question |
réponse |
rozwój osobniczy (ontogeneza) człowieka - commencer à apprendre
|
|
obejmuje wszelkie zmiany, które zachodzą od chwili powstania pierwszej komórki nowego osobnika aż do jego śmierci
|
|
|
etapy rozwoju osobniczego człowieka: commencer à apprendre
|
|
rozwój prenatalny - od poczęcia do narodzin, rozwój postanatalny - od narodzin do śmierci
|
|
|
gdzie najczęściej dochodzi do zapłodnienia? commencer à apprendre
|
|
w bańce jajowodu - rozszerzonej części jajowodu w okolicy lejka
|
|
|
kapacytacja (uzdatnianie) plemników - commencer à apprendre
|
|
uzdatnianie plemników przez wydzieliny dróg rodnych
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
rozpoczyna się w momencie kontaktu plemnika z żeńską komórką rozrodczą, a kończy połączeniem się tych komórek
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wnikanie do jednej komórki jajowej więcej niż jednego plemnika
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ułatwiają plemnikom przenikanie przez wieniec promienisty i osłonkę przejrzystą
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
trwa przez pierwsze 8 tygodni ciąży i liczy się od momentu powstania zygoty do wykształcenia się zawiązków wszystkich narządów. Obejmuje bruzdkowanie, gastrulację i organogenezę
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
od 9 tygodnia do porodu, wykształcenie narządów ostatecznych, wzrost płodu, osiągnięcie stadium pozwalającego na przeżycie poza organizmem matki
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
połączenie plemnika z komórką jajową, zakończenie drugiego podziału mejotycznego komórki jajowej, powstanie zygoty
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wielokrotne podziały blastomerów, powstanie moruli, a następnie blastuli, ok. 7 dnia rozwoju - implantacja
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
powstanie listków zarodkowych (pierwotnych tkanek): ektoderma, endoderma i mezoderma
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wykształcenie się narządów pierwotnych
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
każda komórka potomna powstała na skutek podziałów mitotycznych zygoty podczas stadium bruzdkowania
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
skupienie 12-16 blastomerów
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
skupienie komórek znajdujących się wewnątrz pęcherzyka w jednym końcu przy trofoblaście
|
|
|
ile trwa rozwój prenatalny? commencer à apprendre
|
|
przeciętnie 280 dni (40 tygodni)
|
|
|
około 30 godzin po zapłodnieniu commencer à apprendre
|
|
zachodzi podział zygoty rozpoczynający bruzdkowanie. W jego efekcie powstają dwie identyczne komórki, zwane blastomerami
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
zarodek składa się z czterech komórek. Kolejne podziały odbywają się co 10-12 godz.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
zarodek składa się z 16 blastomerów i jest nazywany morulą. Nie zmienia on wielkości, ponieważ ogranicza go osłonka przejrzysta. Z tego też względu powstające komórki są coraz mniejsze
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
liczba komórek nadal wzrasta. Między komórkami stopniowo gromadzi się płyn powodujący spłaszczenie się komórek tworzących ścianę pęcherzyka
|
|
|
około siedem dni po zapłodnieniu commencer à apprendre
|
|
zarodek ma postać blastocysty, czyli wypełnionego płynem pęcherzyka, którego ściana nazywana jest trofoblastem. We wnętrzu blastocysty przy jednym z biegunów znajduje się skupienie komórek nazywane węzłem zarodkowym. Z niego rozwija się ciało zarodka
|
|
|
około ósmego dnia po zapłodnieniu commencer à apprendre
|
|
blastocysta uwalnia się z osłonki przejrzystej i zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy. Implantację umożliwiają wydzielane przez trofoblast enzymy trawiące śluzówkę macicy
|
|
|
pod koniec drugiego miesiąca ciąży commencer à apprendre
|
|
zarodek ma ok. 3 cm długości i masę ok. 10 g. Na jego nieproporcjonalnie dużej głowie widać oczy i zarys nosa. Na kończynach można dostrzec palce rąk i stóp
|
|
|
pod koniec trzeciego miesiąca ciąży commencer à apprendre
|
|
płód ma wykształcony układ mięśniowy i nerwowy. Reaguje na bodźce, porusza kończynami, choć ruchy te nie są jeszcze wyczuwane przez matkę. Na palcach rąk i stóp pojawiają się paznokcie. Płód ma ok. 10 cm długości i ok. 30 g
|
|
|
pod koniec szóstego miesiąca ciąży commencer à apprendre
|
|
proporcje ciała płodu są podobne jak u noworodka. Jego szkielet kostnieje, dojrzewają narządy wewnętrzne. Płuca zaczynają wytwarzać surfaktant - substancję chroniącą pęcherzyki płucne przed zapadaniem się. Wykształcone są narządy zmysłów płód potrafi odróżnić głos matki od innych głosów. Ma ok. 30 cm długości i waży ok 640 g.
|
|
|
w dziewiątym miesiącu ciąży commencer à apprendre
|
|
płód jest zdolny do podjęcia czynności życiowych poza organizmem matki. W większości wypadków znajduje się już w pozycji odpowiedniej do porodu, czyli głową skierowaną w dół. Ma ok. 50 cm długości i masę ok. 3500 g.
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wspólny narząd organizmu matki i płodu, umożliwia wymianę substancji między organizmem płodu a organizmem matki. Składa się z dwóch części: płodowej i matczynej
|
|
|
jak łożysko łączy się z płodem? commencer à apprendre
|
|
za pomocą sznura pępowinowego, wewnątrz którego znajdują się trzy naczynia krwionośne: dwie tętnice pępkowe i żyła pępkowa - zanurzone w swoistej tkance o konsystencji galarety co zapobiega załamywaniu się w czasie ruchów płodu
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
cienka warstwa tkanki, która oddziela układ krążenia matki i płodu. Ta droga odbywa się wymiana gazów, substancji odżywczych, wody, soli mineralnych i ppm
|
|
|
hormony wydzielane przez łożysko: commencer à apprendre
|
|
gonadotropina kosmówkowa (hCG), somatotropina kosmówkowa (hCS), progesteron, estrogeny, relaksyna
|
|
|
gonadotropina kosmówkowa (hCG) - commencer à apprendre
|
|
do czwartego miesiąca ciąży utrzymuje ciałko żółte wydzielające progesteron, u płodów męskich pobudza wydzielanie testosteronu przez jądra, zwiększa wydzielanie hormonów tarczycy, tłumi reakcję immunologiczną i zapobiega odrzuceniu płodu przez org. matki
|
|
|
somatotropina kosmówkowa (hCS) - commencer à apprendre
|
|
zapewnia dostateczną ilość składników odżywczych dla płodu przez wzmożony rozkład tłuszczów, ograniczenie zużycia glukozy przez matkę, zatrzymywanie azotu, wapnia i potasu. Wraz z prolaktyną przygotowuje gruczoły mlekowe do laktacji (wydzielania mleka)
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
niezbędny do utrzymania ciąży, od czwartego miesiąca ciąży wydzielany przez łożysko, utrzymuje błonę śluzową macicy w stanie fizjologicznej aktywności, hamuje samoistne skurcze macicy, wstrzymując poród, pobudza gruczoły mlekowe tłumi reakcję immunologiczną i zapobiega odrzuceniu płodu przez organizm matki
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
utrzymują błonę śluzową macicy w stanie fizjologicznej aktywności, regulują syntezę progesteronu przez dostępność cholesterolu, zwiększają wrażliwość macicy na oksytocynę
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
zmniejsza kurczliwość macicy, rozluźnia więzadło łonowe
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
owodnia, kosmówka, omocznia, pęcherzyk żółtkowy
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ochrona zarodka, a następnie płodu przed wpływem środowiska zewnętrznego oraz pośredniczenie w wymianie substancji między organizmem matki a zarodkiem, a następnie płodem
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
cienka błona otaczająca cały zarodek, wypełniona płynem owodniowym; amortyzuje i utrzymuje odpowiednią temperaturę płodu
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
posiada liczne palczyste wyrostki (kosmki); wymiana substancji między matką a płodem, tworzenie łożyska
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
początkowo ślepo zakończony uchyłek, później zrasta się z kosmówką; tworzenie naczyń krwionośnych łączących płód z łożyskiem
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
niewielka struktura zbudowana z ok. 100 komórek; wytwarzanie elementów morfotycznych krwi, powstawanie gonocytów
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
szkodliwy czynnik środowiska zewnętrznego prowadzący do powstania anomalii rozwojowych w trakcie rozwoju osobniczego
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wysoka temperatura, promieniowanie jonizujące, ultrafioletowe i rentgenowskie
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
substancje spożywane lub w inny sposób przyswajane przez matkę, np. niektóre leki, alkohol, dym tytoniowy
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
wirusy oraz mikroorganizmy chorobotwórcze (bakterie, protisty pasożytnicze)
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
ultrasonografia (USG), amniopunkcja
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
umożliwia rozpoznanie większości wad strukturalnych zarodka i płodu, wykorzystuje się ultradźwięki
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
polega na nakłuciu owodni i pobraniu niewielkiej ilości płynu owodniowego, w którym znajdują się złuszczone komórki płodu
|
|
|
wyróżnia się trzy fazy porodu: commencer à apprendre
|
|
faza pierwsza - od rozpoczęcia akcji porodu do pełnego rozwarcia szyjki macicy. Stopniowo nasilające się skurcze powodują przemieszczanie się płodu w kierunku rozszerzającej się szyjki macicy faza druga (poród właściwy) - następuje pęknięcie owodni i odejście wód płodowych. Intensywne skurcze przesuwają dziecko przez szyjkę macicy i przez pochwę, po wydostaniu się na zewnątrz główki rodzi się reszta ciała dziecka faza trzecia - od przecięcia pępowiny do wydalenia łożyska i błon płodowych
|
|
|
ocena stanu zdrowia noworodka - commencer à apprendre
|
|
według skali Apgar, 5 badań (tętno, oddech, napięcie mięśniowe, pobudliwość, barwa skóry), za każde noworodek możne dostać 0-2p. ogólnie 10p. Wynik poniżej 3 - dziecko wymaga szczególnej opieki, 4-6 - średni wynik, 7< dobry wynik
|
|
|
okresy w rozwoju postnatalnym: commencer à apprendre
|
|
okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, dzieciństwa, dojrzewania, dorosłości, przekwitania, starości
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
do ok. 4 tyg. życia; zmiany w budowie narządów wewnętrznych przystosowujące organizm do samodzielnego życia
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
do ok. 1 roku życia; szybki wzrost ciała, przyrost jego masy, wzrost sprawności ruchowej, początek nauki mówienia
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
do ok. 3 roku życia; wykształcenie pionowej postawy ciała, rozwój zdolności koncentracji i kojarzenia
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
od ok. 3 roku życia; rozwój zdolności intelektualnych, myślenia abstrakcyjnego, nauka zachowań społecznych
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
u dziewcząt od ok. 9 roku życia, u chłopców od ok. 11 roku życia; rozpoczęcie funkcjonowania gruczołów płciowych, rozwój cech fizycznych typowych dla płci
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
od ok. 25 roku życia; pełna dojrzałość fizyczna, psychiczna, emocjonalna i społeczna
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
u kobiet - po 45-55 roku życia, u mężczyzn - po 55 roku życia; zmniejszenie stężenia hormonów płciowych, ustanie miesiączkowania u kobiet, obniżenie zdolności rozrodczych u mężczyzn
|
|
|
commencer à apprendre
|
|
po okresie przekwitania; osłabienie sprawności narządów wewnętrznych, zmniejszenie odporności organizmu
|
|
|