Historia l🧐🇬🇮🥶👹

Zikkurat

centralny punkt każdego miasta, wielopoziomowa świątynia. NP Wieża Babel

kodeks Hammurabiego

spis praw tworzący kodeks. najważniejsze zasadą kodeksu była myśl której kara powinna być równa winie

Despotia teokratyczna

ustrój w którym jednostka sprawuje nieograniczoną władzę będąc jednocześnie zwierzchnikiem religijnym

księga umarlych

staroegipski zbiór rozdziałów obejmujących magiczny tekst rysunki pieśni mające ułatwić zmarłemu przejście do raju

noma

egipska jednostka terytorialna administracyjna kraju

pismo klinowe

piktograficzno-indeograficzne. Jeden z najstarszych rodzajów pisma

Gilgamesz

był bohaterem akadyjskiego eposu opisującego poszukiwanie przez gilgamessa władcę uruk tajemnicy nieśmiertelności

prawo talionu

główne prawo kodeksu Hammurabiego zasada wyrażająca sprawiedliwość według której kara była identyczna do winy

kamień z rozety

znaleziony w 1799 przez Napoleona zawierał ten sam tekst w trzech wersjach hieroglify pismo demotyczne i język grecki odczytane w 1822 przez francuza Jean Francoise Champollion

Katarakta

pociąg ilu ze względu na wzniesienia kamienne

enuma elisz

babiloński epos o stworzeniu świata z XIV r. p.n.e

kim byli Sumerowie

byli pierwszą cywilizacją w południowej Mezopotamii którą stworzyli około 4000 lat p. n. e nie tworzyli jednolitego państwa tylko państwa miasta mieli wspólną kulturę i obyczaje a największe miasta to ur uruk lagasz kisz nippur

nad jakimi rzekami leżała Mezopotamia

tygrys i Eufrat

sumero akad

2400 lat przed naszą erą tereny Sumerów odbili akadyjczycy najważniejsze władcą był sargon wielki. kultura Sumerów nie upadła akadyjczycy przyjmują wiele jej osiągnięć po upadku akadyjczyków 2100 pne panuje chaos a następnie powstają Babilonia i Syria

wynalazki Sumerów

brąz czyli stop miedzi i cyny wyrób narzędzi broni i ozdób. Koło. koło garncarskie. pieczęcie cylindryczne

co również wynaleźli Sumerowie

matematyka system dziesiętny i sześć dziesiętny pierwiastki potęgi geometria astronomia wierzenia

gdzie znajdowała się seria i Babilonia po upadku sumero akadu

Asyria na północy i Babilonia na południu

dzieje Babilonu

powstała 2000 lat przed naszą erą głównym miastem był Babilon największy rozkwit za panowania Hammurabiego po jego śmierci podupada i kontrolę przyjmuje seria ponowny rozkwit to rządy nabuchodonozora II upadek na skutek najazdu persów Cyrus drugi

kiedy persowie zdobyli Babilon

539 pne

dzieje Asyrii

głównymi miastami były aszur i liwa w VIII wieku podbijają wiele sąsiednich terytoriów w Babilonie elam serię palestynę oraz północne Egipt najwybitniejszy władca asurgonipal upadek po jego śmierci najazd babiloński

społeczeństwo w Babilonie i asyrii

arystokracja czyli kapłani i urzędnicy wolni mieszczanie i chłopi niewolnicy

najważniejsze bogowie

marduc NL anu Isztar szamarz

warunki

Egipt był otoczony obszarami pustynnymi warunki do uprawy tylko w delcie Nilu Egipt dzielił się na dolny Delta i Górny aż do pierwszej katarakty

początki państwa

3000 PNE nastąpiło zjednoczenie dolnego i górnego Egiptu prawdopodobnie przez faraona menesa stolicą był memphis Egipt podzielono na okręgi nomy w tym okresie stare państwo powstają wielkie grobowce faraonów

średnie państwo

w 18 wieku pne dochodzi do konfliktów wewnętrznych i najazdu hykkosów którzy opanowali deltę Nilu stolicą Egiptu były wówczas teby a uporczywe walki doprowadziły do odzyskania niezależności

nowe państwo

władcą totmes i zwiększono wpływy terytorialne najwybitniejszy władca tego okresu Ramzes drugi odparł najazd herytow kryzysy wewnętrzne spowodowały podbój przez Aleksandra Wielkiego po jego śmierci rządy kto leneusza z 20 roku PNE włączenie do Rzymu

pismo starożytnego Egiptu

obrazkowe czyli hieroglify były malowane lubryty na ścianach lub na papirusie

rozwój pisma

hireglify> hieratyczne (uproszczone)> demotycxne(najprostsze)

reforma echnatona

wprowadzająca jednego Boga atona budowa nowej stolicy l l a marna po jego śmierci powrót do politeizmu

sąd Ozyrysa

dusza udaje się przed oblicze Anubisa a ciężar jego serca zapisu moralności jest porównywany z ciężarem pióra bogini prawdy sprawiedliwości i porządku jeśli wynik wypadnie na korzyść zmarłego to zmarły jest prowadzone dozyrysa, wypadku jest pozerany

osiągnięcia

matematyka geometria medycyna wynalazki szkło zegar słoneczny i zegar wodny

Giza

piramida Cheopsa chefrena mykerinosa

Indoeuropejczycy

byli grupą językową. 2 000 lat temu najazdy na Bliski Wschód. Podboje: Ariowie - Indie Hetyci - Syria i Azja mniejsza Medowie - Iran Persowie - Iran

kim byli hetyci

lód przybyły do Anatolii, wchłonął żyjący tu lód hatti i przyjmując jego wierzenia oraz język, walki z sąsiadami umacnianie zdobyczy między innymi najazd na Egipt (bitwa Kadesz - 1285 pne) potęga kredytów oparta na doskonale uzbrojonej armii. Upadek XII

fenicja

lokalizacja Liban miasta państwa TYR byblos Sydon. obiekt najazdów Egipt Babilonia Asyria Persja byli świetnymi żeglarzami a ich głównymi zajęciami był handel i rzemiosło

kolonizacja fenicji

byli największymi żeglarzami starożytności upłynęli Afrykę odkryli Wyspy Kanaryjskie azury dotarli do wysp brytyjskich i prawdopodobnie dopłynęli do Brazylii od 12 wpne rozpoczęli kolonizację południowych wybrzeży morza śródziemnego.

religia fenicji

politeistyczna najważniejszym bogiem był bal i astarte ofiary były składane z ludzi zwłaszcza z dzieci

co zawdzięczamy fenicjaną

pierwszy alfabet 22 spółgłoski posłużył grekom do stworzenia pisma

judaizm

religia monoteistyczna wiara w jednego boga Jahwe wieczyste przymierze Biblia znacząca rolę kapłanów i proroków

Biblia

o zbiór ksiąg na chrześcijańską Biblię składają się Stary testamentynowy testament Biblia hebrajska tanach obejmuje księgi starego a judaizmu najważniejsze jest Tora czyli Pięcioksiąg Biblia opowiada historię Żydów

pismo hebrajskie

alfabet hebrajski 22 spółgłoski brak wielkich liter pismo z prawej do lewej

Arka przymierza

skrzynia z drewna obita złotą blachą Warce przechowywaną laskę Arona dzban z manną i dwie kamienne tablice z tekstem dekalogu prawdopodobnie miała nadprzyrodzone właściwości

symbole judaizmu

menora świecznik tałes shalmolitewny gwiazda Dawida macewa czyli nagrobek

Persja

od siódmego wieku p.n. Persowie zaczynają podboje Cyrus drugi wielki podbił Babilonie syrię palestynę i fenicję kambzes Egipt Dariusz wielki Pakistan i trację upadek w IV wieku p. n Aleksander Wielki

organizacja

potęgę Persowie zawdzięczali licznym reformom władza szachine-szacha króla nad królami podział państwa na satrapie z atrapą na czele zbierał podatki pilnował ładu i sprawował sądy kontrola przez oczy i usz króla tolerancja ludów podbitych kodyfikacja praw

wierzenia

mazdaizm czyli pierwotne wierzenia walkę pomiędzy dobrem a złem ormuzd a hura Mazda pan mądrości i aryman zły duch cechy monoteizmu a ryman był złym odbiciem ormuzda świętą księgą była awesta

dolina Indusu

około 2500 lat tnę w dolinie Indusu drawidowie stworzyli cywilizację główne ośrodki mohengeo daro i harappa wysoko rozwinięte cegła wodociągi kanalizacja rolnictwo rzemiosło i handel w późniejszym czasie powstają środki nad gangesem i brahmaputrą

okres wedyjski

około 1500 lat PNE drawidowie zostali pod byci przez ariów zajęcia obu dolin rzecznych na rzucenie kultury i wierzeń cywilizacja wiejska rolnictwo liczne państw stefka wprowadzenie systemu kastowego rządy ariów do V wieku okres ten opisują księgi Wedy

system kastowy

bramini kapłani krzakiowie wojownicy wajsjowie pracownicy wykwalifikowani siudrowie słudzy pariasi niedotykalni grupy te nazywały się warny kolor turbanów

imperium mauriów

od 5 zaczyna się proces łączenia państwowych hinduskich około 321 roku PNE zjednoczenie Indii przez dynastię mauria rozkwit za panowania asioki wprowadzenie buddyzmu rozpad po jego śmierci

braminizm

zaszczepiona w Indiach przez ariów religia politeistyczna wielu bogów symbole sił przyrody jej podstawą były Wedy czyli święte księgi braminizm głosił wiarę w reinkarnację i metrem psychozę czyli wędrówkę dusz przez kolejne wcielenia

hinduizm

kontynuacja braminizmu zasadza się na chenoteizmie uznając istnienie jednego Boga lecz w wielu postaciach założenia wiara w mettem psychozę i reinkarnację wiara w prawo akcji i reakcji dążenie do wyzwolenia

hinduska triada

czyli najwyżsi bogowie brahma stworzyciel świata Wisznu dawca życia shiva pan śmierć

buddyzm

jego twórcą był książę Siddharta Gautama nazwany później Buddą założeniem było poszukiwanie oświecenia duchowe wyzwolenie Nirvana czy niedobra wyrzeczenie się doczesnych pożądań medytacja negacja systemu kastowego

warunki

najstarsza cywilizacja powstała około 4000 lat PNE osadnictwo w dolinie rzeki huang He i jangcy systemy irygacyjne rolnictwo

historia

18 19 wiek panowanie dynastii shang wojny poszerzające granice od 10 wieku rządy dynastii Zhou budowa silnej armi do obrony granic ukształtowanie podziału klasowego tendencje ośrodkowe 771 rozkład państwa epoka walczących królestw zjednoczenie Chin w 221

dalej historia Chin

zjednoczenie Chin przez shi huang hi z dynastii Quin główne religie buddyzm konfucjanizm

Chiny

hierarchia społeczna władca później cesarz urzędnicy rolnicy rzemieślnicy kupcy

konfucjanizm

system filozoficzno-etyczny w Chinach stworzony przez konfucjusza celem było doskonalenie tak aby idealni ludzie stworzyli idealne państwo głosił nadrzędność państwa był bardzo wygodnym systemem dla władzy dlatego został ogłoszony religią w Chinach

osiągnięcia Chin

pismo ideograficzne papier proch strzelnicy porcelanę magnes uprząż dla konia metalowy pług medycyna sztuki walki filozofia

pochodzenia człowieka

teoria kreacjonizmu człowiek jest kreacją tworem Boga bogów nadprzyrodzonej siły która stworzyła go nagle w XIX wieku narodziny teorii ewolucjonizmu człowiek jest wynikiem długotrwałych przemian

antropogeneza i jej fazy

proces powstawania i rozwoju człowieka nauka o tym antropologia rozpoczął się około 10 milionów lat temu pierwsze człowiek-kształtne homomidy najwcześniejsze fazy człowieka to sahellantrop i ardipitek

ewolucja

australopitek dwunożny ale wspinał się po drzewach homo habilis człowiek zręczny wytwarzał prymitywne narzędzia homo erectus człowiek wyprostowany używał ognia mieszkał w jaskiniach i szałasach neandertalczyk wyginął polował, mówił, pochowywal, hs mądry

cechy charakterystyczne

wyprostowana postawa ciała pojemność mózgu podobnie zwiększał się wzrost od metra do 1,80 m

chronologia pradziejów

paleolit mezolit neolit epoka brązu epoka żelaza

człowiek w paleolicie

narzędzia z kamienia ogień myślistwo zbieractwo rybołówstwo koczowniczy tryb życia pierwsze dzieła sztuki

rewolucja neolityczna

naniosłem procesem było przejście od zdobywania żywności do jej wytwarzania wiązało się ze zmianą koczowniczego trybu życia na osiadły teren obszar żyznego półksiężyca około 10 000 lat PNE

skutki rewolucji neolitu

uprawa roli i hodowla zwierząt narzędzia rolnicze motyka sierp radło rozwój garncarstwa tkactwa handlu budowa osad pierwsze miasto jerycho początki budowania struktur państwowych