Egzamin 5 - mix

Wymień aminokwasy egzogenne

8 Lizyna, leucyna, izoleucyna, metionina, walina, treonina, tryptofan, fenyloalanina.

Wymień aminokwasy endogenne

7 Alanina, cysteina, glicyna, prolina, tyrozyna, kwas glutaminowy, kwas asparaginowy. Też produkowane ale w niektórych stanach w zbyt małej ilości (względnie egzogenne) histydyna, seryna, arginina

Kto jest narażony na niedobór witaminy C? Zapotrzebowanie

palacze i bierni palacze -> powinni spoż o 35 mg więcej, K: 75 mg M: 90 mg

Witamina B1 - skutki niedoboru i źródła

gromadzenie się w mięśniach kwasu pirogronowego i mlekow -> choroba beri-beri - zmiany degeneracyjne w ukł nerwowym i zanik mięśni szkiel, zapal nerwów obrzęki. Mięso wiep- schab łopatka przetwory mię strączki prod pełnoziar orzechy soja sezam drożdże piw

Witamina B2 - skutki niedoboru i źródła

FAD i FMN reakcje re-doks! w org żółty kolor- barwnik E101- ryboflawiny, zajady złuszczanie naskórka łojotoko zapal skóry, spojówki, zapal języka. Mleko prod mleczne (sery twar i podpuszcz dojrzewające) jaja, podroby p pełnoziarn brokuły groszek szpinak.

Niacyna- skutki niedoboru i źródła

kwas nikotynowy -> nikotynamid -> NAD i NADP - re-doks, powst z tryptofanu, wątroba mięso ryby orzechy ziemne p pełnoziar strączki drożdże otręby pszenne tryptofan- mleko sery jaja, 1/2 tryp -> niacyna, Pelagra- zmiany skórne światł zapal skóry bolesn ust

Kwas pantotenowy

Jest składnikiem koenzymu A, bierze udział w wielu procesach, seroko rozprzestrzeniony.

Witamina B6 - funkcje

6 zw w tym pirydoksyna, koenzym enzymów w metabol aminokwas glikogenolizie, glukoneogenezie biosyntezie hemu i neurotransmit- dopa noradr kwasu gamma-aminomasł homocystein-> cysteina, synteza erytrocyt, metabolizm tłuszczów i moduluje działan horm steroid

Witamina B6 - skutki niedoboru i nadmiaru, źródła

egzema, łojot zapal skóry zapal języka jamy ustnej niedokrwistość mikrocytarna zaburzen neurologiczna- GABA. Nadmiar- zaburz układu nerwow. Ryby- łosoś makrela pstrąg tęcz, mięso podroby, strączki, orzechy nasiona p pełnoziar brązowy ryż komosa kasza gryc

Zapotrzebowanie - witamina C, B1, B2, niacyna, cholina, kwas pantotenowy, B6, biotyna

C K 75 M 90 mg, B1/B2 K 1.1 M 1.3 mg, niac K 14 M 16 mg, cholina K 425 M 550 mg, kwas pant K/M 5 mg, B6 K i M do 50 1.3 od 51 K 1.5 M 1.7 mg, biotyna K/M 30 ug

Zapotrzebowanie - foliany, B12, A, D, E, K

Foliany K/M 400 ug, B12 K/M 2.4 ug, A K 700 M 900 ug, D K/M 15 ug, E K 8 M 10 mg, K K 55 M 65 ug

Foliany - funkcje

nośniki grup metylowej metylenowej formyl-> remetylacja homocysteino do metioniny i przemiany aminokw, synteza i metabolizm DNA, synt białek, nukleotydów, fosfolipidów, niezbędne do proc krwiotwórczych i funkc ukł nerwowego foliany + B12 -> kwas foliowy

Foliany - niedobór i nadmiar, źródła

Wady cewy nerwowej, niedokrwistość megaloblast, zaburz ukł nerwowego i krążenia. Nadmiar maskuje niedobór B12. Ciemnoziel warzywa liściaste surowe, strączki, wątróbka, jaja, sery dojrzewające.

Witamina B12 - funkcje i skutki nadmiaru

jon kobaltu w pierścieniu korynowym przemiana homocyst -> metioniny, nośnik grup metylowych, przemiany folianów do aktywnej postaci - THF, niezb do tworzenia erytocytów, DNA i RNA, praw funkc ukł nerwowego nadmiar jest wydalany z moczem

Witamina B12 - niedobór i źródła

Niedokrwistość złośliwa- megaloblastyczna, zaburz ukł nerw, objawy niedoboru żelaza, zmany zwyrodn błony śluz żołądka i zaburz wchłaniania. Mięso ryby nabiał jaja podroby skorupiaki. Niedobory u wegan i osób starszych (zmniejszenie produkcji Castle'a).

Witamina A - funkcje

Retinol i poch retinal kw retinolowy i estry retinylu, karotenoidy β-karoten, α-karoteni- prowit A niezb w proc widzenia- skład rodo- białka w siat oka, podział i różnic kom powst kom rozrodczych embriogen i rozwój płodu ukł immunol skóra przeciwu β-kar

Witamina A - niedobór i nadmiar

ślep zmierz -> upośle wzr zespół such oka suchość spoj i utrata przejrzy gałki ocznej rogowacenie i łusz naskór infekcje nadm- nie jest wydalana z org- toksyczne i teratogenne powięk wątroby, nadpobudliwość bóle gł osłab zm skóry i struktury kości.

Witamina A - źródła

roślinnego w postaci prowitamin A, zwłaszcza β-karotenu- warz marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły, owoce- morele, brzosk, w mleku i jego przetworach, jajach oraz maśle. Retinol i jego poch- podroby wątroba jaja serach podp doj, masło marg

Źródła witaminy D i skutki nadmiaru

Dobrym źródłem witaminy D są jedynie tłuste ryby i jaja, a ubogim mleko i jego przetwory. W Polsce od wielu lat istnieje obowiązek wzbogacania w witaminę D tłuszczów do smarowania pieczywa bez masła. W nad jest toksycz- hiperkalciuria i h-kalcemia.

Witamina E - funkcje

grupa zwi należ do tokoferoli i tokotrienoli, jest antyoksy, uczest w reg aktywności kinazy białkowej C, enzym- przekaz sygnałów w obrębie kom, ukł immu, hamuje agregację płytek krwi oraz hamuje hemolizę erytrocytów, chroni przed chor serc-nacz i neurodeg

Witamina E - nadmiar i niedobór

Niedobór - bardzo rzadko: neuropatię obwodową, ataksję, miopatię szkieletową, retinopatię oraz upośledzenie odpowiedzi immunologicznej. Nie jest toks dobrze toler. Synt tylko przez rośliny oleje- słon krok zzar margar p zboż orzech żółtko warzyw masło peł

Witamina K - rodzaje i skutki niedoboru

W żywności: K1- filochinon (ziel warz liściaste oraz kapustne) i K2 MK- menachinony (p zwierzęce mięso, wątroba, sery, ferm prod mleczne, żółtko, są syntet przez mikroflorę), syntetyczna K3- menadion ma właściw przeciwkrwotoczne. N- skłonność do krwawień

Witamina K - funkcje

zapob skazie krwot u noworodków, jest niezbędna do tworzenia czynników krzepliwości krwi – ma działanie przeciwkrwotoczne (katalizuje syntezę protrombiny w wątrobie oraz przemianę protrombiny w trombinę), bierze udział w two tk kostnej, dzia przeciwzapal

Czym są składniki mineralne

To pozostałość po spopieleniu (mineralizacji) tkanek czyli po pozbyciu się z nich wody i substancji organicznych. W skład org wchodzi 60 pierwiastków z których tylko część jest niezbędna. Dużo w kościach i zębach mało w skórze i tkance tłuszczowej.

Czym są makroelementy?

To te które znajdują się w organizmie w ilości powyżej 0,01% (wapń, fosfor, sód, magnez, potas, chlor i siarka).

Czym są mikroelementy?

Występują w ilościach mniejszych niż 0,01% (żelazo, cynk, miedź, mangan, fluor, jod, chrom, selen). W organizmie występują również pierwiastki w bardzo małych ilościach (1-10 mg) i są nazywane ultraśladowymi (np. kobalt, wanad, nikiel).

Wapń - funkcje

Kości i zęby, udział w przewod bodźców nerw, kurczliwoś mięśni, aktywacji enzymów, regulacji horm, krzepnięcie krwi, praw pracy serca i układu krwi, obniża ciśnienia krwi- zmni przepuszczalność błon kom, metabolizm Fe, ma dział przeciwzap i przeciwalerg.

Wapń - skutki niedoboru i źródła

Krzywica u dziec osteop i osteom u dor, nadpobudliwość tężyczka zab neur wzrost ciś krwi. Mleko i p mleczne konser rybne z ośćmi mak niełusk sezam migdały natk pietrusz jarmuż biała fasol jaja woda. Wchłanianie zmniejsza się z wiekiem.

Wpływ parathormonu i kalcytoniny na gospodarkę wapnia

Parathormon (zwiększa uwalnianie wapnia z kości - przytarczyce) Kalcytonina (odkładanie wapnia w kościach – komórki C tarczycy).

Fosfor - funkcje

Obok Ca jest gł skład kości i zębów i uczest w ich mineraliz, skład lecytyny fosfolipi kwasy nukl koenz NADP i NADPH, zwi wysokoene ATP ADP AMP, aktywator enzymów, przewodz bodźców nerwow, udział w procesach metab (w przem tłuszcz i węgl), równ kwas-zas.

Fosfor - źródła i skutki nadmiaru

niekorz wpływ na przys wapnia, żelaza, miedzi, magnezu i cynku. sery podp, kasza grycz, konserwy rybne i ryby wędzone spoż wraz z ośćmi, ryby, podroby, mięso, ciem piecz, strączki, jaja, otręby i zarodki pszenne, nasiona słonecz, migdały, płatki owsiane.

Magnez - funkcje

Obok K jest najważ kat wew aktyw >300 synt białka i kw nukl, ATP i fosforan kreatyny, przewod nerwowo-mięś, kurczli mię- antag Ca, termoreg, homeost miner org i kości, roz koś i ich miner, reg ciś krwi i prac serc, reg wydziel adren parath kalcy i ins.

Magnez - źródła

Kakao, gorzka czek oraz sery pod, zboż, strączki, orzechy, ryby, ziemniaki, banany, niektóre warzywa (magnez wchodzi w skład chlorofilu – warzywa zielone) woda pitna.

Magnez - skutki nadmiaru i niedoboru

Apatia, zawroty głowy, osłabienie, brak apetytu, nudności, wymioty, senność, depresja, skurcze mięśni, zwiększona pobudliwość serca. Wysokie dawki soli magnezu mają właściwości przeczyszczające

Potas - funkcje

najważ kat wewn aktyw ok. 300 enzym- udział w przemianach węgl, bia i tłusz, gosp wodno-elektr i kwas-zas, reg ciśn osmoty kom. przekazy impulsów nerw w ukła nerw i mięśn (prawidłowa kurczliwość mięśni) wspólnie z sodem jest częścią pompy sodowo-potasowe

Potas - skutki nadmiaru i niedoboru, źródła

susz owo (morele i figi) ziem banany pomid pomid awok orzechy nasiona kakao i czek mięso p zboż Ni- obrzęki rąk i nóg, w czasie wys fiz mrowienie w kończ i skurcze łydek, nadciś tęt miaż kołat ser mdłości migr bezse Nad- wydalany z moczem potem i kałem.

Sód - funkcje

Gos wodno-elek kwas-zas funk układu nerw i mięśn. Reg gos wodną, chroni przed nadmierną utratą płynów, odpowiedni stan uwodnienia kom i tkanek. Razem z K utrzymują właściwe ciś osmotyczne krwi. utrzym odpowiedniej pobudliwości komórek- pompa.

Sód - skutki niedoboru, nadmiaru i źródła

Hiponatremia- osłabienie org, bóle głowy, nudności, wymioty, brak łaknienia, zaburzenia orientacji. Hiper- nadciś tętn, udarów mózgu, rak żołą i praw rak przełyku, może też sprzyjać rozwojowi osteopor i kamicy nerk, otyłości. Sól i p zaw jej dodatek.

Chlor - wszystko

Sok żoł i ślina gos wodno-elekt i kwasowo-zasadowej, ścisły związek z sodem. Nadmiar/ niedobór - kwasica/zasadowica metaboliczna. sól i p z dodatkiem.

Siarka - wszystko

Jest skład aminokwasów siarkowych (metioniny i cysteiny), glutationu, koenzymu A, insuliny, tiaminy, kwasów nuklei. Bierze udział w groma i uwalnianiu energii, stabilizuje cząst białek. Przemiany siarki są ściśle związ z przem białek. Prod zwierzęce.

Zapotrzebowanie - Ca, Mg, P, K, Na, Cl

Ca 1000 K od 51rżi M od 66rż 1200 mg, P 700 mg, Mg K 310 od 31 320 M 400 od 31 420 mg, K K/M 3500 mg, Na 1500 mg, Cl K/M 2300 mg

Żelazo - funkcje

Transport tlenu i elektronów oraz proces oddyc kom, skład białek (hemogl, mioglo) i enzymów (cytochromy), ułatwia wzrost i prolif kom, synteza DNA, odporność na infekcje, metabolizm cholesterolu, sprzyja detoksykacji szkodl substancji (H2O2) w wątrobie.

Żelazo - skutki niedoboru i nadmiaru

Niedokr mikro, objawy- senność blada cera zmęcz brak energii gorsza sprawność umys i fiz obniżenie odporności intensywne krwawienia. Nad- reakcje redok i powst wolnych rodników (stres oksydacyjny)-> może przyczyniać się do zapocz oraz rozwoju nowotworu.

Żelazo - źródła

podroby, a zwłaszcza wątroba i nerki, natka pietruszki, suche nasiona roślin strączkowych, a także mięso, jaja, ciemne pieczywo, mleko, twaróg, ryby, pestki dyni Zwiększa wchłanian- mięso, wit C, skrobia oporna, prebiotyki, kiszenie (kwasy organiczne).

Źródła jodu

Żywność pochodzenia morskiego (skorupiaki, mięczaki, ryby). Szczególnie dużo- dorsze i halibuty. Inne ważne źródła jodu w diecie to mleko i jego przetwory, jaja, a także sól jodowana. Nadmiar- wzrost częstości autoimmunologicznego zapalenia tarczycy.

Cynk - funkcje i źródła

Pełni funkcje katalityczne, strukturalne i regulacyjne. Wchodzi w skład ponad 300 enzymów, także tych, które biorą udział syntezie białka. Jest aktyw wielu enzymów np trawiennych. Mięso wątroba sery pod ciemne piecz kasza gryc jaja lepiej przys z p zwie.

Selen - funkcje i źródła

Skład enzymów oksydoredukcy i cytochromu, wchodzi w skład peroksydazy glutationowej, enzymu reg szybkość procesów peroksydacji w kom i chroniącego błony kom przed uszkodze przez wolne rodniki. Orzechy braz jaja nas sło wątroba skorup i ryby kurczak indyk.

Selen - skutki nidoboru i nadmiaru

Endemicznie wyst na terenie Chin kardiomiopatia młodzieńcza (choroba Keshan) i dystrofia chrząstek sta (choroba Kashin-Back). Chroniczna toksyczność sele (selenoza)- mniej dawek selenu przez długi czas- łamliwość i utrata paznokci oraz wypadanie włosów.

Miedź - funkcje

Skład enzymów bu w przemianach tlenu i synt neuroprzekaźników. Metabolizm Fe i syntezy hemu. Skład dysmutazy ponadtlenkowej SOD- neutralizac wolnych rodników. Tworz wiązań krzyżowych w kolagenie i elastynie. Synt barw skóry i włosów – melanina.

Chrom - funkcje i źródła

Pobudza trzus do zwiększ wydz insuliny bierze udział w przemian glukozy (jest składnikiem czynnika tolerancji glukozy)- przy niedob opóźnione usuwanie gluk z krwi- nietol glukozy (hiperglik i cukromocz). Drożdże p pełnozi orze braz pomid groszek gruszki.

Fluor - wszystko

Niezbędny do przemiany fosforanu wapnia kości do apatytu, głównego mineralnego komponentu tkanki kostnej i szkliwa zębów. Stymuluje tworzenie nowej tkanki kostnej. Fluor zapobiega próchnicy zębów. Woda pitna. Nadm i nied- problemy z kośćmi i zębami.

Mangan - funkcje

Wchodzi w skład lub jest aktyw enzymów bior udział w syntezie białek, kwasów nuklein oraz kwasów tłuszcz. Wchodząc w skład enzymów przeciwutleniających (np. dysmutazy ponadtlenkowej MnSOD) stanowi tarczę obronną organizmu przed wolnymi rodnikami.

Zapotrzebowanie - Fe, I, Se, Zn, Cu, F, Mn

Fe K 18 od 51 10 M 10 mg, I K/M 150 ug, Se K/M 55 ug, Zn K 8 M 11 mg, Cu K/M 0.9 mg, F K 3 M 4 mg, Mn K 1.8 M 2.3 mg