Dominium

dominium

pełne i bezwzględne władztwo prawne nad rzeczą, chronione za pomocą skarg rzeczowych - actilnes in rem,

atrybuty dominium

ius possidendi - prawo do posiadania rzeczy, ius utendi - do używania rzeczy, ius abutendi - prawo do zużycia rzeczy, ius fruendi - do pobierania z rzeczy pożytków, ius disponendi - prawo rozporządzania rzeczą

własność kwitytarna

należało ją nabyć za pomocą aktów prawa cywilnego

własność bonitarna

wsyatrczyło posiadanie w sowim majątku - in bonis esse, in bonis habere

duplex dominium

rzecz znajdującą się w majątku nabywcy stawała się jego własnością wskutek zasiedzenia, jedna osoba była właścicielem kwirytarnym, a inna bonitarnym

preadia provincialia

grunty położone w prowincjach poza Italią, własność państwa, przydzielano je osobom prywatnym, które miały tylko posiadanie i użytkowanie, brak własności kwirytarnej, przymus płacenia daniny

preadia Italica

grunty położone w Italii, przedmiot własności kwirytarmej, brak daniny

immissiones

skarga w sprawie nadmiernych wpływów dymu, odprysków kamieni, pary itd. na grunt sąsiada,

actio aquae pluviae arcendae

skarga w sprawie powstrzymywania spływu wody deszczowej,

interdictum de glande legenda

wstęp co drugi dzień na grunt sąsiada celem zebrania owoców (np. glandes - żołędzi)

cautio damni infecti

zabezpieczenie ewentualnej zapłaty za szkodę wyrządzoną w przyszłości, zabezpieczenie grożącej szkody

operis novi nuntiatio

sprzeciw co do nowej budowli, jeżeli sąsiad czul się naruszony w swych uprawnieniach, mógł wnieść sprzeciw przeciwko budowie, w razie niezaprzestania budowy pretor mógł wnieść na zadanie zainteresowanego interdictum demolitorium - nakaz usunięcia budowli

interdictum de arboribus caedendis

interdykt o konieczności ścięcia drzew

zasada elastyczności prawa własności

prawo własności mimo zewnętrznych ograniczeń zawsze powraca do swojej pierwotne postaci - pełnego zakresu praw

communio pro indiviso

współwłasność

pars pro indiviso

część idealna, ułamkową, decydował o niej udziałowiec, do którego należała

nabycie własności pierwotne

occupatio, accessio, thesauri inventio, specificatio, usucapio

nabycie własności pochodne

mancipatio, in iure cessio, traditio

usucapio

zasiedzenie jest to nabycie własności skutkiem ciągłego posiadania rzeczy przez czas określony ustawą, tylko obywatele rzymscy, tylko na rzeczach będących przedmiotem własności kwirytarnej, z usucapio wykluczone były res furtivae i res vi possessae

longi temporis preascriptio

zarzut przedawnienia skargi powoda, dotyczyło to preadia provincialia,

res habilis

rzeczy nadające się do zasiedzenia - zasiedzeniu nie podlegały rzeczy wyjęte z obiegu, należące do państwa, cesarza, kościoła, skradzione nabyte silą,

iustus, verus titulus

słuszna i prawdziwa podstawa zasiedzenia - zaplata, kupno, posag, dziedziczenie

mala fides superveniens non nocet

później powstała zła wiara nie szkodzi

usurpatio

przerwa w posiadaniu uniemożliwiającą nabycie własności poprzez usucapio

tempus

czas zasiedzenia - w prawie justynianskim 3 lata dla nieruchomosci, 10 lub 20 dla nieruchomości

Wymogi usucapio

res habilis, tutulus, bona fides, possessio, tempus

longissimi temporis preascriptio

zasiedzenie nadzwyczajne, dotyczyło rzeczy nalezacedj do cesarza, państwa, kościoła, fundacji dobroczynnej, wymóg to 30, 40 lat

Occupatio

objecie w posiadanie rzeczy niczyjej z zamiarem zatrzymania jej dla siebie

res nullius cedit primo occupanti

rzecz niczyja przypada temu kto pierwszy ja zawłaszczył

Res nullius

dzikie zwierzęta, ptaki, ryby, muszle, kamienie, wyspa na morzu, rzeczy świadomie porzucone, res hostiles

res hostiles

rzeczy należące do nieprzyjaciela i od chwili wybuchu wojny znajdujące się na terytorium rzymskim

accessio

nabycie własności na rzeczy ubocznej wskutek trwałego polaczenia tej rzeczy z rzeczą główna, w ten sposób ze rzecz uboczna stawała się częścią składową rzeczy głównej

alluvio

przyrost gruntu przez przymulenie - naniesienie osadu

avulsio

kiedy oderwisko zrasta się z innym gruntem wtedy własność nad nim nabywa właściciel tego gruntu

alveus derrelictus

własność na opuszczonym korycie rzeki nabywają po połowie właściciele gruntów nadbrzeżnych

insula in flumine lata

wyspa powstała na rzece - własność przypadała albo na pół albo dla jednego właściciela kiedy wyspa znajdowała się bliżej jego gruntu

inaedifdcatio

zbudowanie, budynek zbudowany na gruncie stawal się własnością właściciela tego gruntu

plantatio

zasadzenie, roślina zasadzona na cudzym gruncie stawała się własnością właściciela gruntu

ferruminatio

połączenie dwóch nieruchomości za pomocą takiego samego metalu, odłączenie było niemożliwe np. przyspawanie ramienia do posągu, rzeczą główna jest posąg,

plumbatio

polaczenie nieruchomosci za pomocą innych materiałów, odłączenie było możliwe, właściciel rzeczy przyłączonej mógł zadać jej odłączenia

confusio

własność w wypadku zlaniu płynów należących do rolnych właścicieli, olej, srebro, miała miejsce współwłasność

commixtio

zmieszanie zboża, winogron, oliwek, jeżeli rozdzielenie ich nie było możliwe miała miejsce współwłasność

specificatio

wytworzenie nowej rzeczy ruchomej z cudzego materiału, brak możliwości przywrócenia do stanu pierwotnego - własność specyfikanta (wytwórcy), jeżeli była taka możliwość to własnosc należała do właściciela zużytego materiału

nabycie własności na pożytkach

w sposób pierwotny nabywał własność na pożytkach (owocach) z zasady właściciel rzeczy macierzystej z chwilą kiedy owoce zostały odłączone od rzeczy macierzystej w sposób naturalny

thesaurus

skarbem była rzecz wartościowa, której właściciela nie można było znaleźć, wg konstytucji Hadriana jeśli skarb został znaleziony przypadkowo w połowie przypadał znalazcy a w połowie właścicielowi gruntu

mancipatio

formalny akt przeniesienia własności kwirytarmej na rzeczach zaliczanych do res mancipi, potrzebnych było 5 świadków (obywateli rzymskich) + osoba trzymająca wagę spiżową - libripens, ważna była dotrzymana forma, nie causa mancipatio

Meum esse aio

Ja twierdze, ze rzecz jest moja

imaginaria venditio

pozorna sprzedaż, podczas mancypacji nie uiszczano prawdziwej zapłaty a jedynie uderzano w wagę monetą

in iure cessio

"odstąpienie od sporu w procesie", akt dokonywany przed magistraturą, formalny i abstrakcyjny sposób przeniesienia własności dostępny tylko dla obywateli, można było przenosić własność res mancipi, res nec mancipi, praw majątkowych

traditio

bezpośrednie, pozbawione formalistyki przeniesienie własności polegające na wydaniu rzeczy z reki do reki, dwa wymogi-fizyczne wręczenie rzeczy, usta causa traditionus-sluszna przyczyna tradycji, tylko res nec mancipi

ochrona petytoryjna

rei vindicatio, actio nagotaria, actio Publicana

rei vindicatio

ochrona ofensywna własności, legitymowanym czynnie-był nieposiadający właściciel kwirytarny, legitymowany biernie-jazdy kto mial rzecz w swym władaniu

probatio diabolica

przedstawienie dowodu na to ze jest się właścicielem rzeczy sporej, przy własności pochodnej trzeba było przedstawić dowod własności co do wszystkich poprzedników

fictus possessor

fikcyjny posiadacz, w rei vindicatio posiadacz tai wdawał się specjalnie w spór kryjąc prawdziwego posiadacza, osoba która podstępnie wybyła się posiadania

impensae

nakłady, możliwość ubiegania się przez pozwanego który przegrał spor o zwrot kosztów związanych z posiadaniem rzeczy spornej

impensae necessariae

nakłady niezbędne, karmienie zwierzęcia, leczenie chorego niewolnika, nawet posiadacz w zlej wierze

impensae utiles

wydatki poniesione celem podniesienia wartości rzeczy, szkolenie niewolnika, remont budynku, posiadacz w dobrej wierze

impensae voluptariae

wydatki w celu upiększenia, ozdoby rzeczy, można było się domagać jeżeli było możliwe odłączenie od rzeczy spornej

actio negotaria

powództwo negatyoryjne wobec zakłóceń doznawanych przez właściciela rzeczy, właściciel dążył do uznania sądowego, odszkodowania, zabezpieczenia stymulacyjnego, ciężar dowodu spoczywał po obu stronach

actio publiciana

środek ochrony dla właściciela bonitarnego nieposiadającego, posiadacza w dobrej wierze (ad usucapionem), właściciela kwirytarnego, który chce uniknąć probatio diabolica, cel tej skargi to zwrot rzeczy materialnej

ad usucapionem

posiadacz, który nabył prawa do res mancipi poprzez traditio i któremu nie przysługiwała rei vindicatio, mógł stać się właścicielem kwirytarnym w drodze zasiedzenia, takim posiadaczom będącym w drodze do zasiedzenia pretor udzielał actio publiciana