Budowa atomu i czasteczki, wiązania promieniotwórcze

atom

cząstka materii, która spełnia jednocześnie cztery podstawowe warunki: jest kulista, elektrycznie obojętna, jej średnica jest w granicach (60-500) • 10^-12m, jej masa jest w granicach (1,66-500) • 10^-27kg

cząstka elementarna

cząstka materii uznawana za niepodzielną - elektron

plazma

zwana jest czwartym stanem skupeinia materii; mogą w niej występować, w zależności od warunków, atomy, cząsteczki, kationy, jądra i wolne elektrony; powstaje w wyniku bardzo silnego ogrzewania próbki gazowej substancji lub podczas wyładowań elektrycznych w rozrzedzonych gazach

proton

cząstka subatomowa w jądrze o ładunku dodatnim, ważąca około 1u (unit), zbudowana z kwarków

neutron

cząstka subatomowa w jądrze o ładunku neutralnym, ważąca około 1u (unit), zbudowana z kwarków

elektron

cząstka elementarna, krążąca po powłokach elektronowych

nukleony

protony i neutrony w jądrze atomu

nuklid

atom, którego jądro zawiera określoną liczbę protonów i neutronów

liczba atomowa

liczba protonów w jądrze; nie ma dwóch pierwiastków, o takiej samej liczbie protonów w jądrze

liczba masowa

liczba neutronów i protonów w jądrze atomu

atom obojętny

atom, który zawiera taką samą liczbę protonów co elektronów

izotopy

odmiany atomów tego samego pierwiastka różniące się liczbą neutronów w jądrze (mają różne liczby masowe)

promieniotwórczość

samorzutny rozpad pierwiastków ciężkich połączony z emisją cząstek

promieniowanie α

przemiana, rozpad, podczas którego z jądra atomu emitowana jest cząstka α czyli (2 neutrony i 2 protony) jądro helu, najsłabsze promieniowanie

promieniowanie β

przemiana, rozpad, podczas którego w jądrze neutron przekształca się w proton, a z jądra jest wyrzucony elektron

promieniowanie γ

najsilniejsze promieniowanie o krótkiej fali i dużej energii, promieniowanie falowe, powoduje zmiany w DNA organizmów zywych

czas połowicznego rozpadu

czas, po którym przemianom (rozpadowi) ulega połowa jąder atomu w zgromadzonej próbce

stan podstawowy atomu

stan trwały atomu, stan o najniższej energii

powłoka

według chemii kwantowej - miejsce, w którym prawdopodobieństwo znalezienia elektronu jest największe

powłoka walencyjna

ostatnia powłoka w atomie, krążą po niej elektrony walencyjne

elektrony walencyjne

elektrony na ostatniej powłoce elektronu, decydują o właściwościach danego atomu (wiązania)

stan wzbudzony atomu

stan po dostarczeniu do atomu pewnej ilości energii, stan nietrwały - atom wypromieniowuje nadmiar energii i powraca do stanu podstawowego

energia jonizacji

to najmniejsza ilość energii, jaką należy przyłożyć do atomu, aby oderwać od niego elektron i przenieść w nieskończoność

zasada nieoznacozności Heisenberga

nie można jednocześnie, dokładnie ustalić położenia i pędu cząstki elementarnej (elektronu)

równanie falowe Schrödingera

opisuje prawdopodobieństwo znalezienia elektronu w danym miejscu w atomie w zależności od uwarunkowań np. energii elektronu

główna liczba kwantowa

n - oznacza numer powłoki, na której znajduje się elektron; przybiera wartości 1,2,3,4,...7, kwantuje energię elektronu

poboczna liczba kwantowa

l - charakteryzuje kształt orbitali i może przyjmować wartości (n-1)

magnetyczna liczba kwantowa

m - przybiera wartości od -l do +l przez 0 i określa, w jaki sposób chmura elektronów zachowuje się w polu magnetycznym

magnetyczna spinowa liczba kwantowa

ms - może przyjmować tylko dwie wartości +1/2 i -1/2; wartości te charakteryzują spin elektronu czyli "kierunek obrotu wokół własnej osi"

reguła Hunda

dotyczy rozkładu elektronów na orbitalach: liczba elektronów niesparowanych na orbitalach jednego typu musi być jak największa

wzór Lewisa

elektronowy wzór strukturalny; pary elektronowe zaznaczamy kreskami, a pojedyncze elektrony kropkami

zakaz Pauliego

nie może być dwóch elektronów o jednakowym zestawie liczb kwantowych

elektroujemność

miara zdolności atomów tworzących wiązanie do przesuwania elektronów tego wiązania w stronę jednego z atomów

energia powinowactwa elektronowego

energia wypromieniowana przez atom podczas przyjmowania elektronu

wiązanie jonowe

wiązanie, które powstaje między dwoma atomami skrajnie różniącymi się elektroujemnościami (różnica powyżej 1,7)

wiązanie kowalencyjne (atomowe)

wiązanie, które polega na uwspólnieniu pary elektronów między dwoma atomami; między atomami nie ma różnicy elektroujemności

wiązanie kowalencyjne spolaryzowane

to uwspólnienie pary elektronowej między dwoma atomami różniącymi się elektroujemnosciami; wiązanie zostaje przesunięte w kierunku atomu o większej elektroujemnosci

wiązanie koordynacyjne

wiązanie takie powstaje wtedy, gdy wiążąca para elektronowa pochodzi w całości od jedego z atomów; dawca pary elektronowej to donor a biorca to akceptor

stopień utlenienia pierwiastnka

ładunek, jaki zgromadziłby się na atomie, jeżeli założymy całkowitą polaryzację wiązań w cząsteczce

wiązanie typu σ

wiązanie powstające między dwoma atomami poprzez czołowe nałożenie się na siebie orbitali atomowych

wiązanie typu π

wiązanie powstające między dwoma atomami poprzez boczne nałożenie się orbitali atomowych

dipol

cząsteczka polarna, w której występuje wyraźny biegun dodatni i ujemny

moment dipolowy

miara polarności cząsteczki

dimer

dwie jednakowe cząsteczki połączone ze sobą

oddziaływanie dipol-dipol

oddziaływania, które występują pomiędzy cząsteczkami polarnymi i polegają na przyciąganiu się różnoimiennych biegunów

wiązania wodorowe

oddziaływania, które polegaja na oddziaływaniu dipol-dipol oraz nakładaniu się chmur elektronowych atomu wodoru jednej cząsteczki i silnie elektroujemnego atomu drugiej cząsteczki

siły van der Waalsa

najsłabsze z oddziaływań międzycząsteczkowych; powstają na skutek chwilowych deformacji chmur elektronowych atomów lub cząsteczek położonych blisko siebie

elektrony zdelokalizowane

takie elektrony, których nie można przypisać konkretnym atomom w cząsteczce

hybrydayzacja

"mieszanie" się orbitali w celu stworzenia jednego - hybrydy; pojęcie sztucznie stworzone

substancje diamagnetyczne

substancje, które przemieszczają się w polu magnetycznym w kierunku mniejszego jego natężenia

substancje paramagnetyczne

substancje, które przemieszczają się w polu magnetycznym w kierunku większego jego natężenia