmentów Biblii. Od czasów Karola Wielkiego program obejmował siedem sztuk wyzwolonych (trivium i quadrivium).

Docieranie dzieł filozofów greckich na zachód dzięki tłumaczeniom - w którym wieku

12-13

co określa się renesansem 12. wieku

ogół zjawisk związany z nawracającym zainteresowaniem literaturą antyczną

scholastyka - definicja

średniowieczna metoda filozoficzna i teologiczna, łącząca wiarę z rozumem, oparta na analizie i logicznej interpretacji tekstów, głównie Arystotelesa i Biblii.

Rozwój uniwersytetów - wiek, rola

W 13. w. rozwinęły się uniwersytety - instytucje zajmujące się kształceniem. Były to niezależne zrzeszenia studentów i mistrzów.

Różne daty na koniec średniowiecza (4)

1) 1453 r. zajęcie Konstantynopola przez Turków osmańskich 2) 1455 r. umowna data wynalezienia druku przez Gutenberga 3) 1492 r. odkrycie Ameryki 4) 1517 r. wystąpienie Marcina Lutra - początek reformacji