2. Pojęcia, definicję

sposoby manipulowania odbiorcą w celu przekonania słuchaczy do określonych racji.

chwyty erystyczne

ruch artystyczny i literacki zainicjowany w 1916 r. jego przedstawiciele swój bunt przeciwko tradycyjnej kulturze i cywilizacji manifestowali przez anarchiczne, pozornie nonsensowne, świadomie skandaliczne wystąpienia i publikowane manifesty.

dadaizm

alegoryczny motyw w sztuce średniowiecznej: korowód ludzi prowadzonych przez śmierć mającą postać kościotrupa. Jest to wizja równości ludzi wszystkich stanów wobec nieuchronnego końca.

danse macabre

stosowność, wymóg dopasowania różnych aspektów dzieła literackiego – zwłaszcza konwencji gatunkowej i stylu – do tematyki oraz zakładanego odbiorcy. Zasada ... wprowadzona i rozwijana w antyku.

decorum

w malarstwie i rzeźbie kompozycja ukazująca trzy postacie: pośrodku Chrystusa Władcę i Sędziego, po bokach Matkę Boską i Jana Chrzciciela w pozach modlitewnych jako pośredników między ludźmi a Zbawicielem.

deesis

koncepcja filozoficzno-religijna, zgodnie z którą Bóg stworzył świat i ustanowił ogólne prawa rządzące naturą, lecz nie ingeruje w nią ani w życie społeczne czy indywidualne człowieka.

deizm

zajmowana przez artystów modernizmu (Młodej Polski) postawa, która wyrażała przekonanie o kryzysie cywilizacji i wyczerpaniu się sił witalnych kultury; jej przejawem były pesymizm, apatia i bierność, brak wiary w jakiekolwiek wartości.

dekadentyzm

pozbawienie opowieści mitycznych ich pierwotnego charakteru; obalenie mitu związanego z jakąś postacią, rzeczą lub zjawiskiem.

demitologizacja

historyczna odmiana dramatu i widowiska teatralnego obejmująca dzieła (przede wszystkim tragedie). za panowania Elżbiety I; najwybitniejszym przedstawicielem dramatu elżbietańskiego był William Szekspir.

dramat elżbietański

odmiana dramatu rozwijająca się na przełomie XIX i XX w.;. Ukazywał ciemne strony ludzkiej egzystencji, jego twórcy wprowadzali do dialogów codzienny język, sugerując, że utwór przedstawia prawdziwe, nieupiększone życie.

dramat naturalistyczny

Gatunek ten łączy elementy tragedii i komedii, realizmu i fantastyki, wzniosłości i groteski. Twórcy dramatu nawiązywali m.in. do sztuk Szekspira, czerpali także inspirację z melodramatu i opery.

dramat romantyczny

Liryka nawiązującą do tradycji romantycznej. Ich wiersze wyrażały nieufność wobec osiągnięć technicznej cywilizacji i zawierały elementy katastrofizmu.

Druga Awangarda

gatunek liryczny pokrewny trenowi. Elegie miłosne, wojenne, refleksyjno-filozoficzne i inne: Wszystkie te odmiany łączy poważny ton oraz nastrój pełnego smutku rozpamiętywania takich spraw, jak przemijanie i nieuchronność śmierci.

elegia

utwory liryczne o poważnym charakterze, często utrzymane w nastroju smutnej refleksji nad przemijaniem i śmiercią. Wywodzi się z antycznego gatunku – elegii będącej pieśnią żałobną.

elegijna poezja

w starożytnej greckiej tragedii część obejmująca dialogi lub monologi postaci; epejsodia były poprzedzielane pieśniami chóru − stasimonami.

epejsodion

twórcą był Epikur (IV−III w. p.n.e.). Twierdził on, że nie trzeba się bać bogów, śmierci i bólu. Za najwyższe dobro uważał brak cierpienia i spokój duszy; szczęście człowiekowi miało zapewnić „życie w ukryciu” i ograniczenie potrzeb.

epikureizm

inaczej: epos. Utwory przedstawiające działania mitologicznych, legendarnych lub historycznych bohaterów ukazanych na tle ważnych dla całej zbiorowości wydarzeń, takich jak wojna czy wędrówka w poszukiwaniu miejsca osiedlenia.

epopeja

określenie eposu, czyli dłuższego utworu wierszowanego przedstawiającego dzieje bohaterów na tle ważnych wydarzeń z historii danej społeczności np. Pan Tadeusz.

epopeja narodowa

Główne gatunki: epika. Obejmował utwory przedstawiające działania mitologicznych, legendarnych lub historycznych bohaterów ukazanych na tle ważnych dla całej zbiorowości wydarzeń, takich jak wojna czy wędrówka w poszukiwaniu miejsca osiedlenia.

epos

ogół wartości, obyczajów, wzorów postępowania składających się na styl życia jakiejś grupy ludzi, decydujący o jej odrębności.

etos